مقاله تأثیر رفتار معلم بر اضطراب دانش آموزان

بخشی از مقاله

چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر رفتار معلم بر اضطراب دانش آموزان می باشد، همچنین ارائه نتایج تحقیق به مسؤلان ذیربط جهت بهبود کیفیت کار معلمان و دانشجومعلمان از دیگر اهداف پژوهش حاضر می باشد.تحقیق از نوع کیفی است و به شیوه ی پژوهش روایی انجام شده، بنابراین نتایج آن قابلیت تعمیم پیشگویانه را دارد، داستان این مقاله براساس مشاهدات حاصل از جلسات کارورزی 1 رشته علوم تربیتی در دبستان پسرانه صبح امید شهر کرمان شکل گرفته است و اطلاعات آن به شیوه ی کتابخانه ای جمع آوری شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که بین رفتار خشونت آمیز معلم و اضطراب دانش آموزان رابطه وجود دارد، هرچه رفتار معلم خشن تر باشد، اضطراب دانش آموز بیشتر است. همچنین بین رفتار دوستانه معلم و اضطراب دانش آموزان رابطه وجو دارد، هرچه رفتار معلم دوستانه تر باشد اضطراب دانش آموزان کمتر است. همچنین بین نحوه ی مدیریت سخت گیرانه ی کلاس درس و اضطراب دانش آموزان رابطه وجود دارد، هرچه فضای کلاس جو آرام تری داشته باشد، اضطراب دانش آموزان کمتر است.

کلمات کلیدی:
رفتار معلم، اضطراب، دانش آموزان.

مقدمه:
من محدثه مولایی مقبلی دانشجوی ترم 4 رشته علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان پردیش شهید باهنر کرمان، طی مراجعاتی که در کارورزی1 به مدرسه صبح امید کلاس اول د داشتم، متوجه شدم که برخی از دانش آموزان کلاس اول د از رفتار خشونت آمیز معلم دچار اضطراب و نگرانی شده اند.لذا محقق به همراه دوستش بر آن شد که ببیند آیا واقعا رفتار معلم بر اضطراب دانش آموزان تأثیر دارد. اضطراب عبارت از ترس فرد از نتایج مجهول مربوط به آینده که گاهی تفکر و اعمال گوناگون را به تعویق می اندازد و یا از دیدگاهی دیگر می توان گفت که اضطراب شامل احساس عدم اطمینان درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژیکی است. به طور کلی اضطراب یک احساس منتشر، بسیار ناخوشایند و اغلب مبهم دلواپسی است که با یک یا چند حس جسمی مانند احساس خالیشدنِ سردل، تنگی قفسه سینه، تپش قلب، تعرق؛ سردرد و ... همراه است از دیگر علایم مربوط به اضطراب می توان به عصبی بودن، تنش، احساس خستگی،بی خوابی، لرزش، تنگی نفس، بی حالی، اشکال در تمرکز حواس، تپش قلب، تکرار ادرار، سرگیجه و گوش به زنگ بودن اشاره کرد.

در این تحقیق به سوالات زیر پاسخ داده می شود:
.1 آیا بین رفتار خشونت آمیز معلم و اضطراب دانش آموزان رابطه وجود دارد؟

.2 آیا بین رفتار دوستانه معلم و اضطراب دانش آموزان رابطه وجود دارد؟

.3 آیا بین نحوه ی مدیریت سخت گیرانه کلاس توسط معلم و اضطراب دانش آموزان رابطه وجود دارد؟

