بخشی از مقاله
چکیده
از آنجاییکه کاربرد قارچکشهادرکنترل قارچ زدگی پس از برداشت میوه ها محدودیت هایی به ه مراه دارد،تحقیقاتی جهت استفاده ازترکیبات طبیعی گیاهی به منظورکاهش وجلوگیری عوامل فساددرحال انجام است.هدف این پژوهش یافتن جایگزینی برای این قارچکش هاست.اسانسهای آویشن شیرازی ومیخک استخراج وآنالیزگردید.بنظرمیرسدتیمول وکارواکرول دراسانس آویشن شیرازی واوژنول در اسانس میخک باعث فعالیت ضدقارچی این اسانسها میشود.پس از آلوده سازی انگور قرمزبیدانه به سوسپانسیونًٌِ×ِاسپورقارچ بوتریتیس سینه را درمیلی لیترآب مقطراستریل،تاثیرمتقابل اسانسهادرسه غلظتً وًًُ میلیگرم در لیتر بر برخی صفات کمی وکیفی براساس طرح آزمایشی فاکتوریل در قالب کاملا تصادفی با سه تکرار بررسی گردید.این دو اسانس دارای اثرمتقابل برفاکتورهای موادجامدمحلول درآب،قندکل، تغییر رنگ وریزش حبه ها بودند.
کلمات کلیدی :انگور قرمز بیدانه ،اسانس آویشن شیرازی،اسانس میخک،پس ازبرداشت،کپک خاکستری
ٌ. مقدمه
انگوریکی ازمهمترین میوه هایی است که از زمان های قدیم به دلیل خواص غذایی بالابه تعدادزیاد وبه اشکال مختلف مورد استفاده بشر قرار گرفته است. از کل تولید انگورهای ایران بیش از نیمی از آن به صورت تازه خوری مورد استفاده قرار می گیرد.دربین ارقام مختلف ومتنوع انگوری که در کشور تولید می شود، انگور رقم قرمز بیدانه جزء بهترین ارقام تازه خوری به شمار می آید.
عمدهترین ضایعات انگور تازه خوری به علت کاهش وزن،تغییر رنگ،نرم شدن حبهها،قهوه ای شدن چوب خوشه و انتشار زیاد قارچ زدگی در حبههاست بوتریتیس سینه رابه عنوان مهم ترین عامل بیماری کپک خاکستری انگورتازه خوری مطرح شده است .در مورد انگورهایی که به صورت تازه مصرف میشوند،کاهش کیفیت محصول در مزرعه ،انبار یا در حین حمل و نقل بسیار مهم است .
در مرحله پس از برداشت رایج ترین روش کنترل پوسیدگی تدخین خوشه ها با دی اکسید گوگرد است. کاربرد بیش از حد دی اکسید گوگرد خورنده فلزات و آسیب رسان به بسیاری از میوه های تازه دیگر ونیز برای خوشه ها و حبه است. بقایای دی اکسید گوگرد سلامت انسان را تهدید کرده و استفاده از آن در بسیاری از کشورها محدود گشته است .
امروزه برای جلوگیری از پوسیدگی در انگور تازه خوری از روش هایی مانند انبار کنترل اتمسفر ،بسته بندی با اتمسفر تغییر یافته ،ازن ،اتانول استفاده می شود. پژوهش حاضر تلاشی است در استفاده از مواد و فراورده های طبیعی نظیر اسانسهای طبیعی که فاقد تأثیر مضر بر انسان و محیط زیست میباشد. با استفاده ازاین مواد میتوان جلوی استفاده بی رویه از سموم و قارچ کشهای مضر شیمیایی را گرفت. به این منظور در این تحقیق اثر متقابل اسانسهای آویشن شیرازی و میخک و خواص قارچ کشی شان به روی بوتریتیس سینه را در انگور قرمز بی دانه بررسی گردید.
تئوری و پیشینه تحقیق
مطالعات زیادی روی خصوصیات ضد میکروبی و ضد قارچی اسانسهای آویشن شیرازی ومیخک صورت گرفته است. نواس و همکاران در سال نشان دادند اسانس گیاه مریم گلی،آویشن،دارچین،و میخک،خواص ضد میکروبی مهمی بر روی اشرشیاکلی،لیستریامونوسیتوژنز،سالمونلا تیفی موریم و استافیلوکوکوس اورئوس، کلستریدیوم پرفرنجنس و کلستریدیوم بوتولینوم دارند.در یک بررسی که توسط چلیبان و همکاران درسالٌٍََدر خصوص اثرات ضد میکروبی اسانس هفت گونه گیاهی از تیره های مختلف به روی باکتری های پاتورن صورت گرفت.
ارتباط بین اسانس ها و فعالیت ضد میکروبی آن ها تأیید شد بخصوص تأثیر این اسانس ها بر روی باکتری های گرم منفی حائز اهمیت بود.آخوندزاده بستی و همکاران همچنین اثر اسانس
گیاه آویشن شیرازی را بر میزان رشد استافیلوکوکوس اورئوس در سوپ جو تجاری مورد مطالعه قرار دادند, درسال ٌََّبه بررسی اثر عصاره های الکلی فلفل سیاه، فلفل قرمز و آویشن شیرازی بر مهار رشد فعالیت آنزیمDNase استافیلوکوکوس پرداختند.
