بخشی از مقاله

تأثیر بیمه در مدیریت ریسک

چکیده

یک پروژه با توجه به طول عمر خود همواره با تهدیدات کوچک و بزرگ روبرو است؛ ریسکها را میتوان به عنوان بخش عمدهای از این مخاطرات نام برد، از این رو میتوان مدیریت ریسک را به عنوان بخش مهمی از مدیریت پروژه در نظر گرفت. یکی از فاکتورهای اساسی مدیریت ریسک انتقال ریسک به بخشی که توان پذیرفتن ریسک را دارا میباشد است، بیمه به عنوان یکی از دستگاههای پذیرندهی ریسک حامی پروژه ها بوده است، اما نکته اینجاست که چه موضوعی باعث میشود کشورهای جهان سوم همانند کشورهای پیشرفته از خدمات بیمه ای استفاده نکنند؟ در این مقاله در ابتدا به سیر تحول بیمه در جهان و ایران اشاره و سپس به شناسایی و بررسی ریسکهای بیمهپذیر پرداخته میشود. و در ادامه به ریسکهای بیمه ناپذیر و ارائه راهکارهایی برای تغییر در این فرآیند پرداخته خواهد شد.


کلمات کلیدی: پروژه، انتقال ریسک، بیمهگران بینالمللی، ریسک های بیمه پذیر و بیمه ناپذیر.

.1 مقدمه

ریسکها در پروژهها مخصوصاً در طرحهای عمرانی اگر همواره در اولویت قرار نگیرند نتایج و پیامدهای جبران ناپذیر بسیار مخربی را در بر خواهند داشت، بنابراین برای گریز و مقابله با تاثیرات منفی ریسکها بهترین گزینه، مدیریت ریسک میباشد. استفاده از بیمه در یک چهارچوب مدون بهعنوان در دسترسترین و کار آمدترین فاکتور در این حوزه است. امروزه بیمه علاوه بر انتقال ریسک پا را فراتر گذاشته و اهمیت زیادی در تامین مالی پروژهها دارند، و این موضوع در آنجا بیشتر نمود پیدا میکند که وامدهندگان تا رسیدن به اطمینان کامل از قابل بهرهبرداری بودن طرح، پیشرفتن در چهارچوب زمانی تعیینشده و اینکه از لحاظ جریان نقدی از توانایی لازم برای باز پرداخت بدهی خود برخوردار است، اقدام به ارائه وام به پروژه میکنند.

.2 سیر تحول بیمه

آن چه که درباره تولد بیمه قابل ذکر است به سال های بسیار دور بر میگردد، اما اگر خواسته شود به عنوان شروع طرحهای بیمهای فعلی و نقطهی آغازین آن اشاره کرد به بیمه حمل و نقل در کشور ایتالیا که به سال هزار و سیصد و چهل و هفت میلادی 1347) میلادی ) بر میگردد. پس به طور کلی قرن چهارده را می توان به عنوان شروع فعالیتهای بیمهای اشاره کرد. اما بیمه با توجه به مفهوم امروزی آن قدمت چندانی در ایران ندارد. و به شروع آن توسط دو موسسه روسی به نام "نادژدا" و "کافکازکوری" در سال 1280 شمسی اشاره کرد . بعد از آن شرکتهای بیمهای آلمان، انگلیس و سوئیس شعب خود را در ایران تاسیس کردند و بتدریج بر تعداد آنها افزوده شد. [1]

 

نکته قابل توجه دربارهی بررسی عملکرد این شرکتها این بود که به جای تاثیر مثبت برای چرخه اقتصاد ملی، مهلک و زیان بار بوده اند، به طوری که از عدم آگاهی بیمه گذاران ( کسی که با پرداخت مبلغی ریسک ها را به طرف دیگر منتقل می کند ) استفاده می کردند و در مقابل پوشش های بسیار محدود و با قید و شروط سخت حق بیمه های کلانی را مطالبه میکردند.

بیمه در ایران پس از سال هزار و سیصد و چهارده شمسی که شرکت های سهامی بیمه ایران تاسیس گردید، وارد نسل جدید خود شد؛ و طی چند دهه نمایندگی های خارجی یکی پس از دیگری تعطیل شدند. و این سیر در سال هزار و سیصد و پنجاه و هشت که شورای انقلاب شرکتهای بیمه را ملی و نمایندگیهای خارجیرا رسماً منحل اعلام نمود، ادامه پیدا کرد.