بیان مسأله:
صبح روز دوشنبه مورخ 94/7/13 ساعت 5:30 از خواب بیدار شدم پس از اقامه ی نماز، برای خوردن صبحانه به سالن سلف خوابگاه مراجعه کردم، به همراه دوستانم صبحانه را در سالن سلف خوردیم، به خوابگاه برگشتم و مشغول آماده شدن برای رفتن به مدرسه شدم. قرار بود اولین جلسه کاورزی را بروم، استرس عجیبی داشتم از طرفی خوشحال بودم که با رفتن به مدرسه ابتدایی، خاطرات دوران دبستانم برایم تداعی می شود . به همراه تعدادی از دوستانم خوابگاه را به مقصد رفتن به مدرسه صبح امید ترک کردیم، در راه از استرسی که برای رفتن به کارورزی داشتم با دوستم صحبت کردم، او هم کمی استرس داشت اما سعی در آرام کردن من داشت. وارد مدرسه شدیم حیاط مدرسه بزرگ بود و جا برای بازی و تخلیه انرژی دانش آموزان دبستانی دوره ی اول کاملا فراهم بود. پس از خوش آمد گویی معاون مدرسه ما وارد دفتر مدرسه شدیم و پس از سخنرانی مدیر مدرسه، معاون آموزشی مدرسه همه ما دانشجو معلمان را در کلاس درس معلمان با سابقه تقسیم بندی کرد، من به همراه دوستم وارد کلاس اول شدیم. کلاس 35 دانش آموز داشت و جمعیت کلاس نسبت حجم کلاس بسیار زیاد بود به طوری که نیمکت های دانش آموزان تا نزدیک تخته چیده شده بودند. معلم مشغول تدریس بودو پس از احوال پرسی با من و دوستم، معذرت خواهی کرد از اینکه نمی تواند با ما گفت و گوی بیشتری داشته باشد و مشغول ادامه تدریس شد. ساعت درس فارسی - مهارت های نوشتاری - بود. معلم رو به دانش آموزان می گفت: ابتدا زیرنویسی را که روی تخته نوشته ام، با انگشت خود روی نیمکت هایتان تمرین کنید تا در دفتر مشق تان به شما سرمشق بدهم. در این میان دانش آموزانی بودند که به حرف های معلم توجهی نداشتند یا سرشان به خوراکی ها و مداد رنگی هایشان گرم بود و یا از پنجره کلاس به بیرون نگاه می کردند، گویی اصلا دوست نداشتند که به درس گوش دهند. معلم هر چند دقیقه ای یک بار به آن ها تذکر می داد، آن دانش آموزان هم برای چند دقیقه ای که معلم به آن ها نگاه می کرد، انگار گوشی به درس می سپردند و باز که نگاه معلم از آن ها گرفته می شد، به حالت قبل برمی گشتند. معلم دفترهای دانش آموزان را جمع آوری کردو در دفترهایشان به آن ها سرمشق داد و از من و دوستم خواست که دفترهایشان را به آن ها تحویل بدهیم. سپس معلم رو به دانش آموزان گفت: در ساعت بعد تکالیف خود را انجام دهید و آخر ساعت تکالیف تان را می بینم، هر کس انجام نداده باشد تنبیه می شود. ساعت بعد شد. معلم روی دست دانش آموزان نگاه می کرد و به آن ها بازخورد لازم را می داد. اما وقتی معلم بالای سر ابوالفضل همان دانش آموز خجالتی که از ساعت اول توجه من را به خودش جلب کرده بود و اصلا تمایلی به نشستن در سر کلاس درس نداشت، رفت و دید که هنوز تکالیف خود را انجام نداده است به شدت عصبانی شد، دست او را گرفت و پای میز خودش آورد و از اینکه دید هنوز زیرنویس های قبل را هم ننوشته و یاد نگرفته است عصبانی تر شد و دفتر مشق ابوالفضل را روی زمین انداخت و گفت: باید تا آخر ساعت روی زمین بنشینی و تکالیفت را کامل انجام بدهی. ابوالفضل به شدت ترسیده بود و از اضطراب دستانش می لرزید، او با ناراحتی تمام روی زمین نشست و مشغول نوشتن تکالیفش شد. تا اینکه زنگ تفریح شد. همه ی دانش آموزان با شور و اشتیاق به حیاط مدرسه رفتند اما ابوالفضل دفتراش را از روی زمین برداشت و با ناراحتی و خجالت زدگی که در چهره اش نمایان بود، روی نیمکتش نشست و مشغول نوشتن ادامه ی تکالیفش شد. من به سراغ ابوالفضل رفتم، به قدری خجالت می کشید که اصلا به من نگاه نمی کرد، به او گفتم: بگذار کمکت کنم تا تکالیفت را کامل کن. بدون هیچ حرفی دفتر و مدادش را به من سپرد و من مقداری با او تمرین کردم و هر کجا که درست می نوشت او را تشویق می کردم. در ساعات بعدی کلاس هم ابوالفضل اضطراب عجیبی داشت و هنگامی که معلم تدریس می کرد یا سرش داخل کیفش بود و یا با مداد رنگی هایش بازی می کرد، گویی از معلم می ترسید و تا معلم او را صدا می کرد او با صدایی لرزان جواب می داد و در ساعات تفریح بیرون از کلاس نمی رفت مثل دیگر دانش آموزان شور و هیجان نداشت. طی مراجعات بعدی ام به این مدرسه و دانش آموزان کلاس اول متوجه رفتارهای دیگری در این دانش آموز شدم، ابوالفضل در کلاس درس هنگامی که معلم به او نگاه نمی کرد با کتاب خود بازی می کرد، اصلا تمایلی نسبت به گوش دادن به درس نداشت کتاب خود را بر عکس می گرفت و مدادش را می جوید. این دانش آموز هنگامی که معلم به او نگاه می کرد از ترس یا زیر میز می رفت یا سرش را داخل کیفش فرو می برد و اجازه نمی داد معلم به طور مستقیم به او نگاه کند. اگر از اینجا بود که من متوجه اضطراب این دانش آموز شدم. به نظر ما اگر معلم دفتر دانش آموز را روی زمین نمی انداخت دانش آموز دچار اضطراب نمی شد و یا اضطراب وی تشدید نمی شد.

