بخشی از مقاله
چکیده:
هدف این پژوهش، بررسی تاثیر آموزش فراشناخت بر گرایش به تفکر انتقادی، روحیه پرسشگری و پیشرفت تحصیلی در درس علوم دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدایی بوده است. نظر به ماهیت موضوع مورد مطالعه و سایر ویژگی های تحقیق این پژوهش به لحاظ هدف،کاربردی و به لحاظ روش، شبه آزمایشی و از نوع پیش آزمون – پس آزمون با گروه گواه است. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان دختر پایه ششم مدارس ابتدایی دولتی شهرستان خواف هستند که در سال 94-95 مشغول به تحصیل بوده و تعداد آن ها - N=1202 - نفر بود.
نمونه آماری در این پزوهش تعداد 60 نفر از این دانش آموزان دختر پایه ششم بود. از این تعداد، 30 دانش آموز در گروه آزمایش و 30 دانش آموز در گروه کنترل به عنوان نمونه مورد نظر به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. گردآوری دادهها با استفاده از پرسشنامه گرایش به تفکر انتقادی، سنجش روحیه پرسشگری و نمرات پیشرفت تحصیلی در درس علوم صورت گرفته است. در این پژوهش پایایی پرسشنامه گرایش به تفکر انتقادی و سنجش روحیه پرسشگری با استفاده از آلفای کرانباخ به ترتیب 0/68 و 0/72 به دست آمد.
داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و به دو روش آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و سطح معنی داری آماری =0/0 5 - آلفا - در نظر گرفته شد. از آزمون آماری مناسب نظیر W مستقل، همبستگی پیرسون، تحلیل کوواریانس استفاده شد. نتایج نشان داد که آموزش فراشناخت بر گرایش به تفکر انتقادی، روحیه پرسشگری و پیشرفت تحصیلی درس علوم دانش آموزان تاثیر مثبت دارد. همچنین فقط بین گرایش به تفکر انتقادی و روحیه پرسش گری رابطه وجود دارد ولی بین مولفه های گرایش به تفکر انتقادی و پیشرفت تحصیلی درس علوم و همچنین بین روحیه پرسش گری با پیشرفت تحصیلی درس علوم، رابطه معنی داری وجود ندارد.
مقدمه
آرزوی دیرینه هر جامعه ای پیشرفت و تعالی افراد آن جامعه و داشتن شهروندانی فرهیخته و اندیشمند است. بدیهی است که هر پیشرفتی در زمینه های مختلف از جمله فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی مستلزم داشتن افرادی متفکر، خلاق و منتقد است که بتوانند تصمیمات درست را اتخاذ نمایند و برنامه ریزی صحیحی داشته باشند که این منوط به وجود نظام های آموزش و پرورش فعال و پویاست
از طرفی با گسترش حوزه های تخصصی علوم و افزایش دانش و اطلاعات بشری ، دیگر امکان انتقال تمام اطلاعات به یادگیرندگان در مدت زمان محدود در دوران تحصیل وجود ندارد. - الدر و پاوول1، 2003 ؛ به نقل فتحی آذر و همکاران، - 1392 به عبارت دیگر امروزه مسئله اصلی در آموزش، دسترسی فراگیران به اطلاعات بیشتر نبوده، لذا به رویکردهای جدیدی نیاز است که بتواند توانایی ها و راهبردهای ضروری برای مدیریت اطلاعات را به آن ها آموزش داد
آموزش مهارت های فراشناخت به فراگیران، در افزایش یادگیری و یاددهی دروس تاثیر قابل توجهی دارد؛ لذا باید در آموزش این مهارت ها به فراگیران بکوشیم. فلاول3، در تعریف مفهوم فراشناخت میگوید: فراشناخت عبارت از آگاهی فرد نسبت به فرآیندها راهبردهای شناختی و یا به بیان دیگر هر گونه دانش یا فعالیت شناختی که موضوع آن شناخت یا تنظیم شناخت باشد.
به عبارت دیگر فراشناخت آگاهی از نحوه تفکر و کنترل آن یعنی برنامه ریزی برای استفاده از راهبرد، توجه، تفکر در باره چگونگی درک یا موضوع یا تصمیم به استفاده از شیوه های درست برای درک و فهم آن مطلب است.
یکی از مهم ترین راهبردهای فعال کردن دانش آموزان در فرآیند یادگیری استفاده از گروه های مطالعه در کلاس درس و فراهم کردن فرصت بحث، تبادل نظر و پژوهش است - پین و ویتاکر2000 ؛ به نقل کرامتی، - 1382 همچنین مطالعه عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی طی سه دهه اخیر بیش از پیش مورد توجه متخصصان تعلیم و تربیت قرار گرفته است.