.3 دامنه بیمه نسبت به انواع ریسک

با توجه به انواع تعاریفی که نسبت به ریسک شده اما پرکاربردترین تعریف آن میتوان به نتایج نامشخصی که در اثر عدم یقین رخ می دهد اشاره کرد. آنچه که مسلم است در یک طبقه بندی کلی احتمال ریسک و تاثیر آن را به دو دسته کلی احتمال پایین و بالا دسته بندی کرد؛ حال با توجه به این دسته بندی کدام طبقه بندی بهتر است به بیمه انتقال یابد؛ با توجه به نظر محققین ترنر1 و اریک بانکز2 ، ریسک های با احتمال پایین و تاثیر بالا را مناسبترین گزینه برای پوشش های بیمهای دانستهاند. و برای ریسکهای با احتمال بالا و همچنین سطح تاثیر بالا پرهیز از ریسک را بهترین عملکرد با توجه به وضع موجود دانسته اند. [2] ، [3]

از طرف دیگر در یک دور نمای کلی برای خود صنعت بیمه نیز دو نوع ریسک اصلی وجود دارد. ریسکهای تضمینی و ریسکهای سرمایه گذاری؛ که البته یک شرکت بیمه قادر است ریسک ها را با خرید بیمه نامه های اتکایی یا بکارگیری امور مالی اقتباس شده کاهش دهد. [ 4]

.4 انواع بیمه

با توجه به پیشرفت روز افزون مشاغل و سبک و سیاق نوین آنها و پیچیدگی و وابستگی صنایع مختلف به هم تاکنون انواع بیمه شکل گرفتهاند. اما به طور کلی بیمههایی که در پروژهها مورد استفاده قرار میگیرند تحت عنوان بیمه مهندسی3 قرار می گیرند. که خود بیمه مهندسی دارای انواع دسته بندی به شرح زیر است. [5]
فاز ساخت
تفکیک با توجه به فاز

فاز بهره برداری
بیمه مهندسی

اموال

تفکیک با توجه به ماهیت
محافظت از درآمدهای تجاری


در دیدگاه تفکیک با توجه به فاز پروژه، تفاوت بین بیمه فاز ساخت با فاز بهره برداری در دامنهی شمول آن ها است. یعنی در فاز ساخت بیمهها تمام خطر4 هستند و این در حالی است که در فاز بهره برداری بیمه ها تمام خطر نیستند. منظور از تمام خطر این است که مورد بیمه شده در مقابل کلیه خطراتی که در اثر حادثه رخ می دهد و همچنین برای مسئولیت مدنی در مقابل اشخاص ثالث پوشش دارند، در صورتی که بیمههای غیر تمام خطر شخص ثالث را تحت پوشش قرار نمیدهند. و در یک تقسیم بندی کلی در

بیمه های تمام خطر نیازی به ذکر دامنهی پوشش نیست ( مگر استثنائات). اما در بیمههای غیر تمام خطر باید دامنهی پوشش حتماً مشخص شوند. در بررسی دیدگاه دوم یعنی ماهیت پروژه، بیمه اموال1 که واضح است به دنبال جبران خسارتی هستند که مستقیم به پروژه وارد میشوند، و بیمه محافظت از درآمدهای تجاری 2 جبران خسارتی هستند که در اثر خسارت دیگر به وجود میآیند، برای مثال تخریب یک قسمت از پل در حال احداث توسط بیمه اموال تحت پوشش قرار میگیرد. اما این تخریب ممکن است انجام پروژه و بهرهبرداری سر وقت آن را تحت تاثیر قرار دهد که به موجب آن جریان نقدی و باز پرداختهای وامها با مشکل روبرو شود که یک چنین صدمهای توسط بیمهی محافظت از درآمد تحت پوشش قرار میگیرد.

در این مبحث از دیدگاههای دیگر مانند زمان هم میتوان بیمهها را تقسیم بندی کرد؛ که این تفکیک به دو حالت تجدید شدنی سالیانه3 و تجدید نا شدنی4 میباشد. [6]


.5 سرمایه بیمه شده

یکی از نکتههای مورد تأمل در مبحث بیمه و تاثیر گذار در تعیین نرخ بیمه، مجموع سرمایه بیمه شده است. پیتر هاوارد 5 مجموع سرمایه بیمه شده راکه معمولاً ارزش کلی قرار داد میباشد، شامل مصالح ، دستمزدها ، حمل و نقل، حقوق گمرکی ، مالیات و نیروی کاری که توسط کارفرما فراهم شده است میداند. [7]

در ابتدای یک پروژه به صورت تقریبی این سرمایه محاسبه شده و ملاک تعیین نرخ بیمه میباشد. هر چه این مقدار در هنگام محاسبه بیشتر باشد مقدار حق بیمه نیز متناسب با آن افزایش مییابد. در هنگام تکمیل پروژه سرمایه نهایی کل پروژه مشخص شده و مطابق با آن حق بیمه موقتی که در ابتدا پیش بینی شده بود تصحیح می گردد.

