بخشی از مقاله
چکیده
امروزه در کشورهای در حال توسعه مشارکت زنان در بخشهای عالی سازمان ها نسبت به مردان کمتر بوده و سقف و دیوار شیشه ای حرکت افقی و عمودی زنان در سازمانها را محدود کرده است. تئوری رهبری تضایف گرایانه - رهبری تضایفی یا رهبری هم افزا - رویکردی فرانوگرا به رهبری است که حضور زنان در جایگاه رهبری سازمان را به عنوان عامل هم افزایی در سازمان مفهوم سازی می کند . پژوهش حاضر با هدف بررسی نحوه تاثیر گذاری رهبری تضایفی بر انعطاف پذیری منابع انسانی انجام شده است؛ اثر رفتارهای آوایی کارکنان به عنوان متغیر تعدیل گر در این رابطه مورد مطالعه قرار گرفته است.
این پژوهش از طریق مدل سازی معادلات ساختاری و به کمک نرم افزار amos به دنبال تعیین روابط علی میان متغیر های پژوهش و مشخص کردن میزان اثرگذاری آنان بر یکدیگر است. جامعه آماری پژوهش ادارات سازمان تامین اجتماعی واقع در شهر تهران می باشد. ابزار اصلی گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده است. یافته های پژوهش حاکی از تاثیر مثبت رهبری تضایفی بر انعطاف پذیری منابع انسانی می باشد، همچنین اثر مثبت و معنادار رهبری تضایفی بر رفتارهای آوایی کارکنان تایید گردید؛ در راستای انجام این تحقیق مقیاسی برای سنجش و اندازه گیری رهبری تضایفی در سازمان از طریق پرسشنامه ارایه گردید که پس از آزمونهای اعتبارسنجی، پایایی و روایی آن مورد تایید قرار گرفت.
مقدمه
با ظهور سازمان های مدرن و عصر فراصنعتی خدماتی مثل آموزش و تحقیقات اهمیت می یابد و مهارت و فنون تئوریک اهمیت بیشتری نسبت به ساماندهی تولید مادی پیدا می کند.در جامعه فراصنعتی، بر کاهش نابرابری ها تاکید می کند. با توجه به رونق دانش، در جامعه فراصنعتی، تفاوت کلی میان افراد کاهش می یابد و با کاهش نابرابری های عمومی مواجه ایم. احتمالاً برای بسیاری از شما پیش آمده که در مراجعه به یک سازمان، بدون آشنایی با پرسنل، ناخودآگاه به دنبال »آقای رئیس« باشید و کم تر این ذهنیت در شما باشد که مدیر سازمان مذکور یک خانم باشد. البته »خانم رئیس« کمی تعجب - بسته به کلان بودن سازمان به مقدار آن افزوده می شود - و نوعی جبهه گیری ایجاد خواهد کرد. این ذهنیت چگونه شکل گرفته است؟ چرا زنان کم تر در پست های مدیریتی دیده می شوند؟
طی چند دهه ی اخیر، با افزایش قابل توجهی که در میزان اشتغال زنان در جامعه مشاهده می شود؛ پیش رفت زنان در مشاغل مدیریتی، رشد چندانی نداشته است و در تقسیم نیروی انسانی سازمان ها، آگاهانه یا ناآگاهانه، زنان در حاشیه قرار می گیرند و دست یابی آنان به درجه های عالی و سطوح بالای مدیریتی، غیرمعمول و حتی غیرقابل تحمل انگاشته می شود. این شرایط، به ایجاد استعاره ای به نام »سقف شیشه ای« منجر شد که منظور از آن، بودن موانع ضمنی و نانوشته ای است که زنان را به خاطر جنسیت شان از صعود به مراتب عالی سازمانی، باز نگه می دارد و با راه یابی زنان به سطوح مختلف مدیریتی نیز، آنان را در سطحی غیراستراتژیک قرار می دهند.
موانعی که بخش مرکزی و استراتژیک سازمان را از سایر بخشها مجزا می کنند، با عنوان" دیوارهای شیشه ای" نام برده می شود .موانع عمودی - دیوارهای شیشه ای - و موانع افقی - سقف شیشه ای - زنان را در سازمان محصور و احاطه می کنند. به هر حال بانوان در حدود نیمی ا ز منابع انسانی سازمانها را تشکیل می دهند و به خصوص در ایران با توجه به تمایل بیشتر بانوان به ادامه تحصیل و اشتغال در سازمانها، احتمال حضور و فعالیت بانوان در سازمان ها رو به افزایش است.
امروزه مشارکت زنان ایرانی در سازمان ها کم و هم افزایی بین زنان و مردان پایین می باشد. و همچنین برای مقابله با سقف و دیوار شیشه ای و مشکلاتی از این دست می توان از تئوری رهبری تضایف گرایانه - رهبری تضایفی یا رهبری هم افزا - استفاده کرد. که این تئوری بر هم افزایی با تاکید بر برابری بین نقش زن و مرد می تواند قابل توجه و تاثیر گذار باشد. تئوری رهبری تضایفگرایانه یک نظریه رهبری قرن 21 می باشد که یک چارچوب برای بررسی و تاثیر صدای زنان در رهبری اموزش فراهم اورده است - Irby, Brown, & Yang, - 2009
همچنین انعطاف پذیری منابع انسانی، یکی از چالشهای مهمی است که مدیریت منابع انسانی در سال های اخیر با آن مواجه است، چرا که وجود تغییرات زیاد در بازارهای جهانی مستلزم دستیابی به فناوری های جدید و تمرکز بر ارتقا ی کیفیت محصولات می باشد که تحقق این موارد معلول انعطاف پذیری منابع انسانی است. - اعرابی و دانش پرور، 1386، ص - 42-1 از این رو در پژوهش حاضر، ارتقا ی انعطاف پذیری منابع انسانی از منظر رهبری تضایف گرایانه مورد بررسی قرار می گیرد دستیابی سازمانها به اهداف متعالی نیازمند مهارتها و رفتارهای بهینه نیروی انسانی و کارکردهای کارآمد مدیریت منابع انسانی می باشد که تحقق این شروط مستلزم انعطافپذیری منابع انسانی می باشد - بوتاچاریا و همکاران، 2005، ص . - 046-226
از انجا که نقش زن در این مطالعه حائز اهمیت می باشد.سازمان تامین اجتماعی که دارای محیطی پویا والزامات خاص می باشد گزینه ی مناسبی برای این پژوهش می باشد.هدف این مطالعه ، تبین اثرات رهبری تضایف گرایانه بر تسهیل انعطاف پذ یری منابع انسانی در اداره ی تامین اجتماعی می باشد. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که رهبری تضایف گرایانه از چه طریقی منجر به ارتقای انعطاف پذیری منابع انسا نی می شود؟ همچنین تاثیر رفتار اوایی به عنوان یک متغیر تعدیل گر را مورد بررسی قرار می دهیم. این پژوهش سعی دارد با مروری بر اد بیات نظری این حوزه، زمینه را برای ارایه یک دیدگاه نظری نظام مند فراهم آورد.
ادبیات پژوهش
رهبری تضایف گرایانه
تئوری رهبری هم افزایی - Irby, Brown, Duffy, & - Trautman, 2000 درتعیین برداشت از این نظریه در میان : - 1 - رهبران زن و مرد، و - 2 - رهبران زن در سطوح مختلف مدیریت انجام شد. تئوری رهبری تضایفگرایانه - رهبری تضایفی یا رهبری هم افزا - - Synergistic Leadership - یک تئوری پست مدرن می باشد که قصد حمایت از معیارهای این یا ان برای ایجاد تئوری های جدید از تئوری های قدیمی تر را ندارد، بلکه صرفأ همزیستی یا تداوم تئوری هایی می باشد که وابستگی متقابل دو جانبه با یکدیگر دارند ،هدف توسعه اساس دانش است.
درتئوری رهبری هم افزایی به عدالت اجتماعی ، فراگیر بودن شخصیت و رهبران زن و مرد توجه شده است. - - 2004 , BUMBORG این نظریه به عنوان تئوری رهبری تضایفگرایانه - رهبری تضایفی یا رهبری هم افزا - شناخته شده بود و توسط محققان زن توسعه داده شد، استفاده از نمونه زن، و شامل دیدگاه زنانه می باشد. Irby - و همکاران، . - 2000 این نظریه مدلی است چهارضلعی باشش جفت که به صورت دو به دوباهم در تعاملند.
عوامل تشکیل دهنده رهبری هم افزایی:
1ساختار سازمانی
-2نیروهای بیرونی
-3رفتاررهبری
-4نگرشها،اعتقادات وارزشها
مدل چهاروجهی:
ساختار سازمانی
نیروهای بیرونی
رفتارهای رهبری
اعتقادات،نگرشهاوهنجارها
انعطاف پذیری منابع انسانی
سیر شتابان تغییرات، سازمانها را ناگزیر از حرکت در مسیر انعطاف پذیری نموده است .انعطاف پذیری به عنوان توانایی سازمانها برای سازگاری با تغییرات غیرقابل پیش بینی محیطی تعریف شده است و نیازمند و قابلیت توانایی لازم برای واکنش سریع نسبت به محیط می باشد که تاثیر بسیار زیادی بر عملکرد سازمان ها دارد - اعرابی و دانش پرور،. 1385،ص - 6 مفهوم انعطاف پذیری در سطوح مختلفی نظیر سازمان، مدیریت و سطوح وظیفه ای نظیر مدیریت منابع انسانی قابل تعریف است.
مفهوم انعطاف پذیری منابع انسانی که برگرفته از ادبیات مدیریت منابع انسانی می باشد به ظرفیت مدیریت منابع انسانی، در ارتقای توانایی سازمان برای انطباق اثربخش و به موقع با الزامات متغیر و متنوعی که از ناحیه محیط یا درون سازمان تحمیل می شوند، اشاره دارد - میلیمان و همکاران، 1991 ، 325ص - همچنین رایت و اسنل - 1998 - انعطاف پذیری منابع انسانی رابه این صورت تعریف نمودند : " میزان بهره مندی منابع انسانی سازمان ها از مهارت ها و الگوهای رفتاری لازم برای اتخاذ بهترین تصمیمات در محیط رقابتی و همچنین بهره گیری سازمان ها از مناسبترین کارکردهای مدیریت منابع انسانی برای مدیریت بهینه این منابع" - رایت و اسنل ،,1998ص - 761 گفته می شود.
وجود محیط های پویا و متغیر و اهداف سازمانی متعارض، مستلزم انعطاف پذیری منابع انسانی است سانچز - - 1995 پیشنهاد می نماید که هر چه طیف کاربردهای انتخاب یک منبع، بیش تر و زمان و هزینه جایگزین نمودن یک منبع با دیگری کم تر باشد ،انعطاف پذیری منابع بیش تر خواهد بود - سانچز, ,1995 ص . - 159-135 انعطاف پذیری منابع انسانی به منرله یک خصیصه یا ویزگی درونی سازمان ها . دارای 3 مولفه به شرح زیر می باشد. - رایت و اسنل ,1998, ص - 759-776
