بخشی از مقاله
چکیده زمینه و هدف:
هدف از مطالعه حاضر تاثیر تمرینات ادراکی-حرکتی بر بهبود مهارتهای حرکتی در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم بود. روش بررسی: شرکتکنندگان در این مطالعه کلیه کودکان دارای اختلال اوتیسم، پایه اول تا سوم ابتدایی شهرستان سمنان که در سال 95-94 در موسسات مورد مداخله قرار میگرفتند، تشکیل شده است. با توجه به حجم وسیع جامعه مورد پژوهش برای انتخاب نمونه از روش نمونههای در دسترس استفاده شد. در نهایت 24 نفر پس از تکمیل پرسشنامه ویژگیهای فردی انتخاب، و پس از انجام پیش آزمون رشد حرکتی درشت اولریخ 2000، به صورت تصادفی در دو گروه همتا سازی شدند. گروه اول در 12جلسهی 50 دقیقهای تمرینات ادراکی-حرکتی را انجام دادند، گروه دوم در این مدت بازیهای آزاد انجام میدادند. در این پژوهش برای آزمون فرضیه از روشهای گلموگرف - اسمینرنوف و تحلیل کواریانس استفاده شد.
سطح انتخابشده برای نشان دادن تفاوت آماری P<0/01 نظر گرفته شد. یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل کواریانس نشان داد بین میانگین باقیمانده نمرات مهارتهای حرکتی درشت بر حسب عضویت گروهی تفاوت معناداری وجود دارد . - P<0/01 - نتیجه گیری: برنامههای مداخله با درگیر کردن کودکان در فرایندهای زیربنایی حرکت، رشد مهارتهای بنیادی را در پی داشته است، که این خود منجر به شرکت در فعالیتهای سازمانیافته در آینده میشود . بنابراین با غنیسازی محیط آموزشی میتوان فرصت رشد مهارتهای بنیادی که اساس رشد مهارتهای ورزشی هستند فراهم نمود.
واژگان کلیدی: اختلال طیف اوتیسم، تمرینات ادراکی-حرکتی، مهارتهای حرکتی
مقدمه
اختلال طیف اوتیسم نوعی اختلال رشدی است که به وسیلهی مشکلاتی در شناخت اجتماعی و ارتباطات مشخص شده است - . - 2 معمولا اختلال طیف اوتیسم در کودکان با ارتباطات اجتماعی، رفتارهای کلیشهای، و الگوهای تکراری رفتار نشان داده میشود - . - 1 کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم در حفظ تماس چشمی، ارتباطات متقابل و درگیر شدن در فعالیتهای بدنی نیز مشکلاتی دارند - . - 4 شیوع رو به افزایش ASD ایجاب میکند که متخصصان و پزشکان سریعا به شناسایی اختلال ASD در اوایل زندگی جهت دسترسی زودتر برای ارائه ی مداخلات تاکید کنند - . - 3 برنامههای مداخلهای برای کودکان ASD دارای فواید بسیاری می باشد؛ بدین معنی که این فعالیتهای بدنی باعث کاهش رفتار کلیشهای، بهبود مهارتهای اجتماعی، و افزایش عملکرد جسمانی مثبت میشود - . - 5 این فعالیتها از هر دو لحاظ جسمی و روانی می تواند موثر باشد - . - 8
به طور کلی، میتوان گفت که اختلال طیف اوتیسم در سه حوزه اجتماعی، زبان، و رفتار حرکتی کودکان را تحت تاثیر قرار میدهد. کودکان ASD در بحث رفتارحرکتی در مهارتهای حرکتی درشت و ظریف - 29 - ، عدم برنامه ریزی و هماهنگی در فعالیتهای از قبیل راه رفتن، لی لی کردن و... مشکلاتی دارند - . - 7 همچنین نسبت به همسالان خود دچار عدم ثبات در ایستادن روی دوپا هستند - . - 9 بهبود در مهارتهای حرکتی درشت و ظریف امری لازم و ضروری می باشد - . - 26 با توجه به تحقیقات انجام گرفته در این زمینه، کودکان دارای تاخیر و اختلال، در نورمهای رشدی نسبت به همسالان سالم خود در مهارتهای حرکتی در درصدی پایین تر قرار دارند - . - 25 کودکان ASD از آنجایی که دارای زندگی کم تحرکی هستند در معرض خطر چاقی قرار میگیرند - . - 20 طراحی یک برنامه ی فعالیتهای بدنی علاوه بر بهبود مهارتهای حرکتی، کودکان اوتیسم را از چاقی نجات می دهد - . - 25 لازمه ی یک رفتارحرکتی درست نیازمند یک سری عوامل میباشد. از آنجایی که مغز فرمانده بذن است و اختلالات بسیاری در آن صورت میگیرد، لذا رفتارحرکتی را تحت تاثیر قرار میدهد - . - 11
