بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از تحقیق حاضر بررسی تاثیر تصویرسازی ذهنی مثبت و منفی بر یادگیری مهارت پرتاب دارت بود. آزمودنیها شامل 36 نفر دانشجوی دختر که همگی راست دست بودند و تجربهی تمرین پرتاب دارت نداشتند که به صورت داوطلبانه انتخاب و بر اساس نمرات پیش آزمون در سه گروه تصویرسازی مثبت، تصویرسازی منفی و کنترل به صورت همگن توزیع شدند. در این تحقیق نیمه تجربی، متغیر مستقل نوع تصویرسازی ذهنی - مثبت و منفی - اعمال شده و عملکرد پرتاب دارت آزمودنیها در پیش آزمون، پس آزمون و یادداری اندازهگیری شده است. مرحلهی اکتساب شامل چهار جلسهی تمرین و سپس اجرای پس آزمون بوده است. آزمون یادداری نیز پس از 48 ساعت بی تمرینی به عمل آمده است. پس از بررسی فرض طبیعی بودن دادهها و همسانی واریانسها، مقایسهی میانگین نمرات گروهها در هر مرحلهی اندازه گیری با استفاده از تحلیل واریانس یک راهه صورت گرفت. نتایج نشان داد که بین عملکرد گروههای تصویرسازی ذهنی مثبت و منفی در مراحل مختلف آزمون تفاوت معناداری مشاهده نشده است. به نظر می رسد نوع تصویرسازی ذهنی در کنار تمرین بدنی، حداقل در کوتاه مدت نمی تواند بر عملکرد و یادگیری مهارتهای حرکتی تأثیرگذار باشد و برای مشاهده اثر تصویرسازی ذهنی به جلسات تمرینی بیشتری نیاز است.
مقدمه
بشر پیوسته از آغاز تا پایان زندگی خود با صورتهای مختلف یادگیری در ارتباط بوده و پیوسته در حال یادگیری است. تصور دنیای بدون یادگیری به ویژه یادگیری حرکتی عجیب و باور نکردنی است. یادگیری حرکتی اساس زندگی و فعالیت انسان را تشکیل میدهد و به مفهوم کسب یک مهارت یا بازآموزی آن با استفاده از تمرین است - اشمیت و لی، ترجمه حمایت طلب و قاسمی، . - 1387 امروزه نقش مداخلات روانشناسی در عملکرد ورزشکاران اهمیت بسیار زیادی دارد - هال و همکاران، . - 1998 مولفههای شناختی بر اجرا و افزایش انرژی روانی مثبت، تاثیر میگذارد - گیل، . - 1986 یکی از روشهای شناختی آموزش مهارتهای حرکتی، تصویرسازی ذهنی است که مربیان از آن به عنوان ابزاری مناسب برای آموزش مهارتهای حرکتی در جهت ارتقای اجرا و یادگیری مهارت استفاده میکنند - کاکس، . - 2007 تصویرسازی ذهنی مستلزم مرور شناختی یک مهارت بدنی بدون وجود حرکت بدنی آشکار است. تصویرسازی در تشکیل طرح ذهنی عمل که برای ایجاد یک برنامه حرکتی در سیستم اعصاب لازم است، به فرد کمک میکند. سپس طرح ذخیره شده به عنوان راهنمایی برای اجرای مجدد مهارت در آینده استفاده میشود - باقرپور و جهانیان، . - 1391 بنابر گفته ریچاردسون - 1969 - تصویرسازی فرآیند درونی و هشیارانه است که تجربه زندگی واقعی را در غیاب تجربه حسی و ادراکی تقلید میکند. به عبارت دیگر تصویرسازی با استفاده از تمامی حواس و کاربرد اطلاعات ذخیره شده در حافظه حسی، حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت به باز آفرینی یک تجربه در ذهن میپردازد - نقل از کشاورزمقدم و آزادفلاح، . - 1392 تصویرسازی را می توان به شیوههای مختلف طبقه بندی کرد. یکی از این شیوهها، طبقه بندی تصویرسازی از نظر تصویرسازی مثبت و منفی می باشد. تصویرسازی مثبت نوعی از تصویرسازی ذهنی است که اثرات مثبتی بر توانائیهای شخص جهت یادگیری و عملکرد داشته و باعث تنظیم نگرانی و انگیختگی میشود - پرویزی، . - 1390 تصویرسازی منفی نوعی از تصویرسازی