بخشی از مقاله
چکیده
افول و شکوفاییتمدّنها از جریانهای مستمر تاریخ است. و هر تمدّنی در طول حیات خود، مسیر فرازها و فرودها، اوجها و حضیضها را طی میکند. تمدّن اسلامی نیز پس از چند قرن افول، در پی شکوفایی و خیزشی دوباره است. اینکه با وجود ظرفیتهای مناسب در جوامع اسلامی، چه راهکارها و راهبردهایی میتواند بار دیگر شکوفایی تمدّن اسلامی را فراهم آورد، پرسشی است که در مقالهی حاضر تلاش شده است بر مبنای آموزههای اسلامی و فرامین مقام معظّم رهبری - مدّظلّه العالی - به آن پاسخ داده شود. در این تحقیق، با تعمّق و تأمل در آموزههای مذکور به دست آمد که: بازگشت به اسلام و تقویت روح ایمان، تلاش و همّت علمی، تقویت قدرت دفاعی و نظامی، اقتدار و توان اقتصادی واتّحاد و همبستگی جوامع اسلامی و ارتباط و تبادل فرهنگی جوامع اسلامی با سایر جوامع، از جمله راهکارهایی هستند که اقتدار و شوکت دوبارهی تمدّن اسلامی را به ارمغان خواهد آورد.
.1 مقدمه
فرهنگ و تمدّن مهمترین عامل هویتبخش به ملل و جوامع به شمار میرود، از اینرو همواره ملّتها در تلاشند تا تعلقات تمدّنی خود را بازسازی و احیا کنند. جوامع اسلامی وملّت ایران اسلامی نیز از این قاعده مستثنا نیستند. برخی بر این باورند که تمدّن،» امری تاریخی، سپری شده و مربوط به گذشته است که با گذر زمان دچار فرسایش و افول خواهد شد. که بر اساس این قاعده،انحطاط حیات تمدّنها نیز اجتنابناپذیر خواهد بود - «مفتخری، ش2، ص - .4امّا گروهی نیز این نظریه را رد کرده و معتقدند»دولتها پدید میآیند و میمیرند، ولیتمدّنها نه مانند ارگانیسم پدید میآیند و نه مثل آن از بین میروند.البته، هر تمدّنی ممکن است چندین قلّه داشته باشد و فرازها و فرودهایی را به خود ببیند.
پس، هر تمدّن در مسیر خود طی دورهای شکوفا میشود، سپسدچار تنزّل میگردد، و بعد از این حالت نیز، دوباره مسیر اوج را در پیش خواهد گرفت و شکوفایی خود را باز مییابد - «ابن خلدون، 1359، ج1، ص. - 334 فرهنگ و تمدّن اسلامی نیزدر مسیر خود متحرّک و زنده بوده و در مراحلی از سیر تاریخی خود اقتداری مثال زدنی را کسب کرده، و در دورانی نیز موضع و جایگاه شوکت آن، مورد هجمهی فرهنگهای مهاجم قرار گرفته استامّا. پس از این حملات، این فرهنگ دورهی پیشرفت را آغاز کرده است.
در این میان،ملّت ایران ابتدا پیوندی ناگسستنی با این فرهنگ برقرار کرده است تا جایی که از پیامبر اکرم - ص - نقل شده است که فرمودند: »أعظم الناسنصیباً فی الاسلام أهل فارس - «متقی هندی، 1404، ج12، ص390؛محمّدی ریشهری، 1375، ج3، ص - 2390؛ بزرگترین بهره از اسلام از آن مردم فارس است. سپس،این ملّت در طول دوران تاریخ خود، همواره در استواری،قوّتبخشی و اعتلایینا فرهنگ و تمدّن نقشی بسیار مؤثر و تأثیر گذار داشته است. و طی اعصار مختلف، در برابر حملات دشمنان به این فرهنگ، نیز نقشی سازنده و احیا کننده را ایفا نموده است. اکنون نیزاین ملّت مسلمان با وجود تمام تلاشهای دشمنان،همچون سدّی محکم در مقابل جبههی استکبار ایستاده است و در راه پیشرفتفرهنگ و تمدّن اسلامی گام برمیدارد.
مقام عظمای ولایت - مدّظلّه العالی - ، در این باره فرمودند: ملّ»ت ایران به رغم خواست استکبار و قطبهای قدرت در جهان، در بسیاری از زمینههای زندگی پیش رفته است و به همهینتایج و اهداف خود نیز دست خواهد یافت و تردیدی نیست که قادر خواهد بود تمدّنی نوین را بر اساس اسلام بنا نهاده و مانند خورشیدی تابناک در دنیای اسلام بدرخشد - «دیدار با مردم استان مازندران، تاریخ سخنرانی: . - 1374/7/27 از آنجا که به سبب تلاشهای گسترده و متنوّع جبههی کفر و استکبار، جبههی ملل مسلمانضرباتی را متحمّل شده و این آسیب پیوندهای این جوامع با فرهنگ و تمدّن اسلامی را تحت شعاع قرار داده است، لذا این نوشتار در پی آن است که با بهرهگیری از آموزههای وحیانی دین مبین اسلام و فرامین و نظریاتمقام معظّم رهبری - مدّظلّه العالی - ، راهکارهای احیای تمدّن اسلامی را ارائه دهد.
2راهکارهای. احیای تمدّن اسلامی
تعالیم و آموزههای دین مبین اسلام و فرامین هدایتگر مقام عظّم رهبری - مدّظلّه العالی - ، به نقش عواملی در احیای فرهنگ و تمدّن اسلامی اشاره دارد که میتوان از آنها به عنوان »مجموعه راهکارها و اهبردهای نوسازی تمدّن اسلامی« تعبیر کرد. در ادامه به بررسی و تبیین این عومل پرداخته خواهد شد؛
.1-2 بازگشت به اسلام و تقویت روح ایمان
مهمترین راهکارو راهبرد احیا و گسترش تمدّن اسلامی، بازگشت به مبانی اسلام و تقویت روح ایمان و اعتقاد راسخ به خداوند استاساس. و مبنای تمدّن اسلامی، اسلامیت آن است؛ در حقیقت،این فرهنگ و تمدّن به سبب مبتنی بودن بر اسلام شکلگرفت، رشد و پیشرفت کرد و به اوج رسید. تجربهی تاریخی مسلمانان نیز خود شاهدی بر این مدعاست که وقتی جامعه توجّه خود را به دین معطوف دارد و افراد، خود پایبند به تعالیم و مبانی اسلامی باشند،الزاماً جامعه به سمت و سوی دستیابی به یک تمدّن شکوفا حرکت خواهد کرد.
با چنین اعتقادی است که در هر برهه از زمان میتوان به احیایتمدّن اسلامی پرداخت. اینگونه نیست که دین و ایمان تنها در مقاطعی از زمان باعث شکوفایی این تمدّن شده باشد و در عصر حاضر نتوان از آن در جهت نوسازی این تمدّن بهره جست. مقام معظّم رهبری - مدّظلّه العالی - در این باره فرمودند: عدّه»ای میگویند جامعه را با ایدئولوژی و مکتب نمیشود اداره کرد! امّا تمام تجربیات تمدّنساز نشان میدهد که مکتب، هدایت کننده و اداره کنندهی حرکات عظیم اجتماعی است و بدون داشتن مکتب و ایدئولوژی، و بدون ایمان و تلاش و پرداختن هزینهای لازم، هیچ تمدّنی امکان تحقق نمییابد. البته برخی کشورها، بدون ایمان به مکتبی خاص مُقلّد غربند.