تمام محرکات توسط گیرندههای بدن دریافت شده و به مغز فرستاده می شوند - . - 13 از بین گیرندهها، گیرندههای حس عمقی - اندامهای وتری گلژی، گیرندههای مفصلی، و دوکهای عضلانی - از اهمین بسیاری برخوردار میباشند - . - 15 زمانی که پیامها از محیط توسط گیرنده ها دریافت میشود سپس به مغز فرستاده شده و در آنجا پیام ها یکپارچه میشوند و سپس برنامه ریزی حرکت صورت میگیرد. کارکرد صحیح هر یک از این عوامل باعث اجرای موفق هر فرد میشود. هماهنگی، تعادل، یکپارچگی حسی- حرکتی در نتیجهی هماهنگی عصب و عضله صورت میگیرد - . - 18 کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم در پردازش اطلاعات در کنترل قامت - - 8 و تعادل - 8 - مشکلاتی نیز دارند. این مشکلات باعث اختلال و تاخیر در حرکات - حرکات بنیادی - میشود - . - 16 کودکان مبتلا به ASD تاخیرات حرکتی ظریف - از قبیل دست خط نویسی، تایپ کردن - و حرکات درشت - راه رفتن، دویدن، لی لی کردن و... - دارند - . - 16
ارائه یک برنامه مداخلهای میتواند مهارتهای حرکتی بنیادی را در این کودکان بهبود بخشد - . - 30 از آنجایی که مهارتهای حرکتی درشت به شکل بلوکهای ساختمان برای فعالیتهای آینده کودک مهم میباشند، بنابراین، ایجاد مداخله برای این کودکان بسیار مفید است - . - 16 تحقیقات نشان داده است که فرصت قابلیتهای محیطی و تمرین، مهارتهای حرکتی درشت و ظریف را بهبود میبخشد - . - 22 برای اجرای مهارتهای حرکتی بنیادی مثل لی لی کردن، سکسکه رفتن و... تعادل و هماهنگی مورد نیاز است - . - 20 از آنجایی که کودکان ASD در تعادل، هماهنگی و یکپارچگی حسی و حرکتی مشکلاتی دارند، بنابراین، آنها در مهارتهای حرکتی بنیادی دارای تاخیر میباشند. لذا یک برنامه جهت یکپارچگی حسی- حرکتی میتواند حرکات بنیادی کودکان مبتلا به اوتیسم را بهبود بخشد. بنابراین، تحقیق حاضر به بررسی سه ماه تمرینات یکپارچگی حسی- حرکتی بر روی مهارتهای حرکتی بنیادی پرداخته است.
روش شناسی
شرکت کنندهگان این پژوهش نیمه تجربی، با تعدا نمونه 24 نفر در دو گروه تجربی و کنترل مورد بررسی قرار گرفت. میانگین سنی این کودکان از 6 تا 9 سال بود که در دو موسسات توانبخشی شهرستان دلفان مورد مداخله قرار گرفتند. ابتدا فهرستی از کودکان دارای ملاکهای مورد نظر از بین تمامی دانشگاه آموزان، بر مبنای پرونده پزشکی آنها جهت آگاهی از سطح هوشیشان - بر مبنای ارزیابی روان شناسان از آزمون هوش وکسلر - ، بیماریهای زمینهای و داروهای مصرفی تهیه شد. سپس جهت رعایت ملاحضات اخلاقی، والدین از این روند آگاه، و به آنها اطمینان داده شد که که ضمن حفظ اسامی و اطلاعات شخصی نمونهها و خانواده هایشان، هیچ خطری متوجه آنها نخواهد شد. در پایان، گروه آزمایش به مدت سه ماه تمرین دریافت کرد در حالیکه گروه کنترل هیچ تمرینی دریافت نکرد. روش تحقیق در این مطالعه بر اساس پیش آزمون و پس آزمون انجام گرفت.
