بخشی از مقاله
چکیده
محققان آموزش ریاضی معتقدند حضور فعال دانش آموزان در کلاس منجر به درک روابط، مفاهیم و یادگیری عمیق ریاضی درآن ها می شود. بنابراین روش های تدریس مبتنی بر فعالیت دانش آموز اهمیت پیدا می کنند. از میان روش های فعال در تدریس ریاضی می توان روش کاوشگری یا اکتشافی را نام برد که پژوهش حاضر به صورت نیمه آزمایشی، به بررسی تأثیر روش تدریس کاوشگری بر یادگیری ریاضی دانش آموزان پایه هفتم پرداخته است.
تعداد 50 دانش آموز دختر پایه هفتم به صورت نمونه گیری تصادفی- خوشه ای انتخاب شدند و در قالب دو گروه آزمایش و کنترل در طرح پیش آزمون- پس آزمون شرکت کردند. به مدت 15 جلسه درس ریاضی گروه آزمایش، به روش کاوشگری یا اکتشافی تدریس شد. گروه کنترل در همان مدت به روش سنتی و معمول مدارس درس ریاضی را فراگرفتند.
ابزار پژوهش در این مطالعه آزمون محقق ساخته بود و درابتدا و انتهای آزمایش از هر دو گروه آزمون یادگیری ریاضییکسان ُگرفته شد. نتایج آزمون t مستقل نشان داد که بین میانگین نمرات گروه آزمایش و گروه کنترل تفاوت معنادار وجود دارد. به این صورت که میانگین نمرات دانش آموزان آموزش دیده با روش اکتشافی، بهتر از میانگین نمرات دانش آموزان آموزش دیده با روش سنتی بود. بنابراین می توان گفت که تدریس به روش کاوشگری یادگیری ریاضی دانش آموزان را ارتقاء می دهد.
مقدمه
یکی از عوامل موثر در فرایند یادگیری و آموزش ریاضی دانش آموزان روش های یاددهی و یادگیری این درس است. رشد روز افزون علم و تحول تکنولوژی ، همچنین تغییر سلایق ، نیاز ها و انتظارات دانش آموزان باعث توجه متخصصان امر آموزش به روش های نوین و جدیدی در آموزش ریاضی شده است که روش های آموختن و تجربه کردن را به دانش آموزان یاد دهد نه این که صرفا به انتقال اطلاعات و روابط بین خود و آن ها بپردازد. روش هایی که توانایی ذهنی- ریاضی، روح خلاقیت و استقلال در یادگیری دانش آموزان را تقویت کند و باعث رشد فکر و ایده در ذهن آنان شود و در نتیجه یاد گیری فعال ایجاد نماید.
در این راستا، برنامههای مدارس باید تأکید خود را بر روشهایی متمرکز سازند که دانشآموزان به جای آموختن، قابلیتهای چگونه آموختن را از طریق نظم فکری بیاموزند. زیرا در فرایند اندیشه منظم است که معرفت رشد مییابد و انسان احساس مفید بودن میکند لذا شناخت روشهای تدریس و توانایی کاربرد آنها در کلاس درس از اهمیت ویژهای برخوردار می گردند.
به هر ترتیب پژوهشگران کوشیدهاند شیوههای گوناگون یادگیری دانشآموزان را شناسایی کنند و بر اساس آن راهکارهایی برای تدریس در کلاس درس ارائه دهند اما از آنجایی که روش تدریس در موفقیت فرایندهای آموزشی بسیار اهمیت دارد و هیچ روش تدریسی نمی تواند همیشه و در همه شرایط نتیجه بخش باشد در نتیجه متناسب ساختن روش های تدریس با سبک شناختی یادگیرندگان ضروری می باشد.
در مجموع می توان روش های یاددهی - یادگیری را به دو دسته کلی روش های نوین و روش های سنتی تقسیم کرد. در روش نوین معلم نقش راهنما و تسهیل کننده را بر عهده دارد و دانش آموز در فرایند تدریس با فعالیت های خود، مهارت و توانایی های بالقوه خود را به فعالیت در می آورد. در این روش دانش آموز فعال است، مسائل را کشف و حل می کند، سوال می کند و با همیاری دیگران یاد می گیرد و در نهایت فرایند محور است.
در حالی که در روش سنتی معلم، محور و ارائه دهنده اطلاعات و دانش آموز، شنونده و حفظ کننده مطالب است در این روش دانش آموز فعال نیست، بلکه معلم فعال است و سعی می کند مطالب را از طریق سخنرانی یا توضیحی به نمایش بگذارد، دانش آموز به عنوان یک بانک فرض می شود که باید اطلاعات به آن سپرده شود. در این روش پاسخ ها و نمره های دانش آموز مهم است، درنهایت این رویکرد نتیجه محور است.
بنابراین به نظر می رسد تبدیل رویکرد غیر فعال به فعال و با هدف خلاقیت دانش آموزان از ضروریات گذر از آسیب های موجود تلقی می شود. - شعبانی، - 1371 متأسفانه در روشهایسنّتی که امروزه در مدارس ما متداول است، دانشآموز موجودی منفعل است کهفعّالیت ذهنی و فکری یا جسمی بسیار کمی دارد و بیشتر تابع و وابسته به معلم است و صرفاً نقش او دریافت اطلاعات و انباشت مفاهیم و علوم در ذهن او میباشد.
روش های سنتی جوابگوی نیاز فراگیران نیست زیرا کمترین رشد در قوه خلاقیت و ابتکار را دارد و با به کارگیری این روش ها، دستیابی به مهارت حل مساله، به کارگیری اطلاعات، مشارکت و همکاری با یکدیگر میسر نیست. بنابراین شیوه های نوین تدریس در جهت کاهش چنین مشکلاتی به وجود آمده اند.
برونر2 استفاده از یادگیری اکتشافی را نوآوری و ضرورتی برای جانشین یادگیری حفظی که به زعم او محدود کننده تفکر است، میداند این روش موجب تقویت ژرف اندیشی، تفکر تحلیلی، تفکر انتقادی، خلاقیت، اعتماد و اطمینان به اتخاذ روش علمی می شود و دانش آموزان بدین ترتیب می توانند روش تحقیق را بیاموزند
در روش یادگیری کاوشگری یا اکتشافی دانشآموز توانایی فهم اطلاعات از منظر خودش را دارد. در طی این فرایند دانشآموز بیشتر درگیر فرایند یادگیری است تا گوش دادنغیرفعّالانه. در این روش به دانشآموزان اطلاعات و مواد لازم برای یادگیری درس داده میشود.
همچنین تعامل دانشآموزان آن ها را درگیر مرتبه بالاتری از تفکر نظیر ارزیابی و تحلیل میکند. سرانجام این روش بر ارزشها و اخلاق دانشآموز برای ارتقای رشد کلی تمرکز میکند - بون ول3، 2008، به نقل از غدیری گرکانی، . - 1387 با چنین رویکردی آن ها علاوه بر یادگیری حقایق علمی، روش و نگرش علمی را نیز کسب می کنند. در واقع آموزش کاوشگری فراهم ساختن موقعیتی همراه با تحیر و کنجکاوی، به منظور ترغیب دانش آموزان برای حل مسائل موجود و یادگیری فعال است.
آموزش اکتشافی به وسیله ریچارد ساچمن - 1962 - 4 برای تدریس یک جریان تفحصی و توضیح پدیده ای غیرمعمولی ایجاد گردید. از دیدگاه ساچمن و همکارانش هدف اساسی این الگو تقویت فرآیندهای تفکر استقرایی - از جزء به کل رسیدن - و استدلال علمی است.
نتایج حاصل از پژوهش ها نشان داده اند که استفاده از روش تدریس حاضر سبب افزایش درک و فهم علوم، تفکر خلاق و مهارت های کسب و تجزیه و تحلیل اطلاعات می شود. بنا به باور ساچمن، عموم دانش آموزان توانایی آن را دارند که فرآیند تحقیق را پیگیری کنند. همچنین، او باور دارد که به صورت مستقیم می توان تحقیق کردن را به دانش آموزان آموخت. برونر، تابا،آزوبل و ساچمن معتقدند که انسان ها به طور طبیعی محقق و پژوهشگرند.
این اعتقاد هم وجود دارد که باید برای ارتقای سطح توانمندی تفکر به فرآیند منطقی و عقلی پژوهش،آگاهی و وقوف کامل نیست. این الگو باعث تقویت استدلال فراگیران ،شناخت مفاهیم ، فرضیه ها و آزمون آن ها در دانش آموزان می شود و منجر به یادگیری و تقویت مهارت های جریان علمی،کاوشگری خلاق ، استقلال در یادگیری ، تحمل ابهام و موقتی بودن دانش در دانش آموزان می شود.
در این راستا هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر روش تدریس کاوشگری یا اکتشافی بر یادگیری ریاضی دانش آموزان دختر پایه هفتم است که این هدف در قالب فرضیه تأثیر گذاشتن روش تدریس کاوشگری بر یادگیری ریاضی دانش آموزان پایه هفتم دنبال می گردد.
