بخشی از مقاله
هوش هیجانی و فرسودگی شغلی معلم های ورزش در مقایسه با سایر معلم ها
چکیده هوش هیجانی که شامل بیان، درکه، به خاطر سپردن و مدیریت هیجان است، در پژوهش ها به عنوان عامل تاثیر گذار در محیط های شغلی شناخته می شود. به علاوه، حرفه معلمی در ردیف استرس زا ترین مشاغل دسته بندی شده است. فرض پژوهش در این بود که ورزش منظم، هوش هیجانی را در معلم های ورزش بهبود بخشیده و فرسودگی شغلی را کاهش می دهد. به همین منظور ۵۰ معلم ورزش و ۸۱ معلم غیر ورزش مرد نظر فرسودگی شغلی و هوش هیجانی مطالعه شدند. آزمودنیها از نظر برخی ویژگی های جمعیت شناختی مانند سابقه خدمت و درآمد نیز مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمون T مستقل، فرضش پژوهش را تایید کرد. ورزشی در مدرسه مستلزم تعاملات اجتماعی بیشتر، افزایش هیجان طلبی، تحریک مداوم اعصاب پاراسمپاتیک و موارد دیگر است که سبب کاهش استرس می شود. همچنین، ورزش کمک می کند تا افراد هیجان های منفی خود را ترمیم کنند و هیجان های مثبت خود را به مدت طولانی تر حفظ کنند. بنابراین، ورزش به عنوان یک سپر و محافظ توانست معلم های ورزش را در مقابل استرس حرفه ای و روان شناختی محافظت کند. واژه های کلیدی: معلم ورزشی، هوش هیجانی، فرسودگی شغلی، ترمیم هیجانی،
مقدمه
سودمندی ورزش محدود به افزایش مقاومت جسمانی نیست، بلکه با اثرات روانی - اجتماعی مثبت. در پایین آوردن اضطراب ها و افسردگی نقش مهمی ایقا می کند (سانومی، موتایاما کینوشیتا، ۲۰۰۶). همچنین، با تغییرات مثبتی که ورزش بر ظاهر جسمی افراد به جا می گذارد، بهزیستی روان شناختی، تصویر بدنی و عزت خود آنها را افزایش می دهد و به آنها در برقراری تعاملات اجتماعی ارضاء کننده تر کمک می کند (آلدرد، هاردمن و تیلور ، ۲۰۰۷). در پژوهش حاضر تلاش شده تا تاثیر ورزش منظم بر عوامل روان شناختی از قبیل هوش هیجانی مورد بررسی قرار گیرد. در دهه اخیر پژوهشگران دریافتند افراد از مهارتهای یکسانی در ادرک، پردازش اطلاعات هیجانی و مدیریت عواطف برخوردار نیستند (سالوی، بیدل، دتویلر و مایر، ۲۰۰۰). سالوی و همکارانش (۱۹۹۰) این تفاوت ها را به هوش هیجانی نسبت دادند. در مجموع، هوش هیجانی چهارچوب نظری را فراهم می کند که تجربیات هیجانی بهتر قابل درک باشد. از انجا که حرفه معلمی با انواع استرس ها سر و کار دارد. می توان نتیجه گرفت که معلمان با هوش هیجانی بالاتر کمتر دچار علائم فرسودگی شغلی می شوند و رفتارهای سازگارانه تری نشان می دهند (گرین برگ ، ۲۰۰۲). نتایج نشان دادند که هوش هیجانی سبب می شود عواطف برانگیخته شده بر اثر وقایع آسیب زا و تجربه های ناخوشایند بهتر تعدیل و تنظیم شوند (نولن هوک سما، مک برد و لارسون : ۱۹۹۷). برای اولین بار فرودنبرگر (۱۹۶۰) فرسودگی شغلی را مطرح ساخت و به این پدیده لقب سندرم تحلیل انرژی جسمی - روانی داد. فرسودگی شغلی به خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و کاهش احساس شایستگی شخصی اطلاق می شود (راشل، آلتمایر و ون ولز، ۲۰۰۶). اثرات فرسودگی شغلی به صورت علائم جسمانی (سردرد و ناراحتی های گوارشی)، علائم روانی (افسردگی و خشم) و علائم رفتاری (افت کاری و غیبت) اشکار می شود (وایتمن، ۲۰۰۳)، عاملی که سبب ساز فرسودگی شغلی است، استرس مداوم در محیط کار است. یکی از عوامل مقابله با استرس، ورزش منظم است. پژوهش ها نشان دادند که فعالیت های بدنی کاهش چشمگیری در اثرات منفی ناشی از استرسی غیر قابل کنترل داشته است. حتی جلسات محدود ورزش های هوازی و بی هوازی اثرات مثبتی بر کاهش خستگی و معتبانیت داشته است (طلایی، فجر، محمد نژاد و ثمری، ۱۳۷۸). در مطالعه ای نشان داده شد در مقایسه بین ورزشکاران و غیر ورزشکاران، ورزشکاران کمتر تحت تاثیر فشارهای روانی قرار می گرفتند (عبدی. کاویانی، خاقانی زاده و مومنی، ۱۳۸۹). شغل معلمی حرفه ای استرس زا است. به طور متوسط ۵ تا ۲۰ درصد معلم ها سالانه دچار فرسودگی شغلی می شوند. بر اساس پژوهشها به نسبت مشاغل دیگر، در معلم ها احساس خالی بودن از انرژی و ابعاد گوناگون فرسودگی شغلی افزایش قابل تاملی تشان داد (ستوده و بختیاری، ۱۳۸۸). گیوست و همکاران (۱۹۹۰) نشان دادند که میزان درآمد، سبک روابط خانوادگی و راهبردهای مقابله با استرس در تجربه فرسودگی شغلی معلم ها نقش داشت (پرونگ. گروس و روحاخ، ۲۰۰۶). به علاوه، معلم های مرد به طور معناداری بیش از معلم های زن دچار فرسودگی شغلی می شدند و کیفیت زندگی پایین تری تشان دادند (کلین، ۲۰۰۵).
