بخشی از مقاله
چکیده
گرایش به دین مبین اسلام در خاورمیانه تاریخی به قدمت ظهور اسلام در شبه جزیره دارد. علی رغم تلاش های بعمل آمده در راستای اسلام ستیزی ، همواره شاهد ظهور و نفوذ اسلام در خاورمیانه بوده ایم تا جایی که امروزه حتی در کشوری لائیک مانند ترکیه شاهد خیزش مجدد آن هستیم.عده ای بر این اعتقادند که طرح مسأله اسلام و غرب منبعث از ظهور موج اسلام گرایی در کشورهای خاورمیانه و سایر مناطق جهان اسلام است که نقطه عطف تجلی آن را می توان در انقلاب اسلامی ایران 1979 - میلادی - مشاهده کرد. چنین تصور می شود که نوعی احیاگری اسلامی سبب شده است مسلمانان به ویژگی متمایزشان، ارزشمندی تمدنشان و به ارزش هایشان، دوباره اطمینان یابند و به آنها پشتگرمی داده است تا در این عرصه به هماوردی غرب بروند. "امی ها فثورن" معتقد است که بدلیل اهمیت امنیت خاورمیانه برای غرب و ظهور اسلام گرائی در منطقه، ایجاد یک ترتیبات معرفتی که بتواند امنیت غرب را تضمین کند، ضروری است. او معتقد است که ارائه طرح خاورمیانه بزرگ دغدغه جهانی امنیت در خاورمیانه بود چرا که این منطقه با گسترش اسلام سیاسی و تروریسم، امنیت بین المللی را به چالش کشیده است.
کلیدواژه:اسلام. غرب. سیاسی. ترور. هراس
مقدمه:
یکی از مهمترین منابع هویتی خاورمیانه، اسلام گرایی و چارچوب های فقهی برآمده از آن است. در این راستا می توان ادعا کرد که انقلاب اسلامی ایران به دلیل جاذبیت در شعارها، اهداف، روش ها، محتوا، نتایج حرکت ها، سابقه مشترک دینی و تاریخی و شرایط محیطی منطقه ای و بین المللی، پدیده ای اثر گذار در جهان اسلام بوده است. - محمدی: 1383 ، ش - 63 بلا تردید احیاگری و بیداری جهان اسلام با پیروزی انقلاب اسلامی معنا و مفهوم جدیدی پیدا کرد و از مرحله نظر به مرحله عمل و واقعیت رسید. "کاترین میر" در مقاله "دیدگاه های سیاسی متحول در خاورمیانه" می نویسد: "ما از دهه 1970 شاهد شروع تغییر در دیدگاه سیاسی کشورهای اسلامی منطقه هستیم که اوج آنرا در پیروزی انقلاب اسلامی ایران می توان دید. اگر چه یک قرن قبل اندیشمندانی هم چون سید جمال الدین اسد آبادی در جهان اسلام ظهور کردند که ندای بازگشت به اسلام و تقابل با فرهنگ غرب را سر می دادند و در این مسیر نهضت ها و گروه هایی نیز شکل گرفت ولی پیروزی انقلاب اسلامی به همه مسلمانان به اثبات رساند که مسأله بازگشت به اسلام تنها یک خیال و نظر نبوده بلکه می تواند واقعیت هم داشته باشد. - Katrine and Rizzo: 2007, 298 -
می توان ادعا کرد که اولین بازتاب پیروزی انقلاب اسلامی ناشی از شکل گیری نظام جمهوری اسلامی و تداوم اقتدار آن در مواجهه با بحران ها و توطئه های گوناگون و به خصوص در تقابل با دنیای قدرتمند غرب بود که روز به روز بر امید و اعتماد مسلمانان جهان افزوده و آنها را نسبت به بازگشت به عصر طلایی اسلام امیدوارتر کرد. - - Awaz: 2003 ,76
گرام فولر1 می گوید: "سیاست گذاری های امنیتی و خارجی پس از جنگ سرد که غرب در ارتباط با آنها با چالش مواجهه شده است، ناشی از ظهور گرایش های اسلام گرا بوده است به نحوی که در امور بین الملل و امنیت غرب به طور اعم و امنیت غرب به طور اخص، نقش محوری پیدا کرده است". آنچه بر اهمیت بیشتر توجه به ابعاد مذهبی فعالیت های بنیادگرایان اسلامی در آثار محققین غربی جهت درک هویت آنها افزود، واقعه 11 سپتامبر 2001 بود که موجب شد آنها با اتخاذ نگرشی جدید به بازبینی رابطه مذهب و سیاسی و حضور آن در زندگی سیاسی بپردازند. چنانچه بسیاری از تحلیل گران مطرح نموده اند این واقعه، موجب شکل گیری الگوی رفتاری هژمونیک از سوی آمریکا گردیده که در آن سیطره هژمونیک غرب بر بسیاری از زوایای زندگی سیاسی مسلمانان فزونی یافت. - Irene: 2002 , 18 -
انقلاب اسلامی ایران به دلیل جاذبیت در شعارها، اهداف، روش ها، محتوا و نتایج حرکت ها و سابقه مشترک دینی و تاریخی و شرایط محیطی منطقه ای و بین المللی، پدیده ای اثر گذار در جهان اسلام بوده است. - محمدی: شماره 63 ، - 120 در واقع آنچه را که "آرنولد توین بی" در سال 1949 در کتاب "تمدن در بوته آزمایش" پیش بینی کرده بود با پیروزی انقلاب اسلامی عینیت یافت. وی معتقد بود که پان اسلامیسم خوابیده است، با این حال ما باید این امکان را در نظر داشته باشیم که اگر پرولتاریای جهان - مستضعفین - بر ضد سلطه غرب به شورش برخیزد و خواستار یک رهبری ضد غربی شود، این خفته بیدار خواهد شد. بانگ این شورش ممکن است در برانگیختن روح نظام اسلامی و حتی اگر این روح به قدر خفتگان هفتگانه در خواب بوده باشد اثر روحی محاسبه ناپذیری داشته باشد، زیرا ممکن است پژواک های یک عصر قهرمانی را منعکس سازد. در نتیجه اگر وضع کنونی بشر به یک جنگ نژادی منجر شود اسلام ممکن است بار دیگر برای ایفای نقش تاریخی خود قیام کند. - نوین بی: 1362، - 117 میزان تاثیر و بازتاب انقلاب اسلامی بر همه جوامع اسلامی یکسان و یکنواخت نبود بلکه با توجه به قرابت های فکری، فرهنگی
و جغرافیایی درجه تأثیر آن متفاوت بوده است. از آنجا که این انقلاب بر پایه تعالیم دین اسلام و مکتب اهل بیت به پیروزی رسید زمینه تأثیر گذاری آن نیز با توجه به همین امر متفاوت بود. حتی می توان به جرأت ادعا کرد که شناخت اسلام از دید غیر مسلمانان که قبلاً معطوف به شناخت تعالیم اسلامی اهل سنت و جماعت بود تحول اساسی پیدا کرده و گرایش به درک بیشتر اسلام از دیدگاه مکتب تشیع بیشتر گردیده است. - محمدی: 1383، ش 126، - 63 متفکرانی نظیر جان اسپوزیتو و جیمز پیسکاتوری، از تعابیری نظیر "احیاگری اسلامی"، "اسلام سیاسی" و یا "رنسانس اسلامی"، بهره گرفته اند که در بر دارنده نگرشی مثبت به پدیده اسلام گرایی است. از این منظر، اسلام گرایان خواستار درک مدرنیته و ضرورت فهم آن، آموزش و یادگیری علوم معاصر، در نظر گرفتن پیش زمینه های اجرایی شریعت، تأکید بر کاربست مفاهیمی نظیر "شورا" و "دموکراسی" و سازگار معرفی کردن آنها با اسلام، هستند. در اینجا استدلال نهایی این است که اسلام سیاسی بیش و پیش از آن که جنبشی ضد مدرن باشد، ظهورش در متن مدرنیته قابل فهم است و به این دلیل که ارائه کننده یک روند سیاسی مدرن با غلبه ماهیت فرهنگی آن است که امکان هم زیستی و سازگاری با غرب را می یابد. "جان ال. اسپوزیتو" و "جیمز پیسکاتوری" از جمله این نظریه پردازان اند که معتقدند به واسطه قابلیت تفسیر پذیری فراوان، اسلام از چنان ظرفیتی برخوردار است که بتوان با فرایند باز تفسیر متون مقدس، فهمی دموکراتیک از آن ارائه نمود. - Piscatori: - 1993 , 345 حادثه 11 سپتامبر، حمله سیاسی آمریکا به جهان اسلام و متعاقب آن اشغال دو کشور اسلامی افغانستان و عراق، پیامدهای سیاسی، امنیتی و اجتماعی متعددی را در جوامع اسلامی و حتی نظام بین الملل بر جای گذارد. این تهاجم از طرف آمریکا و غرب در حقیقت واکنشی است که استکبار برای تداوم سلطه خود بر جهان اسلام و ثروت های عظیم موجود در حوزه جغرافیایی خاورمیانه بزرگ نشان می دهد. در این راستا "توین بی" می گوید: "... اگر وضع کنونی بشر به یک جنگ نژادی منجر شود، اسلام ممکن است بار دیگر برای ایفای نقش تاریخی خود قیام کند". - توین بی: 117، - 1362 مروری کوتاه بر تحولات سیاسی - اجتماعی ترکیه در دهه های اخیر نشان می دهد، ترکیه که خود وارث امپراتوری و خلافت عثمانی بود، می تواند سر پل نفوذ اسلام سیاسی و اسلام گرایی به قفقاز و بالکان باشد. این مورد به دلیل هم جواری جغرافیایی و نیز اشتراکات قومی، زبانی و مذهبی است. چند هفته قبل از حمله صدام حسین به جمهوری اسلامی ایران، در ترکیه کودتای نظامی صورت می گیرد که تقارن و توالی چنین امری همزمان با انقلاب اسلامی می تواند این فرضیه را تقویت کند که روی کار آمدن نظامیان در ترکیه بخشی از استراتژی مهار انقلاب اسلامی و کور کردن یکی از سر پل ها بوده است.
مسائل کلان سیاسی ترکیه در سال های بعد را می توان، همواره از این منظر نظاره کرد؛ از جمله ورود و خروج حزب اسلام گرای رفاه، حزب فضیلت و نهایتاً حزب توسعه و عدالت به صحنه سیاسی آن کشور که بواقع چالشی جدی برای نظام سیاسی لائیک ترکیه محسوب می گردد.
بعد از فروپاشی امپراتوری عثمانی که بر اساس ایدئولوژی اسلام تأسیس شده بود و روی کار آمدن دولت سکولار در ترکیه، اسلام در چندین دهه حیات سیاسی این کشور به ظاهر نقش و نمودی نداشت. اما در دهه 70 میلادی با تأسیس حزب ملی سلامت توسط اسلامگراها که بعدها به حزب رفاه تغییر نام داد این کشور شاهد رشد سریع حرکت های اسلامی گردید و علی