است که شامل تصور اطلاعات ذهنی نامطلوب - همانند اضطراب، و ناتوانی در رسیدن به هدف - است و در نهایت منجر به ایجاد نتیجه نامطلوب در تصویرسازی مربوط به اجرای مهارت می شود - یوسف زاده جعفرآبادی، . - 1392 مطابق نظر مربیان تصویرسازی ذهنی، مفیدترین مهارت روانی است که یک اجرا کننده میتواند از آن استفاده کند. به عبارت دیگر یکی از استراتژیهایی که ورزشکاران برای بالا بردن عملکردشان استفاده میکنند، تصویرسازی ذهنی است - صالحی و همکاران، . - 1394 روانشناسان ورزشی ادعا میکنند که تصویرسازی ذهنی مهارت ورزشی، تمرکز و تحمل را به سرعت افزایش خواهد داد - اورلیک و پارتینگتون، . - 1988 استفاده از این روش انرژی را افزایش داده و از صدمات جلوگیری میکند - گرویوس، - 1992a و موجب بهبود انگیزش درونی و اعتماد به نفس و نیز تنظیم اضطراب ناشی از مسابقه میشود - موریس و همکاران، . - 2005 یکی از نظریههایی که به توجیه اثرات تصویرسازی میپردازد نظریه روانی عصبی عضلانی است. این نظریه ابتدا توسط ریچاردسون و استارت - 1964 - مطرح گردید سپس توسط ریچاردسون در سال 1967 توسعه یافت. این نظریه بر پایه اصل ایده حرکتی کارپنتر - 1894 - استوار است. او ادعا کرد که در طی تجسم حرکت، الگوهای موثر عصبی عضلانی همانند اجرای واقعی آن حرکت ایجاد میشود. با این تفاوت که دامنه آن کمتر و در حداقل است. این نظریه به برنامه ریزی عضلات برای انجام حرکت اشاره دارد. یکی دیگر از نظریات معتبر تصویرسازی، نظریه یادگیری نمادین است. که این نظریه اثر تسهیل کننده تصویرسازی ذهنی را توجیه میکند. این نظریه توسط ساکت - 1934 - ارائه شده است. وی مدعی است که تصویرسازی ذهنی به اجرا کننده فرصت میدهد تا توالی حرکت را به عنوان مولفههای نمادی - سمبلیک - تکلیف تمرین نماید. در این نظریه یادگیری ناشی از تصویرسازی ذهنی را با یادگیری شناختی مرتبط میداند و به درک الگوی حرکت اشاره دارد. و بالاخره یکی از جدیدترین نظریات توجیه کننده ی تصویرسازی، نظریه آمایه توجه برانگیختگی یا آمادگی ذهنی است که توسط فلتز و لندرز - 1983 - مطرح شده و عقیده دارند که ایجاد حداقل تنش به آمادگی عضلانی کمک میکند. در این روش، تصویرسازی ذهنی میتواند آستانه حسی اجرا کننده را پایینتر آورده و اجرا را در انواع تکالیف تسهیل نماید. تصویرسازی جنبه های واقعی تکلیف، ظرفیت توجه باریک یا متمرکز را توسعه می دهد. این ظرفیت، عملکرد را از طریق تسخیرکل ظرفیت توجه، تسهیل می نماید - نقل از سهرابی و همکاران، . - 1393 پژوهشهای زیادی ارزش و اهمیت تصویرسازی ذهنی را بر یادگیری و اجرای مهارتهای حرکتی مورد تایید قرار داده اند. اولسون و همکاران تاثیر تصویرسازی بر ارتفاع پرش را در پرش کنندگان ماهر بررسی کردند و نشان دادند تصویرسازی در ترکیب با تمرین بدنی موجب بهبود معنادار ارتفاع پرش میشود - اولسون و همکاران، . - 2008 اورلیک و پارتینگتون - 1988 - در بررسی خود به این نتیجه رسیدند که از بین 235 ورزشکار مورد مطالعه در المپیک سئول، 0/99، تصویرسازی ذهنی را به عنوان یک راهبرد آماده سازی مورد استفاده قرار داده اند. اشمیت - 2005 - بیان کرد که تصویرسازی ذهنی روش موثری برای مرور مهارت هاست. این تمرین تقریبا در هر زمان انجام پذیر است و به هیچ وسیله ای نیاز ندارد. مگیل - 2002 - فواید تصویرسازی ذهنی در یادگیری مهارت، بهبود آسیب دیدگی، فعالیتهای توانی و آمادگی برای اجرای بهینه را مورد تایید قرار داد. مک موریس - 2004 - اظهار کرد که تصویرسازی ذهنی مانند تمرین بدنی باعث ایجاد مدلی از مهارت در سیستم عصبی مرکزی میشود. بنابراین یادگیری سیستم عصبی مرکزی در زمان فکر کردن درباره چیزی کاملا یا تقریبا شبیه وقتی است که واقعا آن تکلیف انجام شده باشد. فیتز و پوسنر - 1976 - اعتقاد داشتند استفاده از تصویرسازی در مراحل اولیه آموزش باعث یادگیری بهتر مهارت حرکتی میشود - نقل از مگیل، . - 2004 آلامی و همکاران - 2008 - نشان دادند نسبت به استفاده یکسان، ترکیب بیشتر تصویرسازی با تمرین جسمانی در مقایسه با تمرین جسمانی تنها کارآمد و در بعضی موقعیتها کارآمدتر است. طبق تحقیقی که ولفولک و همکاران - 1985 - انجام دادهاند تصویرسازی مثبت منجر به پیشرفت در اجرای تکلیف مهارت حرکتی ظریف شده است و تصویرسازی منفی کاهش عملکرد را به دنبال داشته است. نوردین و کامینگ - 2005 - در تحقیق خود دریافتند که بر اساس سطح مهارت برای افراد مبتدی و نوجوان تصویرسازی ذهنی منفی نیز میتواند مثبت تلقی شود. با توجه به اینکه تصویرسازی ذهنی به عنوان یک مهارت ذهنی مورد توجه مربیان و روانشناسان ورزشی قرار گرفته است، هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر تصویرسازی مثبت و منفی بر یادگیری مهارت پرتاب دارت در دانشجویان دختر راست دست و بدون تجربه در تمرین دارت میباشد.
روش شناسی
این تحقیق از نوع نیمه تجربی است که به صورت میدانی اجرا گردید. جامعه آماری این پژوهش را 200 دانشجوی دختر دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی که در نیمسال دوم سال تحصیلی 94B95 مشغول به تحصیل بودند، تشکیل میدهد. از بین دانشجویان داوطلب شرکت در تحقیق، 36 نفر راست دست و بدون تجربه تمرین دارت به عنوان نمونه ی تحقیق انتخاب و بر اساس میانگین نمرات پیش آزمون طبق روش ABBA به سه گروه 12 نفری تصویرسازی مثبت، تصویرسازی منفی و کنترل توزیع شدند. متغیر مستقل در این تحقیق تصویرسازی ذهنی است که شامل دو سطح مثبت و منفی است. متغیر وابسته در این تحقیق شامل عملکرد آزمودنیها در مراحل پیش آزمون، اکتساب و یادداری پرتاب دارت است. ابزارهای مورد استفاده در این تحقیق شامل پرسشنامه مشخصات فردی و آزمون پرتاب دارت بوده است. در آزمون پرتاب دارت از صفحه دارت غیر حرفه ای استفاده شده است که در آن 10 دایره متحد المرکز تعبیه شده و به ترتیب از داخل به سمت بیرون دارای امتیازات 10 تا 1 می باشند و به پیکان هایی که به خارج از دایره ها اصابت نماید امتیازی تعلق نمی گیرد. ابتدا شرکت کنندگان با محل آزمون، نحوه ی پرتاب دارت و نحوه ی امتیازبندی آشنا شدند. شرکت کنندگان در مرحله ی پیش آزمون 10 پرتاب دارت را انجام دادند. آزمودنیها بر اساس میانگین نمرات بدست آمده در پیش آزمون طبق روش ABBA به سه گروه مساوی تقسیم شدند. بعد از مرحله ی پیش آزمون، مرحله اکتساب شروع شد که شامل یک هفته ی چهار جلسه ای است. در هر جلسه آزمودنیها 20 پرتاب دارت را انجام دادند. در پایان هر جلسه امتیاز آزمودنیها توسط آزمونگر ثبت شد. در طی این جلسات گروه تصویرسازی مثبت مهارت را به صورتی که در اجرای آن موفق بوده و پرتاب آنها با هدف برخورد میکند تجسم کرده و بعد از آن پرتاب دارت را انجام دادند. مدت زمان تصویرسازی 100 ثانیه بود.
