بخشی از مقاله
چکیده: این پژوهش بدنبال بررسی این موضوع است که استراتژیهای ائتلاف چه تاثیری بر توسعه محصول جدید دارند و نوآوریهای تکنولوژیکی تا چه حدی میتواند رابطه بین استراتژیهای ائتلاف و توسعه محصولات جدید را درشرکتهای تولید دارو و مواد بهداشتی کشور تعدیل نماید . جامعه آماری شرکتهای فعال در صنعت داروسازی و بهداشتی در سطح کشور و شامل 139 شرکت میباشند . نتایج معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار لیزرل نشان میدهد که استراتژیهای ائتلاف اخذ لیسانس و ائتلاف عمودی با دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی تأثیر مثبت و معنیداری بر توسعه محصول جدید در شرکتهای تولید کننده دارو و مواد بهداشتی دارد. اما در رابطه با ائتلاف افقی و همکاری با شرکتهای داخلی این تأثیر مشاهده نگردید. همچنین قابلیتهای نوآوری تکنولوژیکی در شرکتهای تولید کننده دارو و مواد بهداشتی می-تواند، رابطه بین ائتلاف عمودی با دانشگاهها و توسعه محصول جدید را تعدیل نماید؛ در صورتیکه این متغیر نقش تعدیلگری بر رابطه بین اخذ لیسانس تولید محصول از شرکتهای خارجی و همچنین ائتلاف افقی با شرکتهای داخلی و توسعه محصول جدید ندارد.
واژگان کلیدی: استراتژیهای ائتلاف، قابلیتهای نوآوری تکنولوژیکی، توسعه محصول جدید
-1 مقدمه:
امروزه ائتلافها و همکاریهای بین شرکتها، به عنوان جنبههای محوری مدیریت استراتژیک محسوب میشوند. نرخ ائتلافهای استراتژیک بطور چشمگیری طی سالهای اخیر روند رو به رشدی داشته است. بسیاری بر این عقیدهاند که پایداری آتی شرکتها، بطور فزایندهای به توانمندیهایشان در ایجاد و مدیریت ائتلافها متکی خواهد بود - داس و تنگ 1، . - 2000 ائتلافها به مزیت همکاری و کلید موفقیت شرکتها مبدل شدهاند. توانایی شرکتها در ایجاد ائتلاف و میزان بهرهمندی آنها از آنتقریباً به عنوان توانمندی محوری شرکتها قلمداد میگردد - پراهالد و هامل 2، . - 1990
اصولاً شرکتهای بازرگانی و صنعتی، در سطح شرکت در دو مسیر اصلی شامل استراتژی توسعه محصول و یا استراتژی توسعه بازار و یا ترکیبی از این دو با استراتژی تنوع حرکت میکنند. برای عملیاتی شدن هر کدام از این مسیرهای اصلی در سطح شرکت، شرکتها نیازمند استفاده از استراتژیهای سهگانه شامل توسعه داخلی، خرید و ادغام و یا استراتژیهای ائتلاف میباشند . در صنایع داروسازی و بهداشتی کشور، مساله این است که آیا توسعه و تولید محصولات جدید به عنوان یک استراتژی در سطح شرکت، از طریق استفاده از استراتژیهای ائتلاف عملی است؟ به عبارت دیگر چرا شرکتهای داخلی نمیتوانند نسبت به توسعه و تولید محصولات جدید که کشور را از محصولات خارجی بی نیاز میکنند، اقدامی نمایند؟مرور ادبیات موضوع نشان میدهد که یکی از روشهای طراحی و توسعه محصولات جدید از طریق ائتلاف با شرکتهای خارجی فعال در این صنعت میباشد. روش دیگر میتواند از طریق همکاری با شرکتهای فعال در داخل و نیز مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی صورت گیرد. نتایج بررسیها نشان میدهد که هیچ کدام از این روابط در داخل کشور در صنعت داروسازی به شکل علمی مورد مطالعه قرار نگرفته است، از طرفی براساس افزایش پتانسیل شرکتهای ایرانی فعال در صنایع داروسازی و بهداشتی علاوه بر استفاده از استراتژیهای ائتلاف نیاز به افزایش توانمندیهای داخلی شرکتها است که یکی از مهمترین این توانمندیها، نوآوریهای تکنولوژیکی می-باشد که در فرآیندها و ساختار شرکت باید نهادینه شده باشد. لذا این مطالعه به دنبال حل این مساله میباشد که تأثیر استراتژیهای ائتلاف بر توسعه محصول چگونه است و تا چه حد دسترسی و یا عدم دسترسی به نوآوریهای تکنولوژیکی میتواند فرایند توسعه محصول از طریق ائتلاف با شرکتهای داخلی مشابه و یا شرکتهای خارجی و مراکز تحقیقاتی را تعدیل نماید.
