بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر الگوی کاوشگری برگرایش به تفکر انتقادی و نگرش به درس علوم تجربی دانش آموزان دختر پایه هفتم دوره اول متوسطه شهرستان اراک درسال تحصیلی1393 -94انجام شده است.روش پژوهش حاضر شبه تجربی، از نوع پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بود . جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان دختر پایه هفتم دوره متوسطه شهراراک 1991 - نفر - و نمونه آماری شامل 58 دانش آموز - 29 نفر گروه آزمایش و 29نفرگروه کنترل - که با روش تصادفی انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسشنامه های گرایش به تفکر انتقادی و نگرش به درس علوم تجربی بدست آمد . جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t وابسته و t مستقل و آزمون یومن ویتنی استفاده شد. نتایج نشان داد که آموزش الگوی کاوشگری بر گرایش به تفکر انتقادی و نگرش به درس علوم دانش آموزان دختر پایه هفتم دوره متوسطه تأثیر معنی داری دارد. با توجه به تاثیر الگوی مبتنی بر کاوشگری بر گرایش به تفکر انتقادی و نگرش مثبت به درس علوم تجربی پیشنهاد می گردد توجه ویژه ای از سوی مراکز آموزش و پرورش برای استفاده هر چه بیشتر الگوی کاوشگری مبذول گردد و وسایل و امکانات این روش در اختیار مدارس و معلمان قرار گیرد .
.1 مقدمه
درجهان امروزتربیت انسانی یکی ازبرجسته ترین شاخصهای تحول وپیشرفت جوامع محسوب می شود. چنین تحولی تحقق نخواهدیافت، مگراینکه طرز تفکروعمل مدیران وکارگزاران نظامهای آموزشی بویژه معلمان تحول یابد. درمیان مجموعه فعالیتهایی که برای تعلیم و تربیت دانش آموزان انجام می شود ، بیشترین سهم به تدریس معلم در کلاس درس اختصاص می یابد . قصدمعلم در امرتدریس این است که شاگردان چیزی یادبگیرند. همچنین، تدریس یک کنش متقابل بین شاگردان ومعلم است کنش متقابل یعنی اینکه معلم بر شاگردان اثر می گذارد و برعکس شاگردان هم فعالیت او را تحت تأثیر قرار می دهند نو آوری درنظام آموزش و پرورش به معنای احیاء ، بازسازی وایجاد تغییراتی است که به سبب تحول در نظام آموزشی موجود و بهینه سازی و ارتقاء کیفی آموزش در مدرسه می شود. نو آوری رامی توان فرایندی برخاسته ازیک عقیده یافکرخلاق دانست که پس ازتکمیل ،به نتیجه نهایی و مطلوب می رسد،چنین رویکردی، باید در معلمان تقویت و حمایت شود. روشهای نو علاوه بر اصلاح وضعیت قبلی ، با ارزشها و هدفهای عمومی تعلیم وتربیت کشورمطابقت داشته وپاسخگوی نیازهای خاص مربیان ومعلمان باشد و سبب افزایش انگیزه و ارتقاء سطح علمی وتوانایی عملی معلمان و دانش آموزان شود و آنان را هرچه بیشتر به خود باوری و نجام فعالیتهای ابتکاری و پژوهشی تشویق کند الگوی کاوشگری برای دانش آموزان فرصتی ایجاد می کند تا با یکدیگر در قالب گروههای کوچک و بزرگ متشکل از افرادی با توانایی متفاوت کار کنند . یعنی دانش آموزان با مسئله ای مواجه شوند ، درباره ی آن اطلاعاتی جمع آوری کنند ، سپس اطلاعات راتنظیم وطبقه بندی نمایند و بر اساس آنها فرضیه سازی کرده وفرضیه های بدست آمده رابیازمایند ونتیجه گیری کنند ، نتایج بدست آمده رابرای تجزیه و تحلیل رویدادهای مشابه بکار گیرند
-1-1بیان مسئله
آموزش و یادگیری علوم در همه کشورها از اهمیت ویژه ای برخوردار است و جزء اهداف ملی اکثر کشورهای پیشرفته ازجمله آمریکا بشمار می آید. پژوهش تطبیقی که آموزش علوم در کشور ایران را باچهار کشورپیشرفته آمریکا ، انگلستان و ژاپن و آلمان مقایسه می کند نشان می دهد که اهداف آموزشی علوم تقریبا در همه این کشورها یکسان است، اما روشهای تدریس علوم درکشور ایران، تفاوت قابل ملاحظه ای با چهار کشور دیگر دارد . بطوری که در کشور ایران ، اغلب از روشهای تدریس سنتی استفاده می شود وکمتر از روشهای تدریس جدید استفاده میگردد امروزه فراگیران برای ورود به عصر دانایی و روبرو شدن باتحولات شگفت انگیزقرن بیست و یکم بطور فزاینده ای از مهارتهای تفکر انتقادی برای تصمیم گیری مناسب و حل مسائل پیچیده فراگیرند.