بخشی از مقاله
چکیده:
در این مطالعه رابطه پوشش علفی با اندازه سطح روشنههای جنگلی در توده آمیخته راش شرقی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور سه اندازه روشنه کوچک 100-200 - مترمربع - ، متوسط 200-300 - مترمربع - و بزرگ - 300-400 مترمربع - با سن برابر 6 سال در جنگلهای مدیریت شده منطقه اسالم به شیوه تکگزینی هرکدام با پنج تکرار انتخاب شد. به منظور بررسی پوشش علفی در طول دو قطر اصلی روشنه میکروپلاتهای2 2 متری به روش سیستماتیک پیاده شد و درصد پوشش در آنها ثبت شد. تغییرات تنوع زیستی با شاخصهای سیمپسون، کامارگو محاسبه شد همچنین غنای گونهای با شمارش گونههای علفی محاسبه شد. نتایج نشان داد با افزایش اندازه روشنه مقادیر تنوع سیمپسون و غنای گونهای افزایش معنیداری پیدا میکنند در حالیکه تغییرات معنیداری در میزان شاخص یکنواختی مشاهده نشد.
واژههای کلیدی: روشنههای جنگلی، شیوه تکگزینی، تنوع زیستی، ناو اسالم، راش شرقی
مقدمه:
جنگلهای شمال ایران در زمره غنیترین جنگلهای جهان و عمدتأ بر روی شیبهای شمالی رشته کوههای البرز با سطحی معادل 1/9 میلیون هکتار واقع شدهاند و به لحاظ ویژگیهای ممتاز خود از اهمیت زیادی برخوردار هستند که از این مقدار فقط 1/2 میلیون هکتار جز جنگلهای مرغوب و تجاری محسوب میشود - مهاجر ، . - 1384 راش شرقی یکی از گونه های باقیمانده دوران سوم زمینشناسی و ازجمله گونههای صنعتی ارزشمند و تجاری جنگلهای شمال ایران است که در دامنههای ارتفاعی-2000 700 متر از سطح دریا واقع شده است و به تنهایی 23/63 درصد تعداد و 29/96 درصد حجم را در این جنگلها به خود اختصاص داده است. این گونه به صورت خالص و آمیخته در جنگلهای هیرکانی حضور دارد که سطحی معادل 17/6 درصد را به خود اختصاص میدهد - رسانه و همکاران،. - 1380
از سال 1335 شیوه تدریجی پناهی عملأ شیوه بهرهبرداری از جنگلهای تولیدی شمال کشور - راشستانها - شد. این شیوه با سابقه چندین دهه در راشستانهای شمال کشور چه از نظر جنگلداری چه از نظر جنگلشناسی موفق نبوده و نتوانسته اصل تولید مستمر را پیاده نماید. در دهه گذشته نهضت جنگلشناسی همگام با طبیعت در بین جنگلبانان ایرانی به شدت مطرح شده است بنابراین شیوه تکگزینی به عنوان شیوهای نزدیک به طبیعت در حال اجراست این شیوه جایگزین شیوههای جنگلشناسی کلاسیک شده است - مهاجر، . - 1384 شیوه تکگزینی از شرایط تخریب طبیعی در مقیاس کوچک الگو گرفته و به عنوان روشی مناسب برای حفظ تنوع گونهای در کنار بهرهبرداری از جنگل پیشنهاد شده است . - Falk et al., 2008 - در این شیوه با حذف بخشی از تاج پوشش توسط برداشت یک یا چند درخت، فضایی در تاج پوشش تحت عنوان روشنه به وجود میآید. روشنهها محیطهای تحول یافتهایاند که بستر مناسبی جهت رویش انواع گونههای علفی و چوبی هستند Lertzman. K.P., 1992 - ، - Woods, K.D., 2000 و به سبب شرایط خاص محیطی خود از زادآوری بالایی برخوردار هستند :Bartsch, N. 2000 - - Coates, K. D. 2002
حذف تاجپوشش هنگام بهرهبرداری جنگل، محیطی متفاوت از نظر ویژگیهای اکولوژیکی، جریان آب، عناصر غذایی و انرژی نسبت به جنگل مجاور با تاجپوشش بسته ایجاد میکنند . - Prescott, Cindy E. 2002 - بومسامانهای تغییریافته، با افزایش ناهمگنی زیستمحیطی، تغییر فراوانی و توزیع منابع حیاتی و غیرحیاتی منجر به تغییر چرخه عناصر غذایی و خصوصیات خاک میگردند
- Arunachalam, A and Arunachalam, K. 2000 - به طور قطع روشنهها به سبب قابلیت دسترسی مناسبتر به منابع به ویژه نور تفاوت زیادی با جنگل متراکم اطراف خود دارند و همین امر تجدید حیات تنوع و غنای پوشش گیاهی داخل روشنهها را افزایش میدهد. - Rose, J.E. & Kendle A.D. 2000 - بدین ترتیب با توجه به شدت نیاز نوری گیاهان کف جنگل، با افزایش اندازه روشنهها تعداد گونههای گیاهی و تنوع گونهای بالاتر میرود . - Pickett, S.T.A. & White, P .S. 1985 - بعلاوه عرصههای باز دارای گونههایی هستند که رویش آنها در نواحی بدون عرصه به ندرت دیده میشود. . - Harper & Macdonald 2002 - بنابراین میتوان چنین استنباط کرد که با ایجاد روشنه و افزایش سطح آن و بهبود شرایط محیطی بر تنوع گونههای گیاهی افزوده میشود »از اینرو فرضیه تحقیق را بر این پایه قرار میدهیم که با افزایش اندازه روشنه بر تنوع گونههای گیاهی افزوده میشود.«
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه
پارسلهای 20 و 27 سری 2 ناو یکی از سریهای حوزهی 7 ناو در محدودهی حوزه جنگلداری شهرستان تالش تحت نظر اداره کل منابع طبیعی استان گیلان به شمار میآید - شکل . - 1 این سری با وسعت 3559 هکتار در طول جغرافیایی " -48o44`36 " 48o 49`58 و عرض جغرافیایی 37 o42`31``-37o 37`23 `` و در محدودهی ارتفاعی 280-2120 متر از سطح دریا واقع شده است. جهت عمومی پارسلها غربی و جنوب غربی میباشد. مساحت پارسل 20، 82 هکتار و مساحت پارسل 27، 42 هکتار میباشد. منطقه مورد مطالعه براساس طبقه بندی آمبرژه دارای آب و هوای مرطوب سرد میباشد. متوسط حداقل دما در سردترین ماه سال - دی ماه - 1/4 درجه سانتیگراد و متوسط حداکثر دما در گرمترین ماه سال - مرداد - 21/7 درجه سانتی گراد میرسد. میزان بارندگی سالانه محل مورد مطالعه 848 میلی متر است. در منطقه مورد مطالعه سنگ سنگ مادری از نوع سیلیسی با نفوذ-پذیری متوسط تا نسبتا خوب، با ساختمانی دانه ای- منشوری و فاقد ساختمان مشخص میباشد. تیپ خاک قهوهای جنگلی با عمق مناسب و بافت شنی تا رسی شنی است.
نمونهبرداری و جمعآوری دادهها:
