بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت کلاس، به عنوان خط مقدم مدیریت نظام آموزشی و پرورشی با بالاترین تعامل، به دلیل رسالت و نقش استراتژیک این نظام، از اهمیت ویژهای برخوردار است. از میان عواملی که میتواند نقش تاثیرگذار بر سبک مدیریت کلاسی معلم داشته باشد میتوان به مهارت ارتباطی وی اشاره کرد. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه سبکهای مدیریت کلاس با ادراک دانشآموزان از مهارت ارتباطی معلم بود.
جامعه آماری شامل 22182 دانشآموز و1872 معلم مقطع متوسطه دوم - دبیرستان - در سال تحصیلی 94-93 شهر قم بود، که با روش نمونهگیری چند مرحلهای، در مجموع، 378 دانشآموز و40 معلم در پژوهش شرکت داده شده و به پرسشنامههای سبک مدیریت کلاس و مهارت ارتباطی بارتونایجی پاسخ دادند. نتایج پژوهش نشان داد که سبک مدیریت کلاسی معلمان شرکت کننده، سبک تعاملی میباشد و مهارت شنود و مهارت بازخورد از میان مولفههای مهارت ارتباطی توان پیشبینی کنندگی سبک مدیریت کلاسی معلم را دارند. با توجه به نتایج این پژوهش، جهت نیل به اهداف نظام آموزشی، توجه به آموزش و ارتقاء مهارتهای ارتباطی معلمان امری ضروری است.
مقدمه
مدیریت آموزشی و پرورشی از بین انواع مدیریت، به دلیل نقش استراتژیکی، از اهمیت ویژهای برخوردار است زیرا نمای اهداف و عوامل این سازمان متکی بر انسان و روابط انسانی بوده و رسالت آنها از یک سو تبدیل انسانهای خام به انسانهای خلاق، خودآگاه، رشدیافته و سالم است و از سوی دیگر تامین کننده نیازهای نیروی انسانی جامعه در بخشهای مختلف است؛ از این رو مدیریت کلاس درس به عنوان کوچکترین و مهمترین واحد نظام آموزشی، از مهمترین عوامل تعیین کننده کارایی و اثربخشی آن میباشد.
مدیریت کلاس3 به یک محیط امن و تحریککننده یادگیری اشاره دارد. این اصطلاح ترکیبی از شخصیت معلم، رفتار حرفهای و تواناییهای اوست و طراحی شده تا همه نقشهای حرفهای معلم و همچنین فعالیتهایی که بر روی گروهی از دانشآموزان اتفاق میافتد، را شامل شود. در اغلب دیدگاهها و تعاریف سنتی مدیریت کلاس مترادف با واژه انضباط بکار رفته است، ولی برخی دیگر از جمله راگ1 معتقدند که کنترل کلاس فقط یک جنبه از اداره کلاس است، چرا که مدیریت کلاس شامل کارکردهای سازماندهی، هماهنگی، قضاوت، برقراری ارتباط و انتخاب راهبردهای ممکن برای تدریس میباشد.
تال 2عقیده دارد مدیریت کلاس درس یک فرآیند چرخشی است که شامل طراحی پیشرفته، اجرا، ارزیابی در طول اجرا و ارزیابی نهایی است که عوامل مربوط به دانشآموزان و محیط آنها را در نظر میگیرد و موجب پیشرفت در فعالیتهای انجام شده برای یادگیری و سلامت عاطفی دانشآموزان در کلاس درس میشود - بخشایشی . - 1392 یک تعریف ساده و جامع دیگر از این مفهوم به وسیله مارتین، بالدوین و ین - 1995 - 3 ارائه شده است که با توجه با آن مدیریت کلاس درس، یک سازه چندوجهی است که شامل سه بعد گسترده شخصیت، آموزش و نظم و انضباط میباشد؛ بعد شخصیت شامل اعتقادات معلم در مورد شخصیت دانشآموزان است و همچنین دربرگیرنده اقداماتی است که به وسیله معلم انجام میشود و به رشد فردی دانشآموز کمک میکند.
این بعد با ادراکات معلم از ماهیت عمومی تواناییها، انگیزش و جو روانی دانشآموزان مرتبط است. بعد آموزش شامل همه آن اقداماتی است که معلم در رابطه با فعالیتهای یادگیری کلاس درس، ترتیب فضا و استفاده از زمان انجام میدهد. بعد سوم یعنی نظم و انضباط شامل اقداماتی است که معلم انجام میدهد تا استانداردهای مناسب رفتار در کلاس را ایجاد کند. به نظر کارولین اورتون4 به کارگیری مدیریتی مناسب و سالم ، تدوین قواعد و مقررات واضح و اثربخش، تفهیم مقررات به دانشآموزان، با بیانی ساده و نظارت مداوم معلم بر رعایت قواعد و مقررات در اداره کلاسهای درس بسیار اثربخش است. بنابراین معلمان باید برای اداره کلاس شیوههای اثربخش و کارایی را متناسب با شاگردان، انتخاب و بکار گیرند - خلخالی و همکاران . - 1389 برو5 و همکاران - 2002 - ، موارد زیر را به عنوان ابعاد اساسی مهارت مدیریت کلاس در نظر گرفته اند:
1. فراهم کردن حمایت تحصیلی،
.2 فراهم کردن حمایت عاطفی ،
.3 نظارت همزمان و دقیق کلاس درس،
.4 مدیریت تعارض . نظریه سهگانه لوین و نولان - 1991 - 6، از جمله نظریات در زمینه مدیریت کلاس است که در ذیل مورد توجه قرار می-گیرد:
.1 نظریه مداخلهگرایانه: 7 در این دیدگاه ، مسئولیت اصلی کنترل و نظارت، بر عهده معلم است . قواعد و قوانین مورد استفاده در کلاس درس توسط معلم طراحی و تدوین می شود. تمرکز عمده بر رفتار آشکار است. به تفاوهای فردی اهمیت کمی داده میشود، معلم به سرعت برای هدایت رفتارها مداخله میکند و مداخلهها عمدتا به شکل پاداش و تنیه است.