جامعه پژوهش
پژوهش حاضر از نوع پژوهش های علی مقایسه ای بود، در این پژوهش ۵۰ معلم ورزش و ۸۱ معلم رشته های دیگر از جمله ریاضی و ادبیات در سطح دبیرستان شرکت کردند. پرسش نامه ویژگی های جمعیت شناختی شامل سن، وضعیت تاهلی، تعداد فرزند. وضعیت استخدامی و مدرک تحصیلی مورد استفاده قرار گرفت. تعداد شرکت کنندگان در آزمون ۱۰۱ نفر در نظر گرفته شد که همه آنها مرد بودند. آزمون به مدت یک ماه در سطح دبیرستان های شهر اراک به اجرا درآمد. وضعیت استخدامی همه معلم ها به شکل رسمی بود. از نظر سابقه خدمت نیز d۸ ۳۰ در صد زیر ۱۰ سال ۴۷ درصد بین ۱۰ تا ۲۰ سال و ۲۲/۲ درصد نیز بالای ۲۰ سال سابقه داشتند. میزان درآمد ۳۵/۵۲ درصد آنها درآمد ضعیف، ۵۰/۲۱ درصد درآمدی بین متوسط و ۱۴/۲۷ درصد درآمد بالاتری داشتند.
ابزار اندازه گیری
ارزیابی هوش هیجانی شاته
هوش هیجانی شاته و همکاران (۱۹۹۸) که بر پایه نظریه هوش هیجانی سالوی و مایر تهیه شده، دارای ۳۳ آیتم خود گزارش دهل است. پارامترهای روان سنجي آن از قبیل پایایی و روایی معناداری بالا اندازه گیری شده است. این مقیاس جنبه های متفاوت هوش هیجانی را اندازه می گیرد. این مقیاس اعتبار درونی بالایی معادل و پس از دو هفته باز آزمایی آزمون همبستگی معادل ۰/۷۸ =rنشان داد.
پرسش نامه فرسودگی شغلی مستاچ
پرسش نامه فرسودگی شغلی مستاچ و جکسون (1998) از سه بعد خستگی عاطفی ،مسخ شخصیت ،و کفایت شخصی تشکیل شده است. این پرسش نامه ۲۲ مادہ و ۲۳ خرده مقیاس خسستگی نمره افراد از صفر تا ۶ برای هر ماده تعیین شده است. این پرسشش نامه دارای أعتبار s روایی خوبی تشخیصر داده شده است. ثر ایران نیز اعتبار s روایی آن لندن تمثیله شده است (بشارت، ۱۳۸۱).
نتیجه گیری برای تحلیل داده ها از آزمون T گروه های مستقل استفاده شد. در جدول ۱ میانگین، انحراف معیار و T به دست آمده از مقایسه دو گروه معلم های ورزشی و معلم های دیگر گزارش شده است. چنانچه ملاحظه می شود، تفاوت دو گروه مورد
مطالعه، در سه بعد فرسودگی شغلی در سطح ۰/۰۱ معنادار به دست آمد. به عبارتی، با اطمینان ۹۹ درصد می توان نتیجه گرفت، معلم های ورزش در دو بعد خستگی عاطفی و مسخ شخصیت از معلم های دیگر در سطح پایین تری قرار دارند و نیز با اطمینان ۹۹ درصد می توان معلم های ورزش را در سطح بالاتری از کفایت شخصی درنظر گرفت.
جدول ۱: مقایسه ابعاد فرسودگی شغلی در معلم ها ورزش با دیگر معلم ها
