بخشی از مقاله
مقدمه
شناخت ویژگی هاي شخصیتی دانشجویان به ویژه در بعد سلامت روانی از جمله مهم ترین مسائل در تعلیم و تربیت است که توجه متخصصین را به خود جلب کرده است. مروري بر ادبیات تحقیق بیانگر این است که بهداشت روانی، کارکرد تحصیلی و اجتماعی آنان را تحت تأثیر خود قرار می دهد. وضعیت تحصیلی دانشجویان می تواند متأثر از عوامل گوناگونی باشد. افرادي که انگیزه ي پیشرفت در آن ها قوي تر است در زمینه ي یادگیري و عمل کرد، بهتر و سریع تر از افرادي هستند که انگیزه پیشرفت در آنها ضعیف تر است - موري، 1363، به نقل از کافی، . - 1372 از جمله عوامل مؤثر بر وضع تحصیلی، استعدادها و مهارت هاي شناختی است که امروزه با آزمونهاي مختلف اندازه گیري می شوند. در برخی از پژوهش ها تأثیر ویژگی هاي شخصیتی دانشجویان بر وضع تحصیلی آنان مورد توجه قرار گرفته است.
عوامل آموزشی و روانی- اجتماعی به ویژه عوامل اقتصادي عناصر دیگري هستند که بر میزان آموخته ها تأثیرگذار هستند. عوامل فردي نظیر: نیاز به پیشرفت، حس کنجکاوي، نوآوري، استقلال و انعطاف پذیري همراه با ثبات عاطفی، به گونه اي دیگر بر وضعیت تحصیلی اثر می گذارند - لاوین، . - 1968 به نظر می رسد یکی از عوامل مهم دیگر که ممکن است بر وضع تحصیلی دانشجویان اثرگذار باشد بهداشت روانی آنان باشد که پژوهش فوق در صدد تبیین آن است. بهداشت روانی در تعریف سازمان جهانی بهداشت عبارت از جحالت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی است و نه تنها نبود بیماريج - کاپلان و سادوك، . - 1370 و همچون سازه هاي دیگر روان شناختی، بهداشت روانی، منتج از مؤلفه هاي زیستی، محیطی و اجتماعی است - گردي، میناکاري، حیدري،. - 1384
روبرت و دیگران - - 1999 نشان داده اند که در جمعیت دانشجویی، مشکلات مالی و اقتصادي با کاهش بهداشت روانی همراه است. در حدود 60 در صد دانشجویان سال اول از دلتنگی خود به خاطر دوري از وطن یا شهر خود، گزارش نموده اند و همه ي دانشجویان در معرض خطر مسایل بهداشتی هستند - آدالف و دیگران، . - 2001 در سال هاي اخیر به مشکلات بهداشتی، به ویژه بهداشت روانی دانشجویان توجه زیادي می شود. علت این توجه آن است که گزارش هاي به دست آمده نشان می دهند که تعداد دانشجویانی که به مشکلات روانی مبتلا هستند و نیز شدت و وخامت مشکلات آنها رو به افزایش است. بررسی ها نشان می دهند که تعداد زیادي از دانشجویان به افسردگی و اضطراب مبتلا هستند - جزایري و قهاري،1383، ص . - 129 بر اساس گزارش روانپزشکان کالج سلطنتی لندن در باره ي بهداشت روانی در دانشگاه ها، تعداد دانشجویانی که نشانه هاي اختلالات روانی را نشان می دهند در سال هاي اخیر رو به افزایش است.
این اختلالات می تواند به طور جدي بر توانایی یادگیري و تحصیل دانشجویان تأثیر بگذارد . - 2003 - در این گزارش همچنین به این مطلب اشاره شده که مشکلات بهداشت روانی در دانشجویان، ممکن است به طور جدي بر روي رشد روانی و پیشرفت تحصیلی آن ها اثر منفی بگذارد و گاهی دیگر دانشجویان یا محیط دانشگاه را هم فرا گیرد - گزارش کالج سلطنتی لندن، . - 2003 دال - 2000 - در پژوهشی دریافت که 30 در صد دانشجویان انگلستان، مشکلات عاطفی یا روانی را در طی ترم هاي تحصیلی تجربه کرده اند.نتایج پژوهشی در دانشگاه لیسستر - 2001 - نشان داد که 20 در صد دانشجویان کارشناسی نگران نشانه هاي اضطراب خود می باشند و 35 در صد از احساس غمگینی و افسردگی خود گزارش دادند. همچنین 7 در صد گزارش دادند که مشکلات روانی آنان به طور جدي ادامه تحصیل آنها را با مشکل مواجه می سازد.