.6 حق بیمه

همانطور که قبلا اشاره شد هر پروژه به دلیل حجم، منابع در دسترس و حتی جغرافیای اجرای پروژه، منحصر به فرد است و این فاکتوری است که باعث می شود بیمه گران، هر پروژه را به صورت مستقل آنالیز کنند. یعنی کد ثابتی برای تعیین حق بیمه پروژهها وجود ندارد که از آن بتوان به صورت حتم استفاده کرد . از دید دیگر هر چه بیمه شده ریسکهای پروژه خود را بهتر شناسایی و سعی بر کنترل آن و ایجاد ایمنی بیشتر نماید بطبع حق بیمه کمتری پرداخت خواهد کرد.
به طور کلی پارامترهای موثر برحق بیمه یک پروژه عبارتند از :

حجم و تکنیک اجرای پروژه – ارزش قرارداد – جنس قطعات و کشور تولید کننده آن – امنیت – تجهیزات در دسترس مقابله با بلایای طبیعی – اطلاعات در خصوص توانایی و تجربه پیمانکاران طرح، و البته برخی محققین مانند بورچ6 توافق آزادانهی دو طرف بیمه شده و بیمه گر را عامل تعیین کننده و کافی میدانند. [8]

 

.7 بیمه گران بین المللی

بیمه گران در سطح بین المللی با توجه به دامنهی عملکرد به چهار دسته کلی تقسیم بندی میشوند. که برخی از آنها فقط در نقش شرکتهای بیمه مالی هستند و برخی دیگر دامنهی وسیعتری دارند و اغلب بیمهها را تحت پوشش قرار میدهند. این دسته بندی کلی عبارتند از شرکت های یک جانبه1 ، چند جانبه2 ، تجاری3 و انجمن های دستگیر. 4

7.1 بیمه گران یک جانبه

شرکتهای بینالمللی که بیمههای مالی، تنها تجارت آنهاست. یعنی میتوانند برای وام دهندگان ضمانتهای قطعی، که پرداخت اصل و فرع سرمایه را تضمین میکند ارائه دهند. شرکتهای Moody's و . S&P

7.2 بیمه گران چند جانبه

این بیمه گران اغلب شرکتهای بیمه مالی هستند که توسط بانکهای توسعه چند جانبه هدایت میشوند، و به طورکلی در جهت ارائه بیمه به سرمایههایی که در پروژه های مختلف و در کشورهای مختلف سرمایه گذاری میشوند تاسیس میگردند. دامنهی فعالیت این شرکتها از چنان وسعتی برخوردار است که اغلب بیمههایی که در بازار قابل دسترس نیستند را نیز شامل میشود. شرکت
. 5MIGA

7.3 بیمه گران تجاری

این گروه از بیمه گران طیف وسیعی از بیمههای مرسوم را ارائه می دهند و میتوان آنها را بزرگترین گروه بیمه دانست. شرکت AIG و) LIOYDS of London البته لویدس یک شرکت بیه نیست بلکه انجمنی از بیمه گران با 32000 عضو و 400 سندیکا میباشد. )

7.4 بیمه گران انجمن های دستگیر

این بیمه گران فقط با شرکتهایی کار میکنند که پرداخت آنها برای اخذ بیمه به صورت وجه اشتراکی میباشد. هر چه مقدار این اشتراک بیشتر باشد پوشش بیمه نیز بیشتر خواهد بود. شرکت Bermuda؟

.8 نقش شرکتهای بیمه در بازار سرمایه

با توجه به انواع رویکرد شرکتهای بیمه در بازار سرمایه میتوان در مجموع به سه نقش عمده زیر اشاره کرد:

· پوشش ریسک و خطرات قابل بیمه شدن: در این مرحله شرکتهای بیمه گر با صدور بیمه نامههای متعدد از اموال، اشخاص و مسئولیت اشخاص در مقابل حوادث حمایت می نمایند.

· جمع آوری و تجهیز منابع مالی: در این مرحله شرکتهای بیمه گر با وصول حق بیمههای عمر و پس انداز و همچنین ذخایر فنی بیمه نامهها (مبالغی که شرکتهای بیمه در اختیار دارند و مربوط به ارائهی تعهداتشان میباشد) به تجهیز منابع مالی اقدام می نمایند.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید