بخشی از مقاله
چکیده
مقاومت و پایداری همواره با ظلم ستیزی عجین شده است و آن را تداعی می کند. شاعران با سرودن اشعاری در راستای آزادی مردم و بیداری و آگاهی آنان در برابر ظلم وستم،نماینده مردمی مظلوم وستمدیده ای هستند ، که از ظلم و جور حاکمان زمان خود به جوش آمده و تصمیم به انقلاب وعدالتخواهی گرفته ، این خواسته خود را در قالب اشعار مربوط به آگاهی، بیداری و مقاومت مردمی و اسلامی در برابر ظلم و ستم بیان می کنند.
سید محمدحسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار که ایام کودکیش با جنبش آزادیخواهان مشروطه همراه بود، همزمان با اوج گیری انقلاب اسلامی با زبان شعر، این نهضت را یاری نمود. کلیات اشعارش در زمینه ی شعر پایداری حدود چهل قصیده، غزل و ... و نیز چندین قطعه با موضوعاتی چون عاشورا، انقلاب، دفاع، آزادی، جهاد، بسیج، جبهه، شهادت و ... سروده که مشتمل بر حدود 800 بیت است. در این مقاله به روش کتابخانه ای، درون مایههای شعر مقاومت و انقلاب در دیوان شهریار استخراج شده و چگونگی تأثیر انقلاب اسلامی بر اشعار شهریار مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
واژگان کلیدی: انقلاب اسلامی، مقاومت، پایداری، شهریار.
مقدمه
»وقوع انقلاب اسلامی که جرقه های ظهور آن از حدود سال 1342 زده شده بود ، تأثیر بسزایی در ادبیات معاصر ایران ، به خصوص شعر گذاشت ، که می سزد آن را » انقلاب اسلامی در شعر فارسی « بدانیم . این انقلاب ، هم میراث گرانقدر شعر اصیل و متعهد فارسی را زنده کرد و هم دغدغه ی افق نگاه شاعران ایرانی را در مضامین دینی و اجتماعی و سیاسی ، تعمیق نمود . - «علایی، - 14 : 1387
البته » حضور شهریار در شعر معاصر گرچه راه تازه ای پیش پای آیندگان نگشود و پیروان و مقلدانی نیافت اما شهرت و محبوبیت فراوانش و خلوص و بی ریاییش و روانی و زلالی ذوقش و مسلک درویشانه و نفس سوخته اش موجب ایجاد علاقه و روی آوردن بسیاری از جوانان روز گارش به شعر و شاعری گردید که این خود سهم بزرگی است در پاسداری از حریم شعر فارسی - «.میرزایی ، - 15 : 1389
»شهریار بلافاصله بعد از کودتای 28 مرداد و آغاز اختناق و ممنوعیت زبان ترکی ناگهان ، بیرق حیدربابا را برافراشت و حکومت در مقابل آن مدت ها نتوانست مقاومت کند تا آنکه در اواخر دهه ی چهل تجدید چاپ حیدر بابا را که قدغن کردند، شهریار آن را با صدای خود خواند و نوار هایش دست به دست گشت و صدای شهریار که حاوی لذت بیشتری بود بیش از کتاب شیوع پیدا کرد. - www.farsnews.ir - «
از این رو شهریار در مسیر انقلاب قرار گرفته و با زبان شعر آن را همراهی نمود.
بیان مسئله
»انقلاب ، جنبشی سر سختانه و بر مبنای اصول مکتبی معین است که با درک واقعیت هایی موجود ، به دنبال تغییر و دگرگونی بنیادین در تمام ابعاد زندگی فردی ، اجتماعی و سیاسی و معیار ها ، اصول و ارزش های حاکم است.« - جمشیدی ، - 120 : 1377
»تعریف انقلاب ، عبارت است از طغیان و عصیانی که مردم علیه نظام حاکم موجود برای ایجاد وضع مطلوب انجام می دهند - «. مطهری ، :1389 ج - 24:139
هرچه تحولات سیاسی و اجتماعی هر انقلابی عمیق باشد موجب دگرگونی های ژرف تری در ادبیات آن کشور می شود. زیرا پیوند هنر و ادبیات با اجتماع به ویژه از دیدگاه تعهد و مسئولیت پذیری امری بدیهی است.
»عشق به سرزمین مادری، آزادی خواهی و پایداری در برابر ظلم، ایجاد امید، و مبارزه با بی هویتی و غفلت مردم، از مهمترین جلوه های ادبیات پایداری در شعر است.« - حسینی و سلیمی نژاد، - 1 :1394
»جدای از برخی عاشقانه ها که سرود ه های خصوصی و شخصی گروهی از شاعران را در بر می گیرد و نیز برخی از گنگ سروده ها یی که گاه شاید حتی خود شاعر هم از درک مضمون آنها عاجز است ؛ ما بقی سروده های منتشره پس از انقلاب ، به نحوی با اصل و یا متعلقات آن ، مرتبط بوده اند . « - جعفریان، - 42 : 1369
در تعریف ادبیات انقلاب اسلامی ، نظرات متفاوتی ارائه کرده اند .عده ای از لحاظ زمانی به آن پرداخته اند و گروهی از نظر مفهومی ، در این میان ، دو تعریف شاخص وجود دارد . گروهی که این دوره را از لحاظ زمانی مورد بررسی قرار می دهند، برآنند که شعر انقلاب ، شعری است که » به هر حال تحت تأثیر پروسه انقلاب است و کسی که این شعر را خلق می کند ، تحت تأثیر هیجانات و التهابات انقلاب است؛ حال چه علیه و چه له ؛ چون در هر صورت ، متأثر از انقلاب است ، با این وصف ، تمام شعرهایی که بعد از انقلاب سروده شده ، شعر انقلاب است - «. کاکائی ، - 23 : 1382
» شعر انقلاب اسلامی ، به مجموعه سروده هایی اطلاق می شود که در عصر انقلاب اسلامی ، به دغدغه ها ، رویداد ها ، مضامین ، نگرش ها ، باور ها و در یک کلمه ، عناصر هویتی انقلاب اسلامی پرداخته است «. - سنگری ، - 58 :1385
»شاعران انقلاب ، با شناخت همه جانبه از انقلاب اسلامی ، بر این نکته اذعان دارند که ایجاد عدالت ، از اصلی ترین اهداف نظام جمهوری اسلامی می باشد و برای همین ، در هر کجا که نوعی بی عدالتی و تبعیض را دیده اند ، بلافاصله قلم در دست گرفته و فریاد اعتراض بر آورده اند - «. علیدوستی ، - 68 : 1387