یافته های پژوهشی متعددی نشان داده اند که پیشرفت تحصیلی هم از ساختارهای دانش و فرایندهای پردازش اطلاعات تأثیر می پذیرد و هم از عوامل محیطی هر نظام آموزشی و پرورشی با توجه به ارزشهای جامعه خود از اهداف اصلی برخوردار است. یکی از مهمترین اهداف نظام آموزشی هر کشور نیل به پیشرفت و موفقیت تحصیلی میباشد. پیشرفت تحصیلی8 نتیجه عوامل بسیاری است که میتوان آنها را در مقولهی عوامل مربوط به » مدرسه و نظام آموزش و پرورش« و عوامل مربوط به » تفاوتهای فردی« دستهبندی کرد. به عبارت دیگر گاهی پیشرفت، متأثر از کارکرد مدرسه، و گاهی متأثر از ویژگیهای شخصیتی و شاخصهای ذهنی، اجتماعی، عاطفی و اخلاقی دانشآموزش است که خود میتواند متأثر از ویژگیهای خانوادگی باشد
برای پرورش افراد مطلوب ، نیاز به یک نظام آموزشی کار آمد است که اجزاء و عناصر آن اعم از مواد درسی ، دانش آموز ، معلم ، وسایل آموزشی ، فضا و غیره با یکدیگر ارتباط متقابل دارند تا اهداف مورد انتظار تحقق یابد. از طرف دیگر ، تدریس و آموزش از نظر ماهیت یک نظام ارتباطی متقابل است و مدرسه به سان گروه پویایی ، درصدد آماده کردن افراد برای ورود به جامعه در سطح بسیار گسترده تری است اگر قرار است دانش آموزان خوب تربیت شوند و شهروندان مفیدی در آینده باشند می باید برای بر عهده گرفتن نقش های بزرگسالی آماده شوند و راز و رمز این آماده شدن در آموزش فراشناخت - پرهیز از رقابت ستیزه جویانه - وگرایش به تفکر انتقادی ،روحیه پرسشگری و پیشرفت تحصیلی است.
سال هاست که روانشناسان تربیتی درصدد پاسخ دادن به این سؤالات هستند که چرا بعضی دانشآموزان نسبت به بعضی دیگر از نظر پیشرفت تحصیلی موفقترند؟ چه چیزی این تفاوتها را رقم میزند؟ برای پاسخ دادن به این سؤالات بررسی عواملی که تصور میشود موقعیت تحصیلی را تبیین میکنند ضرورت پیدا میکنند.
در این پژوهش تاثیر آموزش فراشناخت بر گرایش به تفکر انتقادی، روحیه پرسشگری و پیشرفت تحصیلی در درس علوم دانش آموزان پایه ششم ابتدایی مورد بررسی قرار گرفته است . داشتن تفکر انتقادی،روحیه پرسشگری برای آموختن هر دانشی توسط انسان لازم است، و هیچ یک از فعالیت ارادی انسان ها بدون داشتن تفکر انتقادی،روحیه پرسشگری رخ نمی دهد. عوامل زیادی بر موفقیت افراد در زندگی موثر است . تفکر انتقادی، روحیه پرسشگری به عنوان یک عامل شناختی می تواند به افراد کمک کند و مسیر رسیدن به موفقیت را برایشان هموار سازد . بنابراین شناخت این عامل، اهمیت فراوان دارد.
با توجه به موارد مذکور این پژوهش درصدد است تا به بررسی تاثیر روش آموزش فراشناخت بر گرایش به تفکر انتقادی، روحیه پرسشگری و پیشرفت تحصیلی بپردازد که سه متغیر مهم در آموزش و پرورش را شامل می شوند و همه در فرایند یاددهی-یادگیری مؤثرند.
هدف اصلی این پژوهش: تاثیر روش آموزش فراشناخت بر گرایش به تفکر انتقادی، روحیه پرسشگری و پیشرفت تحصیلی در درس علوم دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدایی.
فرضیات پژوهش:
فرضیاتی که این پژوهش قصد بررسی آن ها را دارد عبارتند از:
-1 روش آموزش فراشناخت بر گرایش به تفکر انتقادی دانش آموزان دختر پایه ششم تاثیر مثبت دارد.
-2 روش آموزش فراشناخت بر روحیه پرسشگری دانش آموزان دختر پایه ششم تاثیر مثبت دارد.
-3 روش آموزش فراشناخت بر پیشرفت تحصیلی درس علوم دانش آموزان دختر پایه ششم تاثیر مثبت دارد.
-4 بین گرایش به تفکر انتقادی ، روحیه پرسشگری و پیشرفت تحصیلی درس علوم دانش آموزان دختر پایه ششم رابطه مثبت وجود دارد.
