بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی تأثیر آموزش ارتباط غیرکلامی - با استفاده از برنامه ویدیویی و کتابچه راهنما - بر شایستگی اجتماعی دانش آموزان دبستانی شهرستان خاتم در سال تحصیلی 1389-90 می باشد. تحقیق حاضر از نوع شبه آزمایشی است که با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و آزمایش انجام پذیرفته است. جامعه مورد مطالعه این پژوهش را کلیه دانش آموزان دوره دبستان شهرستان خاتم در سال تحصیلی 1389-90 تشکیل می دهد. حجم نمونه در این پژوهش 80 نفر از دانش آموزان دختر و پسر بودند که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای طبقه ای انتخاب شدند و40 دانش آموز دختر و پسر به صورت تصادفی به گروه آزمایش و 40 دانش آموز دیگر به گروه کنترل تعلق گرفتند. پرسشنامه شایستگی اجتماعی کوهن - 1972 - برای گرد آوردی داده های مورد نیاز استفاده شده و برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل کواریانس و آزمون همگونی حجم اثرها استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داد که آموزش ارتباط غیر کلامی بر شایستگی اجتماعی دانش آموزان تأثیر معنا داری دارد و تأثیر آموزش ارتباط غیرکلامی بر شایستگی اجتماعی دانشآموزان دختر و پسر متفاوت است.
واژه های کلیدی:دانش آموزان، ارتباط غیرکلامی، شایستگی اجتماعی
مقدمه
ارتباط غیرکلامی یا پیام رسانی بدنی، هنگامی روی می دهد که یک فرد بوسیله حالات چهره، لحن صدا، یا هر مجرای ارتباطی دیگر، فرد دیگری را مورد تأثیر قرار می دهد. این امر ممکن است عمدی یا غیر عمدی باشد، در مورد اخیر میتوانیم آنرا رفتار غیرکلامی و در برخی موارد ابراز هیجان بنامیم - آرژیل 3،ترجمه فرجی،. - 1378 یکی از عوامل اجتماعی شدن مهارتهای ارتباطی غیر کلامی است که به گفته مهرابیان - - 1971 در یک ارتباط دو نفره فقط 7 درصد معنای ارتباط از طریق تأثیر کلامی است و 93 درصد از طریق تأثیر غیر کلامی به وجود می آید - سجادی،. - 1389 حتی اگر این ارقام کمی زیادتر از حد واقعی هم باشد باز نمی توان منکر تأثیر شدید ارتباط غیرکلامی بر فرایند ارتباط بین انسانها شد - وود 4،. - 1997
شایستگی اجتماعی یک حوزه پیچیده و چندگانه از رشد است که شامل مهارت هایی مانند تنظیم هیجانات فردی، توانایی ارتباط برقرار کردن، ادراک مناسب دیگران، توانایی حل مسئله، حل تعارضات بین فردی و توسعه ی ارتباط موثر با همسالان است - مانز و مک واین5، . - 2004
توانایی درک اطلاعات اجتماعی نیازمند شایستگی اجتماعی است همچنن گرشام، سوگای و هورنر - 2001 - 6 شایستگی اجتماعی را ظرفیتی می دانند که دانش آموزان را قادر به ایجاد و حفظ روابط بین فردی رضایت بخش، بدست آوردن پذیرش همسالان و خاتمه دادن به روابط بین فردی منفی و مخرب می نماید.
دانش ارتباط غیر کلامی، به فرد کمک می کند تا در ارسال، دریافت، خواندن و تفسیر پیام های غیر کلامی که نقش مهمی در ایجاد صمیمیت و اعتماد در برقراری تفاهم و درک متقابل و سازگاری اجتماعی دارند، توانمند شود. فقدان آگاهی از دانش ارتباط غیر کلامی موجب می شود فرد نتواند پیام های دیگران را دریافت کند و پیام مطلوب و مناسب به دیگران بفرستد. آگاهی فرد از دانش ارتباط غیر کلامی، باعث عملکرد بهتر اجتماعی و روابط اجتماعی موفقییت آمیزی با دیگران می شود و می تواند خواسته ها، نیازها، عواطف و انتظارات دیگران را به بهترین وجه درک و خواسته ها، نیاز ها، عواطف و انتظارات خود را به دیگران منتقل کند چون حالات چهره تنوعی از حالات عاطفی و شناختی دیگران را نشان میدهد - فیلیپ پات، فلدمن وکوتس7،;1999راسل و فرناندز-دولس8،. - 1997
از آن جایی که رفتارهای غیرکلامی اطلاعات معناداری را در مورد حالت هیجانی دیگران بیان میکند، کودکانی که در شناسایی جلوه های غیر کلامی مشکل دارند درشایستگی اجتماعی هم مشکل دارند.
بازشناسی جلوه های غیر کلامی اطلاعاتی را با توجه به حالت دیگران فراهم می کند که برای پاسخگویی مناسب به موقعیت ها نیاز است. بنابراین اگر آنهایی که در ارتباط شرکت می کنند نتوانند به درستی هیجانات دیگران را درک و پردازش کنند ارتباط اجتماعی آنان نیز به کندی پیش می رود - فلدمن و همکاران9، . - 1999
مهارت های اجتماعی یک فرد بر توانایی او در بازی کردن، یادگیری، کار و مشارکت در فعالیت های تفریحی درطول زندگی تأثیر می گذارد. شایستگی اجتماعی برای بدست آوردن تقویت و پذیرش اجتماعی و اجتناب ازموقعیت های اجتماعی آزاردهنده استفاده می شود. افرادی که در تحول شایستگی اجتماعی مناسب شکست می خورند در معرض مواجه شدن با پیامدهای منفی شامل طرد شدن توسط همسالان، ظهور اختلالات روان شناختی، اخراج ازمدرسه، گوشهگیری، جرم و جنایت و عملکرد تحصیلی پایین هستند - گرشام،وان و کوک10، . - 2006
نظریه قابلیت اجتماعی بندورا - 1986 - 11 ادعا می کند که اکتساب مهارت های اجتماعی یک فرآیند یادگیری ضروری و مهم است. مهارت های اجتماعی تأثیر مهمی بر کارکرد عملی فرد دارد. و نارسایی در مهارت اجتماعی بر بسیاری ازابعاد زندگی فرد شامل پیشرفت تحصیلی پایین، روابط بین فردی نامناسب، فرصت استخدام محدود و توانایی محدود در یکپارچه شدن در فعالیت های جامعه تأثیرگذار است - گرینسپن وشولتز12،. - 1981
ده پالو - 1991 - 13 نشان داد کسانی که سطح بالاتری از شایستگی اجتماعی دارند در رمزگشایی و رمزخوانی علائم غیرکلامی مهارت بهتری دارند.
ریگو و فریدمن - 2001 - 14 در بررسی نشانه های کلامی و غیرکلامی شایستگی، اعتماد به نفس و کفایت متوجه شدند اگر چه جذابیت های جسمانی در ابتدا مهم است اما در درازمدت مهارت های اجتماعی مثل حالت های چهره، سلیس بودن گفتار و ژست ها هستند که اهمیت بیشتری دارند.
لایرن و دیگران - 2003 - 15 نشان دادند که بین شناسایی علائم غیر کلامی عواطف با شایستگی اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد و تفاوت های جنسیتی و سنی در بازشناسی غیرکلامی هیجانات و شایستگی اجتماعی تأثیر دارد.مخصوصاً شدت، کیفیت و نوعی از اشتباهات غیرکلامی هیجانی به صورت متفاوتی شایستگی اجتماعی را برای دختر و پسرها در سرتاسر مراحل رشد مشخص می کند و تفاوتهای جنسیتی مشاهده شده به نفع دختران است.
روسیپ و هال - 2004 - 16 نتیجه گرفتند که دانش غیر کلامی و توانایی رمزگشایی غیرکلامی دانشجویان دختر از پسر بیشتر و بهتر است.
درینی - - 1388 در پژوهشی نشان داد که بین شایستگی اجتماعی و ارتباطات غیرکلامی رابطه ی معناداری وجود دارد. همچنین شایستگی اجتماعی و ارتباطات غیرکلامی با سن و جنس رابطه معناداری دارد.
سجادی - 1389 - در مطالعه ای بر روی دانشجویان دانشگاه باهنر کرمان به این نتیجه دست یافت که بین رشد اجتماعی و ارتباط غیرکلامی در دانشجویان دختر و پسر رابطه معناداری وجود دارد.
بنی اسدی و باقری - - 1390 درتحقیقی دیگر به این نتیجه رسیدند که بین دانش ارتباط غیر کلامی با شایستگی اجتماعی ارتباط مستقیم و معناداری وجود دارد و در این مورد تفاوتی در بین پسر و دختر وجود ندارد.
پژوهش های انجام شده در این رابطه نشان دادند که بین توانایی رمزگشایی غیر کلامی و شایستگی اجتماعی ارتباط معناداری وجود دارد و تفاوت های جنسیتی در این زمینه وجود دارد - نویسکی 17،. - 1997
بنابر این فرضیه های پژوهش عبارتند از:
- 1 آموزش ارتباط غیر کلامی بر شایستگی اجتماعی دانشآموزان تأثیر دارد.
2 تأثیر آموزش ارتباط غیر کلامی بر شایستگی اجتماعی دانشآموزان دختر و پسرمتفاوت است.
روش شناسی
پژوهش حاضر با توجه به هدف و فرضیه آن، یک پژوهش شبه آزمایشی است . در این پژوهش از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه و آزمایش استفاده شده است.جامعهی این پژوهش را کلیه دانش آموزان دبستانی شهرستان خاتم که در سال تحصیلی1389-90 مشغول به تحصیل بودند تشکیل میدهد. حجم نمونه در این پژوهش 80 نفر از دانش آموزان دختر و پسر دبستانی بودند که با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده و با روش تصادفی ساده به دو گروه آزمایش و دو گروه کنترل تقسیم شدند در شرایط یکسان پیش آزمون شایستگی اجتماعی برای تمام گروه ها به عمل آمد و پس از اجرای پیش آزمون دوره آموزش مورد نظر برای گروه آزمایش شروع شد.
ابزار های مورد استفاده در این پژوهش عبارتند از: الف - پرسشنامه 44سوالی شایستگی اجتماعی کوهن: این پرسش نامه سطح کارکرد های هیجانی- اجتماعی کودک را بررسی می کند و دو عامل همکاری -تسلیم در مقابل خشمB مخالفت و تمایل - مشارکت در مقابل سردی- کناره گیری را ارزیابی می کند.21 گزینه آن گزینه های مربوط، به عامل اول و 23 گزینه آن گزینه