اضطراب از عوامل موثر بر یادگیری می باشد و پدیده ای روان شناختی است که تقریبا همگان با آن آشنا هستند یا آنکه در طول عمر خود در موقعیت هایی به آن دچار شده اند. بسیارند دانش آموزانی که به خاطر ترس از مدرسه و معلم و ناظم و ... در دوره های مختلفی از درس و تحصیل عقب افتاده اند و در مقاطع مختلف زندگی به خاطر ترس های که سرکوب نشده اند با شکست مواجه می شوند . چه بسا دانش آموزی به دلایل مختلف از مدرسه یا عوامل دیگر می ترسد و نمی تواند در زندگی موفق باشد. بعضی دانش اموزان استعدادهای درخشانی دارند که اگر شکوفا نشوند - به دلایل مختلف - در زندگی با شکست مواجه شده و نمی توانند مراحل موفقیت را طی کنند. وظیفه معلمین این است که این ترسها و اضطراب ها را شناخته و در صدد سرکوب آنها بر آیند، چون مقطع ابتدایی از دوره های مختلف تحصیلی یکی از دوره های مهم و شاید بتوان گفت مهم ترین دوره می باشد که اگر دانش آموزان و عوامل موثر بر روحیه آنها و مسائل و مشکلات مختلف آنها بیان و رفع نشود در دوره های دیگر زندگی به مراتب با مشکلات بیشتری روبه روی خواهند شد.

با توجه به شیوع نسبتا بالای اضطراب در جامعه ی کنونی دانش آموزان اضطراب، به عنوان یکی از عوامل مشکل ساز در دانش آموزان محسوب می شود، دانش آموزان مضطرب با وجود توانایی و استعداد خوب برای ادامه ی تحصیل، دچادر افت تحصیلی، ناکامی در برقراری روابط پایدار و سالم با دوستان، مشکلات به ظاهر لاینحل با والدین، استرس و افسردگی و عزت نفس پایین شده و در نتیجه از زندگی خود ناراضی هستند. لذا در این تحقیق محقیق برآن شدند که تأثیر رفتار معلم بر اضطراب دانش آموزان را مورد بررسی قرار دهند تا کمکی هر چند جزئی به کاهش اضطراب دانش آموزان از سوی معلمان و دانشجو معلمان کند.

پیشینه تحقیق:
شهبازی - - 1394 در تحقیقی با عنوان بررسی تأثیر آوای قرآن بر میزان اضطراب امتحان در دانشجویان پرستاری و فوریت های پزشکی نتیجه گرفت که پخش صوت قرآن قبل از برگزاری امتحانات می تواند سطح اضطراب دانشجویان را کاهش دهد.

گیلاوند - - 1394 در تحقیقی با عنوان بررسی و مقایسه میزان افسردگی و اضطراب بین دانشجویان بومی و غیر بومی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه جندی شاپور اهواز نتیجه گرفت که رابطه ی بین افسردگی و اضطراب دانشجویان بومی و غیربومی تفاوت معناداری وجود ندارد.صرفا غیربومی بودن دانشجویان نمی تواند باعث اضطراب و افسردگی شود چون با توجه به گسترش شبکه های اجتماعی و جایگزین شدن آنها با بعضی از تعاملات اجتماعی روزمره، همچنین مهیا بودن راه های ارتباطی مانند هواپیما، قطار و جاده ی سراسری در منطقه و داشتن وسیله ی نقلیه توسط اکثر دانشجویان مشکل تردد و سرکشی و تعامل آن ها با ئالدینشان تا حدودی برطرف شده است.

قدمی - - 1393 در تحقیقی با عنوان بررسی رابطه ی کمال گرایی با اضطراب امتحان دانش آموزان نتیجه گرفت که از روی نمرات کمال گرایی می توان میزان اضطراب امتحان دانش آموزان را پیش بینی کرد. قدرت پیش بینی کمال گرایی جامعه مدار بیشتر از کمال گرایی دیگر مدار و خویشتن مدار است. به عبارت دیگر بین کمال گرایی جامعه مدار، دیگر مدار و خویشتن مدار با اضطراب امتحان رابطه ی مثبت و معنادار وجود دارد.
گیودا و لودلوٌ - 1994 - اضطراب امتحان را به نوعی واکنش ناخوشایند هیجانی به موقعیت ارزیابی در مدرسه و کلاس تعریف کرده اند، این حالت هیجانی با تنش، تشویق، نگرانی، سردرگمی و برانگیختگی سیستم اعصاب همراه است .[10]
نتایج پژوهش لگرٍ - - 2003 مبین آن است که اضطراب امتحان یادآوری آموخته های قبلی را مغشوش می کند و بدین ترتیب عملکرد فرد را مختل می سازد.[10]

وطن خواه و نیک آمال - - 1388 در تحقیقی با عنوان رابطه سخت رویی با اضطراب دانشجویان به این نتیجه رسید که ارتباط معکوسی بین سخت رویی و اضطراب در زنان وجود دارد، به عبارت دیگر زنانی که سخت رویی بیشتری دارند، در قیاس با زنانی که سخت رویی کمتری دارند، اضطراب کمتری نشان دادند. برای گروه مردان نیز مانند زنان بین سخت رویی و مؤلفه های آن با اضطراب رابطه معکوس به دست آمد.

خانجانی و همکارانش - - 1393 در تحقیقی با عنوان رابطه ی کیفیت تعامل مادر- کودک در اضطراب جدایی و مدرسه هراسی کودکان به این نتیجه رسیدند که بین بیش حمایت گری و سهل گیری مادر با اختلال اضطراب جدایی و مدرسه هراسی رابطه ی مثبت و معنی دار وجود دارد. همچنین نتایج حاکی از آن است که که بین پذیرندگی والدین و اضطراب جدایی و مدرسه هراسی کودکان رابطه ی منفی معنی دار وجود دارد، این بدین معناست که با افزایش پذیرندگی والدین، اضطراب جدایی و مدرسه هراسی کودکان کاهش می یابد.

مکاری - 1392 - در تحقیقی با عنوان ارتباط اضطراب و عزت نفس در دختران نوجوان به این نتیجه رسید که 53/5 درصد از دانش آموزان دارای اضطراب متوسط و 63/5 درصد دارای عزت نفس متوسط بودند. 18/3 درصد از دانش آموزان اضطراب شدید و یا عزت نفس پایین بودند. ضریب همبستگی اسپیرمن ارتباط معکوس و معناداری را بین اضطراب و عزت نفس دانش آموزان نشان داد. آنالیز رگرسیون ارتباط معناداری را بین متغییرهای فردی و تحصیلی و شدت اضطراب نوجوانان دختر نشان نداد.

باطنی و همکارانش - - 1392 در تحقیقی با عنوان تأثیر آموزش مهارت های نظم دهی هیجانی بر مؤلفه های اضطراب در دختران دبیرستانی به این نتیجه رسیدند که آموزش مهارت های نظم دهی هیجانی، اضطراب و مؤلفه های آن را در دانش آموزان به طور معناداری کاهش می دهد. این نتایج حاکی از آن است که آموزش مهارت های نظم دهی هیجانی با اصلاح باورهای نامناسب و رفتارهای غیر منطقی در مورد هیجان ها به کاهش اضطراب افراد منجر می شود.

روش تحقیق:
تحقیق حاضر از نوع کیفی است و روش تحقیق آن پژوهش روایی است که اطلاعات آن به شیوه ی کتابخانه ای جمع آوری شده است. کرسول - - 2012 معتقد است اصطلاح روایی از فعل » روایت کردن « یا » بیان کردن - مانند داستان - با جزئیات « می آید. پژوهش روایتی یک راهبرد پژوهشی است که پژوهشگر به کمک آن زندگی افراد را مطالعه می کند و از یک یا چند نفر می خواهد که داستانهای زندگی خود را بیان کنند. سپس، این اطلاعات توسط پژوهشگر به صورت روایت زمانی بازگویی یا بازسازی می شوند. در پایان روایت مورد نظر، پژوهشگر دیدگاههای زندگی شرکت کننده را با دیدگاههای زندگی خود در قالب روایت جمعی - مشترک - تلفیق می کند. در واقع پژوهش روایی نوعی پژوهش گروهی است که در آن همه ی شرکت کنندگان خود را عضوی از جمع و گروهی می بینند که برای پژوهشگر و کارورز دارای ارزش و اختیار است، پژوهش گروهی مستلزم رابطه ای نزدیک از جنس دوستی است در زندگی روزمره مفهوم دوستی متضمن شراکت و در هم تنیدگی فضاهای تجحربی دو یا چند فرد انسانی است . صرف برقراری تماس با افراد مختلف در موقعیت پژوهش، را می توان » آشنایی« قلمداد کرد نه دوستی .[2] انواع طرح های روایی عبارتند از: زندگی نامه شخصی - گزارشات شخصی - روایات فردی مصاحبه های روایی - مدارک شخصی - مدارک شرح حال - روایات زندگی و حوادث زندگی - شرح حال شفاهی- سرگذشت قومی - زندگی نامه قومی - قوم نگاری شخصی-قوم شناسی قوم نگار های فرد محور - خاطره های همگانی. نوع طرح روایی پژوهش حاضر از نوع گزارشات شخصی است.

گردآوری اطلاعات:
من و دوستم نخست با خودم فکر کردیم که اضطراب واقعا چیست؟ آیا مفهوم صحیحی از اضطراب در ذهن خود داریم؟ آیا اضطراب همان استرس است؟ پس به دنبال فهمیدن معنای اضطراب و مفهوم صحیح آن و اینکه آیا واقعا از رفتار معلم و تأثیر آن بر دانش آموز برداشت صحیحی کرده ام یا خیر، به همراه دوستم به جست و جو در سایت ها و کتاب ها پرداختیم. نخست به سایت پزشکی و مجله سلامتی سرزدیم در این سایت اضطراب اینگونه تعریف شده بود» اضطراب احساس طبیعی در انسان هاست، که هر کسی در شرایطی از زندگی آن را تجربه می کند و خیلی از افراد زمانی که در کار دچار مشکل شده، قبل از امتحان دادن و یا قبل از گرفتن تصمیم های حساس عصبی و مضطرب می شوند. با این حال افراد مبتلا به