2. نظریه تعاملگرایی :1 در این نظریه، مسئولیت اصلی نظارت و کنترل کلاس به عهده معلم و دانش-آموزان است. قواعد و قوانین مورد استفاده، توسط معلم و با شرکت دانشآموزان تدوین می شود. تمرکز اصلی این دیدگاه بر رفتار و تمرکز ثانویه بر افکار و احساسات فراگیران است. اهمیت تفاوتهای فردی در حد معمول به رسمیت شناخته می شود. فراگیران رفتار خود را نظارت و کنترل میکنند اما گروه و جایگاه آن حفظ میشود. در شیوهای مداخله معمولا از مهارتهای انطباقی و نتایج نشستهای گروهی استفاده میشود.
3. نظریه عدممداخله:2 در این نظریه، مسئولیت اصلی کنترل کلاس درس در اختیار فراگیران است. قوانین و مقررات توسط آنان و با راهنمایی معلم کلاس تدوین میشود. تاکید این شیوه بر تفکرات و احساسات شخصی افراد است. تفاوت-های فردی بسیار مهم تلقی مd شود. به افراد کلاس فرصت داده میشود تا رفتارهای خود را کنترل کرده و نظارت نمایند. شیوههای مداخله عمدتا حرکات و اشارات غیرکلامی، نشستهای خصوصی، مهارتهای ارتباطی و پسپیامهایی است که به افراد داده میشود.
در این نظریات، پیوستاری مشاهده میشود که نظریه مداخلهگرایانه و عدممداخلهگرایانه، در دوسوی آن و نظریه تعامل-گرایی در میانه آن است .در نظریه مداخلهگرایانه، نقش اصلی به عهده معلم و در نظریه عدم مداخلهگرایانه، دانشآموزان نقش اصلی را ایفا میکنند و در نظریه تعاملگرایانه بر تعامل معلم و دانشآموز تاکید میشود . اداره صحیح کلاس و فراهم آوردن جو مشارکت و صمیمیت در محیط آموزشی نقش حیاتی و نیرومندی در عملکرد تحصیلی و روانشناختی و روانی دانشآموزان به عهده دارد. برگسمن3 و همکاران - 2013 - نشان دادند، کلاس درس حمایتی با پرخاشگری کمتر دانشآموزان همراه است.
سلیمی و محمدی - - 1383 نیز میزان بهداشت روانی دانشآموزان را با سبک رهبری معلمان مرتبط دانستند. ایمز، دیویس و پنتریچ4 معتقدند که " جو روانشناختی محیط یادگیری کلاس و ویژگیهای بافتی و اجتماعی و حمایت معلم، تاثیرات معنی داری را بر رفتارهای یادگیری دانشآموزان، جهتگیری هدف آنان، باورهای مربوط به خود، اسنادهای علی و کاربرد راهبردها، انگیزش تحلیلی و اجتماعی ، عملکرد هیجانی، درگیری یا تکالیف، ارزشهای تحصیلی و پیشرفت تحصیلی آنان دارد - قدیری و همکاران . - 1390 به عبارتی دیگر بازدهی نظام آموزشی، وابسته به چگونگی مدیریت کلاس درس است.
امر و اورتسون5 در رابطه با نسبت تدریس اثر بخش و مدیریت کلاس میگویند، مدیریت کلاس باید به عنوان یکی از ابعاد اصلی و مهم تدریس اثر بخش مورد ملاحظه واقع شود، اگرچه نمیتوان آن را مترادف و هم معنای تدریس اثربخش تلقی کرد - شریفیان و همکاران - 1386، به گونهای که برخی از محققان معتقدند نباید مدیریت کلاس درس و آموزش را جداگانه بررسی کرد چرا که این دو متغیر، تاثیر همزمان در ایجاد جو مطلوب کلاسی دارند - صمدی و همکاران . - 1387 در مطالعه آریان پور و همکاران - 1392 - سبک مدیریت تعامل-گرای معلمان قویترین پیشبینی کننده انگیزش و پیشرفت ریاضی و در پژوهش امینیزدی و عالی - 1384 - بر رشد مهارتهای فراشناختی دانشآموزان تاثیرگذار بود.