آنان بایدسواد علمی و مبتنی برفن آوری را به خوبی سواد خواندن، نوشتن وحساب کردن بیاموزند و درعرصه های گوناگون زندگی از بهره گیرند برای تربیت چنین افرادی که بتوانند به مسائل جهانی بیندیشند ، به ارزشهای والای انسانی معتقد باشند ، افرادی حافظ قانون ، مهربان ، درستکار ، دارای درک سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی عمیق باشند و بتوانندبا تفکر منطقی و نقاد خود سرنوشت آموزش مهارتهای تفکر انتقادی و یادگیری از طریق روشهای جامعه جهانی را بررسی و ارزیابی نمایندبنابراین یاددهی B یادگیری فرایند محوریا فعال ضروری بنظر می رسد در دهه های اخیر ازجمله روشهای فعالی که توجه صاحبنظران تعلیم و تربیت را به خود معطوف داشته است وپژوهشهای متعددی در موردآن صورت گرفته است ، الگوی تدریس کاوشگری است . این روش علاوه بر اینکه به طور مستقیم در عملکرد پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و تعمیق بخشیدن به یادگیری آنان مؤثر است ، بنا بر خصوصیاتی که این روشها دارند از قبیل درگیرکردن دانش آموزان به موضوع درسی ، همکاری دانش آموزان با یکدیگر ، پرس و جو از دیگران برای یافتن مطالب علمی و مواردی از این قبیل دررشدشناختی ، رفتاری ، عاطفی و بخصوص درایجادنگرش مثبت آنها تأثیر به سزایی دارند
.-2-1اهمیت وضرورت تحقیق
درسالهای اخیرمتخصصان علوم تربیتی درموردنارسایی توانایی شاگردان ابرازنگرانی کرده اند. رشد و پرورش مهارتهای فکری دانش آموزان همیشه مسئله ای پیچیده در آموزش بوده ، ولی امروزه حالتی بحرانی به خود گرفته است ؛ چون برونداد اطلاعاتی فرهنگ ، ازقدرت تفکر انتقادی مادرباره اطلاعات فراگرفته است . به رغم وجود مطالب فراوانی درباره این موضوع ، استادان برای بهبودتفکر شاگردان،پیشنهادهای اندکی ارائه داده اند . بیشتر این مطالب بسیار نظری است و با موارد عملی ای که استادان با آنها مواجهند فاصله زیادی دارد در روش کاوشگری ، فرایند طولانی یک پژوهش علمی درفرایندی خلاصه تر و با محدوده زمانی اندکی مورد توجه است. روش کاوشگری براین باور است که یادگیرنده را مستقل بار آورد و مستلزم این امر است که فراگیران مسیر مناسبی برای بکارگیری انرزی شان انتخاب نمایند با توجه به موارد ذکر شده و لزوم ایجاد تحول درآموزش علوم ، باید از روشهایی در تدریس استفاده نمود که فرصتهایی را برای کاوش وپرسشگری نظامدار درباره واقعیتها ، پرداختن به تفکر انتقادی را از یادگیرندگان طلب کند و در بر گیرنده تمرینات متنوع حول یک موضوع باشد تا سبب پرورش تفکر انتقادی یادگیرندگان شود .
-3-1فرضیه کلی تحقیق:
- استفاده از الگوی تدریس کاوشگری برگرایش به تفکرانتقادی ونگرش به درس علوم تجربی دانش آموزان دختر پایه هفتم دوره اول متوسطه شهر اراک تأثیر دارد .
-4-1فرضیه های جزیی تحقیق:
- استفاده از الگوی تدریس کاوشگری بر گرایش به تفکر انتقادی دانش آموزان دختر پایه هفتم دوره اول متوسطه شهر اراک تأثیر دارد.
- استفاده از الگوی تدریس کاوشگری بر نگرش به درس علوم تجربی دانش آموزان دختر پایه هفتم دوره اول متوسطه شهر اراک × تأثیر دارد.
.2 پیشینه تحقیقات
از آغاز دهه 1950تا انتهای دهه1960، جنبش اصلاح برنامه درسی ، نوآوری در آموزش وپرورش کشورها راتوسعه داده است . این جنبش سعی دارد زمینه های برنامه درسی متداول را به سوی آموزش مفاهیم ،نظرات مهم و روشهای تحقیق دررشته های تحصیلی سوق دهد. برای مثال درزمینه ریاضیات وعلوم ،طراحان برنامه درسی کوشش می کنندبرشیوه اندیشیدن دانش آموزان درباره ریاضیات وروشهای تحقیق و رویه های محافل علمی در علوم تأثیر بگذارند و نیز نظرات عمده و روشهای کاوشگری موجود در ریاضیات را تحت تأثیر قرار دهند. آموزش کاوشگری بوسیله ریچارد ساچمن - 1962 - 1 برای تدریس فرایندی تفحص و توضیح درباره پدیده ای غیر معمولی ایجاد گردید. آموزش کاوشگری برحسب مفهوم روش علمی ما سعی می کند به شاگردان بعضی از مهارتها وزبان کاوشگری دانشمندان رابیاموزدشو آب - 1965 - 2درباره روش تدریس کاوشگری بیان می کند:برنامه های کاوشگری بصورت قطعاتی که دانش آموز را در بررسی یک مسئله واقعی علوم وارد سازد طراحی می شوند. درآغاز ممکن است مطالبی که برای دانشمندان ، موجود شناخته شده است و مسائلی که راه حلهای آنها شناخته شده است به دانش آموزان بدهند.اما همچنان که مسائل بتدریج پیش می روند،آنها به مرزهای دانش نزدیک ونزدیکترمی شوند
بیلر - 1990 - 3 مدعی است که این روش کاملترین راه برای پرورش ودرک شهودی است،درکی که نه تنها برای دانش آموزان لذت بخش است بلکه به احتمال زیاد اعتماد وتکیه بر خودرا افزایش می دهد،دانش آموزانی که ازطریق اکتشاف می آموزند احتمالا احساس کفایت لیشتری پیدا می کنند پیاژه نیزمعتقد است چنین رویکردی نه دانش آموزان رابه یادگیری وادارمی کند و نه آنها برای خلق ، کشف و آزمایش انگیزه ای ایجادمی کند،بلکه موجب رکود فکری آنان نیزمی شود ؛زیرا کودکان ، دانش رابصورت انفعالی کسب نمی کنند،