پرتکل تمرینی در این تحقیق از سه قسمت تشکیل شد: - 1 گرم کردن: شامل حرکات ساده کششی و انعطافی در وضعیتهای مختلف، به همراه تنفس عمیق قبل از انجام تمرینات اصلی به مدت ده دقیقه، - 2 تمرینات یکپارچگی حسی- حرکتی: زمان اجرای این تمرینات صد دقیقه بود، - 3 سرد کردن: شامل تمرینات کششی ساده و همچنین حرکات موزون ملایم به مدت ده دقیقه. هدف از ارائه چنین پرتکلی تقویت برنامه ریزی حرکتی، تعادل، هماهنگی حرکتی دوجانبه، حس لامسه و به خصوص حس عمقی بود - . - 9 فهرست فعالیتها به طور کلی شامل موارد زیر بود: طناب بازی، راه رفتن روی رد پاها، انجام حرکات کششی، حرکت کردن در وضعیت های مختلف - نشسته، چهار دست و پا و... - بازی های با تاکید بر کنترل وزن، راه رفتن با پاهای به هم بسته شده، خزیدن درون کانالهای بزرگ، پریدن از روی کمر دیگران، پرتاب توپ به هوا، قایم موشک، شوت کردن توپ برای هم، گذاشتن توپ بین دوپا و پریدن، بیسبال بادکنک، پتو سواری، راه رفتن از مسیر تونل پاها، پرش از روی رنگها، پرش از روی کفشها، ماساژ، مسیر موانع، غلت زدن کودکان، بازی روسری شیر یا خط بود - . - 27 آزمون رشد حرکتی درشت- - - TGMD2
آزمون رشد حرکتی اولریخ - 2000 - 1 یکی از ابزارهای معتبر برای ارزیابی رشد مهارتهای حرکتی درشت است این آزمون را اولین باراولریخ - 1985 - براساس مهارتهای حرکتی تهیه و پایایی و روایی آن برای کودکان 3 تا 10 ساله آمریکایی گزارش کرد، روایی آن ./. 96 و پایایی آن برای خرده آزمون ها ./.87 است. همچنین روایی و پایایی آن توسط زارع زاده و فرخی در سال 1388 در داخل کشور به تائید رسیده است بر پایه مطالعات ایشان ضریب پایایی و همسانی درونی برای نمره جابه جایی و کنترل شی و همچنین نمره مرکب کل به ترتیب ./.78 ، ./.74 ، ./. 80 گزارش شده است . - 1 - بعد از انتخاب نمونه مورد مطالعه، پیش آزمون رشد حرکتی توسط آزمون رشد مهارتهای حرکتی درشت اولریخ بعمل آمد که در آن آزمون دوبار تکرار شد و برای نمره دهی این کودکان در بحث مهارتهای جابجایی و کنترل شی، فیلمهای تهیه و با استفاده از چک لیست آزمون رشد حرکتی مورد تحلیل قرار گرفت. بر اساس نمره پیش آزمون و سطح رشدی، سن، وزن، سابقه قبلی فعالیت بدنی و راست پا بودن، کودکان در 2 گروه همگن شدند. گروه اول فعالیتهایی جهت یکپارچگی حسی- حرکتی را در 12 هفته که هر هفته شامل 2 جلسه و در مجموع 24 جلسه میباشد اجرا کردند. هر جلسه دو ساعت تمرینات مداخله ای انجام می شد؛ که به 4 بخش تقسیم میشد. 10 دقیقه ی اول مربوط به فعالیتهای گرم کردن و 100 دقیقه تمرینات مربوط به جابجایی و دستکاری و 10 دقیقهی آخر مربوط به سرد کردن میباشد. گروه دوم، در این مدت بازیهای آزاد انجام میدادند. در نهایت از هر 2 گروه پس آزمون بعمل آمد و نتایج ثبت گردیدند.
یافته ها
در تحقیق حاضر از هر دو آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. از آزمون تحلیل واریانس - ANOVA - با "گروه" جهت فاکتورهای بین گروهی و همچنین "مقیاس" برای فاکتورهای درون گروهی استفاده شد. همچنین از آزمون تعقیبی