روش
هدف پژوهش حاضر، تحلیل رابطه ي میان بهداشت روان و پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه اصفهان در سال تحصیلی1386-87 بوده است. به این منظور از میان جامعه ي آماري یعنی تعداد کل دانشجویان دانشگاه اصفهان که در حدود14000نفر برآورد می شود، 350 نفر به عنوان نمونه ي تحقیق به روش نمونه گیري تصادفی منظم از 7 دانشکده - علوم، ادبیات، مهندسی، زبان، تربیت بدنی، علوم تربیتی و حقوق - دانشگاه اصفهان انتخاب شدند و با استفاده از پرسشنامه ي سلامت عمومی گلدبرگ و میلر - - 1979 ارزیابی شدند.همچنین نمرات معدل کل ترم هاي تحصیلی آنان مبناي سنجش پیشرفت تحصیلی آنان قرار گرفت. براي بررسی داده ها از شاخص هاي آماري توصیفی و نیز آمار استنباطی - تحلیل رگرسیون چند متغیره و آزمون تی - استفاده شد.
یافته ها
به منظور بررسی تأثیر معناداري رابطه ي بهداشت روان با پیشرفت تحصیلی از روش تحلیل رگرسیون چند متغیره با روش ورود استفاده شد. نتایج این تحلیل در جدول هاي 2 و 3 ارائه شده است. در جدول 2 - طNOVط - مشاهده می شود که ف به دست آمده در سطح گ ش0/05 شخP ش - ، معنادار می باشد که نمایانگر آن است که متغیر مستقل - بهداشت روان و مؤلفه هاي آن - در پیش بینی متغیر وابسته - پیشرفت تحصیلی - مؤثر می باشد.نتایج تحلیل رگرسیون در جدول 3 رابطه میان عوامل بهداشت روان با پیشرفت تحصیلی را نشان می دهد. همان طور که این جدول نشان می دهد مقدار شاخص t براي آزمون معناداري ضرایب رگرسیون بهداشت روان، نشانه هاي جسمانی و کارکردهاي اجتماعی با پیشرفت تحصیلی رابطه ي معناداري را نشان داد گ0/05شخشPش - ، اما تحلیل رگرسیون رابطه ي دوعامل اضطراب و افسردگی را معنادار نشان نداد گ0/05شقPش - .
بحث و تفسیر
نتایج حاصل از تحلیل یافته ها نشان داد که بهداشت روان و مؤلفه هاي آن با پیشرفت تحصیلی دانشجویان همبستگی مثبت معنادار دارند. تحلیل آماري داده ها نیز نشان داد که بهداشت روان و برخی از مؤلفه هاي آن توان پیش بینی وضعیت تحصیلی را دارد. این بدین معنی است که با افزایش بهداشت روان، پیشرفت تحصیلی افزایش می یابد. یافته هاي پژوهش همچنین رابطه میان نشانه هاي جسمانی و کارکردهاي اجتماعی را به تنهایی با وضعیت تحصیلی تأیید نمود اما رابطه ي میان دو عامل اضطراب و افسردگی را با وضعیت تحصیلی تأیید نکرد. از نتایج تحقیق می توان استنباط نمود که ارتقاء سطح بهداشت روانی دانشجویان می تواند کارآیی آنان را در امر تحصیل بهبود بخشد.
مهارت هاي انگیزه بخشی، شاداب نگه داشتن دانشجویان در محیط دانشگاه، برنامه هاي اوقات فراغت شادي بخش و متنوع در محیط خوابگاه ها، روش هاي آموزشی نوگرا، مشارکت فعال و هرچه بیشتر دانشجویان در برنامه هاي آموزشی، پژوهشی و اجرایی دانشگاه از جمله اموري است که می تواند آنان را در یک موقعیت مطلوب عاطفی و روانی قرار دهد. به کارگیري استعدادهاي هنري دانشجویان و انطباق آن با امکانات دانشگاه، فضایی مطلوب و شادي آور ایجاد می کند و همین انگیزه بخشی و نشاط آفرینی عاملی است که می تواند به پیشرفت تحصیلی آنان کمک نماید.
از طرفی مهار عرضه و تقاضاي نیروي انسانی در بازار کار و تدارك برنامه اشتغال زایی سازنده و مولد عامل دومی است که می تواند زمینه ساز انگیزه بخشی پیشرفت تحصیلی دانشجویان باشد.یقیناً عوامل زیادي همچون عوامل خانوادگی، عوامل روانی، اجتماعی- فرهنگی، زیست شناختی و عوامل آموزشی وجود دارند که می توانند فرایند تحصیلی را تحت تأثیر قرار دهند که در این زمینه پژوهشگران علاقه مند می توانند با تحقیقات مناسب آن ها را دنبال کنند. همچنین توانش هاي هیجانی و عاطفی در کنار عوامل دیگر براي مواجهه ي مؤثر و کار آمد با استرس ها و مسائل زندگی به ویژه موقعیت هاي سخت تحصیلی، فوق العاده مهم است.