این آنزیم از شاخصه های تشخیصی و بیماری زایی در باکتری استافیلوکوکوس اورئوس است. عصاره های گیاهی به روش های مختلف اثر مهاری بر این باکتری دارند. عصاره هر سه گیاه منجر به مهار رشد استا فیلوکوکوس اورئوس شدند. وصال طلب وغلامی در سال طی آزمونی تاثیر عصاره میخک بر کنترل قارچ زدگی کپک خاکستری ونیز برخی صفات انباری توت فرنگی رقم سلوا را مورد بررسی قرار دادند. در این آزمایش از عصاره میخک در غلظت هایًُِ وً میلیگرم در لیتر به شیوه تدخینی استفاده شد.بیشترین قارچ زدگی مربوط به تیمار شاهد وکمترین قارچ زدگی مربوط به تیمارًٌِمیلی گرم در لیتربود.در این آزمایش عصاره ضمن کنترل میزان قارچ زدگی باعث بهبود ظاهر میوه گردید.
پیغامی آشنایی و همکاران، ٌََّگزارش کردند از میان چند اسانس گیاهی، اسانس میخک و رازیانه فعالیت قارچ کشی قابل ملاحظه ای علیه بوتریتیس در شرایط درون شیشه ای نشان دادند و اسانس رازیانه نسبت به میخک کنترل بهتری در میوه های سیب آورده در شرایط تاریکی و دماییًٍ درجه سانتیگراد داشت.
مواد و روشها
میوه انگور قرمز بی دانه سالم از تاکستانی واقع درباغدشت شهریار در سال برداشت گردید. تهیه سویه قارچ استاندارد در مؤسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور وسایر مراحل تحقیقاتی آزمایشگاهی در اداره کل استاندارد استان تهران انجام پذیرفت. گیاه آویشن شیرازی از باغ گیاه شناسی ارم شیراز واقع در دانشگاه شیراز ی و میخک از یک مرکز فروش گیاهان دارویی خریداری گردید .اسانس میخک و آویشن شیرازی به روش تقطیر با آب و به کمک دستگاه کلونجر به مدت َ ساعت استخراج گردید.بازده اسانس برای آویشن شیرازی ٌ/ٍ وبرای میخکٌ/ّ درصد بدست آمد. اسانس ها بوسیله سولفات سدیم خشک ،آبگیری و در شیشه های تیره در دمای ُ درجه سانتیگراد تا زمان آنالیز و آزمون نگهداری شد .
اسانس ها جهت شناسایی و تأیید به بخش گیاهان دارویی مؤسسه جنگل ها و مراتع ارسال گردید. اسانسها با استفاده ازدستگاه گاز کروماتوگرافی و گاز کروماتوگرافی همراه با طیف سنجی جرمی آنالیز شدند. مدل دستگاه مورد استفاده در آنالیز اسانس ها شیما دزو سری A9 ساخت کشور ژاپن منجر به ستون DB-S به طول متر قطر داخلی میلیمتر آشکار ساز FID با دمای، دمای محفظه تزریق و گاز حامل شامل گاز هلیوم با درجه خلوص درصد بود. به نظر میرسد وجود تیمول وَ کارواکرول در اسانس آویشن شیرازی و اوژنول دراسانس میخک باعث وجود فعالیت ضد قارچی این اسانسها میشود.
برای تیمار خوشه های انگور با اسانس های مورد آزمون ابتدا انگورهای سالم ویکنواخت با استفاده از محلول هیپوکلریت سدیم درصد و آب سترون مقطر شسته و خشک شدند. بوسیله لام گلبول شمار غلظت سوسپانسیون قارچ برًٌِ×ِاسپور در میلی لیتر آب مقطر استریل تنظیم گردید و انگورها در سوسپانسیون قارچ فرو برده شد.
سپس به مدت ٍ-ِ/ٌ ساعت جهت تثبیت قارچ در هوای معمولی قرار داده شد. سپس نمونه ها براساس طرح آزمایشی فاکتوریل در قالب کاملا تصادفی در اسانس های آویشن شیرازی و میخک در سه سطح ًوًًٍوًًُ میلیگرم درلیترواختلاط آنها با سه تکرار به مدت ٌ دقیقه قرارداده شد و تا مشاهده فساد وقارچ زدگی در سردخانهُ درجه نگهداری شدند. فاکتورهای مورد بررسی عبارت بودند از کل مواد جامد محلول در آب که برای اندازه گیری آن از دستگاه رفراکتومتر دیجیتال دستی ATAGO در دمای ًٍ درجه سانتیگراد استفاده شد.
ابتدا رفراکتومتر توسط آب مقطر کالیبره شده و سپس یک قطره از عصاره میوه بر روی منشور شیشه ای ریخته شد و در مقابل نور عدد بریکس یا مواد جامد محلول که عمدتاً نشانه میزان قند تولید شده در داخل میوه است قرائت گردید،قند کل به روش لین واینون، براساس استاندارد ملی شماره سال ،همچنین تغییر رنگ وریزش حبه ها که درصد وزنی آنها براساس استاندارد ملی شماره سال ، محاسبه و نتایج پس از جمع آوری با نرم افزار SPSSو دانکن مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت.