هدف اصلی این پژوهش این است که به مدیران، سیاستگذاران و تصمیمگیران در شرکتهای تولیدکننده دارو و محصولات بهداشتی عنوان نماید که چگونه استراتژیهای ائتلاف بر توسعه محصول جدید اثر میگذارد و چگونه قابلیتهای نوآوری تکنولوژیکی رابطه را تعدیل مینماید.
-2 مبانی نظری و پیشینه پژوهش
-1-2 تعریف مفاهیم
در این پژوهش متغیرهای اصلی تحقیق بصورت زیر تعریف شده و سطح سنجش آنها بررسی شده است.
-1-1-2 ائتلاف استراتژیک: ائتلاف استراتژیک یعنی یک توافقنامه بلندمدت رسمی یا غیررسمی بین دو سازمان و بیشتر درحالیکه هرکدام از آنها استقلال خود را حفظ میکنند - بیتران، بیتران، کان، ناگل و نیکولز3، . - 2002
-2-1-2 ائتلاف از طریق اخذ لیسانس: لیسانس، قراردادی است میان دارنده مالکیتهای فکری و طرف دیگر که میخواهد اجازه قانونی از لیسانس دهنده کسب کند، خواه برای اجازه استفاده از یک اسم یا علامت تجاری ثبت شده، انتقال دانش فنی از سوی امتیازدهنده به امتیازگیرنده و در نهایت، توزیع کالای ساخته شده - مارگریتا4 ،. - 2009
-3-1-2 ائتلاف افقی - همکاری با شرکتهای داخلی - : عبارت است از مشارکت شرکتهای مشابه در صنایعی که منابع خود را جهت کسب منافع و تکنولوژی پیشرفته یکپارچه میکنند که در غیر این صورت، دستیابی به آنها به صورت انفرادی بسیار پرهزینه است - پلیسلی5 ،. - 2003
-4-1-2 ائتلاف عمودی - همکاریهای فنی و تکنولوژیکی با دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی - : ائتلاف عمودی رو به پس جهت همکاری با مراکز تحقیقاتی مربوط به صنعت داروسازی در جهت توسعه فرمولها و تکنولوژی ساخت محصولات دارویی میباشد - هاسلر، پاتزه و زهرا6، . - 2012
-5-1-2 توسعه محصول جدید: مقصود از توسعه محصول اجرای یکی از استراتژیهایی است که در اجرای آن شرکت میکوشد از طریق بهبود بخشیدن یا اصلاح محصولات و خدمات کنونی بر میزان فروش بیفزایدمعمولاً. اصلاح محصول مستلزم هزینههای بسیار زیاد تحقیق و توسعه میشود - دیوید7، . - 1392
-6-1-2 قابلیت نوآوری تکنولوژیکی: قابلیتهای تکنولوژیکی نوآوری یک شرکت مربوط به عوامل تخصصگرایی تکنولوژیکی شرکت است. که این عوامل میتواند جزو عوامل درونی و یا بیرونی باشد که بر امکان رشد و توسعه آن شرکت مؤثر است . بهبود مداوم تواناییها و قابلیتهای سازمان برای ایجاد فرصتهای نوآوری در محصول و فرایندهای تولید محصول - هاسلر و دیگران، . - 2012
-2-2 ائتلاف استراتژیک و توسعه محصول جدید:
در تحقیقی که در سال 2008 در خصوص تصمیمگیری در سطح پروژههای نوآوری محصول در ائتلاف استراتژیک انجام شد؛ ساختار شرکتها پس از ائتلاف به عنوان یک عامل در موفقیت آمیز بودن معرفی محصول جدید به بازار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجربی این پژوهش نشان میدهد که تصمیم گیری در پروژههای نوآوری محصول وابسته به طبیعت فرآیند تصمیم گیری است که به نوبه خود تحت تأثیر ساختار ائتلاف استراتژیک میباشد - کاکس و کریمرز8، . - 2008 استراتژیهای همکاری بین سازمانی و ساختارهای شبکهای از جمله شیوههایی هستند که شرکتهای مهم فعال در صحنه جهانی برای فائق آمدن بر مشکلات تولید و بازار به آن روی آوردهاند. همکاری بین سازمانی کم هزینهترین راه برای فائق آمدن بر مسائل تولید و کیفیت و تنها گزینه ممکن برای دسترسی به اطلاعات بازارهای هدف است - صنوبر، . - 1387
-3-2 ائتلاف استراتژیک و نوآوری تکنولوژیکی:
شرکتهای مشابه در صنایعی که منابع خود را جهت کسب منافع و تکنولوژی پیشرفته یکپارچه میکنند هزینه بسیار کمتری نسبت به زمانی صرف میکنند که بخواهند بصورت انفرادی به آن منافع دسترسی بیابند - پلیسلی، . - 2003 پیرامون رابطه شراکت تجاری بر نوآوری، بر روی بیش از 400 شرکت فعال در زمینه صنایع الکترونیکی تحقیقی صورت گرفت . محقق این پژوهش شراکت تجاری را به عنوان عامل عمده تأثیر گذار بر نوآوری فرض کرد که نتایج این پژوهش نیز تأثیر مثبت همکاری و شراکت تجاری بر نوآوری در خدمات الکترونیکی را نشان داد - هانگ9، . - 2012 در پژوهشی محققان دریافتند که انتخاب شرکای ائتلاف به طور مستقیم بر مدیریت ائتلاف استراتژیک در چین مؤثر میباشد. انتخاب شرکای تجاری مناسب نقش مهمی در بهبود قابلیت نوآوری مستقل در هر یک از طرفین شراکت بازی میکند - کینگ، ویجینگ و ونهو10، . - 2012 استراتژی اخذ لیسانس که از نوع ائتلاف بدون سرمایه گذاری مشترک میباشد، در صنایعی مانند داروسازی، بیوتکنولوژی و صنایع با تکنولوژی برتر کاربرد وسیعی دارد - هانگر و ویلن11، . - 2012 در پژوهشی تحت عنوان »ارزیابی شکل گیری اتحاد استراتژیک در یک خوشه صنعتی«، محققان اتحاد استراتژیک را واکنشی استراتژیک به تغییرات سریع محیط از قبیل تشدید رقابت، شتاب پیشرفت فنآوری، گسترش سرمایهگذاریهای مورد نیاز، و جهانی شدن بازارها عنوان نمودند - صمدی، سهرابی، سلیمان آبادی، سلیمان شرفی، . - 1392
-4-2 نوآوری و توسعه محصول جدید:
قابلیت نوآوری به عنوان یکی از ویژگیهای اصلی در میان سازمانها که منجر به مزیت رقابتی، نوآوری، ابتکار و کارآفرینی آنها میشود، شناخته شده است - سیلوا، راپونسو، فرا12 ،. - 2003 عوامل متعدد بسیاری بر روی توسعه محصول جدید تأثیر میگذارد که میتوان آنها رادر چهار طبقه کلی عوامل فناورانه، بازاریابی، تجاری و مدیریتی طبقهبندی کرد که اهمیت عوامل تکنولوژیکی بیشتر از سایر عومل میباشد - طالبی، . - 1389 درتحقیقی محقق به این نتیجه رسید که هماهنگی محصول- فرآیند بیشترین نقش را در بهبود عملکرد ایفا مینماید و چنانچه هر یک از نوآوریهای محصول یا فرآیند با دیگری هماهنگ نباشد، ولو اینکه با چارچوب ارزشهای رقیب نیز هماهنگی داشته باشد، عملکرد را بطور محدود ارتقا میدهد و ارتقای اصلی عملکرد زمانی است که علاوه بر هماهنگی با چارچوب ارزشهای رقیب، یک هماهنگی درونی بین نوآوری محصول و فرآیند نیز وجود داشته باشد - اسکندری، . - 1390
-3 توسعه فرضیهها و الگوی مفهومی
فرضیات تحقیق در جهت پاسخ به سؤالات تحقیق و رسیدن به اهداف آن طراحی شدهاند. لذا در این پژوهش دو فرضیه اصلی و شش فرضیه فرعی وجود دارد.
فرضیه اصلی:1 استراتژیهای ائتلاف تأثیر مثبت و معناداری بر توسعه محصول جدید در شرکتهای تولیدکننده دارو و مواد بهداشتی در ایران دارد.
فرضیه فرعی:1-1 استراتژیهای ائتلاف از طریق کسب لیسانس از شرکتهای خارجی تأثیر مثبت و معناداری بر توسعه محصول جدید در شرکتهای تولید کننده دارو و مواد بهداشتی در ایران دارد.
فرضیه فرعی:2-1 استراتژیهای ائتلاف از طریق همکاری با شرکتهای دارویی وبهداشتی داخلی تأثیر مثبت و معناداری بر توسعه محصول جدید در شرکتهای تولید کننده دارو و مواد بهداشتی در ایران دارد.
فرضیه فرعی:3-1 استراتژیهای ائتلاف از طریق عقد قراردادهای تحقیقاتی و آزمایشگاهی با دانشگاههای داخلی تأثیر مثبت و معناداری بر توسعه محصول جدید در شرکتهای تولید کننده دارو و مواد بهداشتی در ایران دارد.
