بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر، با هدف بررسی تأثیر آموزش دقت بر توانایی خواندن دانش آموزان نارساخوان پسر پایه سوم انجام شد. روش پژوهش، نیمه آزمایشی، با طرح پیش آزمون - پس آزمون بود. جامعه آماری این پژوهش، دانش آموزان پسر پایه سوم ابتدایی بودند. نمونه پژوهش، 30 دانش آموز نارساخوان - در شهر ارومیه در سال تحصیلی 94-95 بودند که به شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب و با روش تصادفی در گروههای آزمایشی و کنترل گمارده شدند 15 - نفر گروه آزمایش و 15 نفر گروه کنترل - . آموزش دقت بر روی گروه آزمایش اجرا شد. برای شناسایی ابزاری از آزمون خواندن کلاس سوم استفاده شد. دادههای به دست آمده با روش آماری تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافتههای پژوهش نشان داد که آموزش دقت خواندن در ادراک شنیداری/ادراک خواندن همچنین در آگاهی و صرف دستوری و نیز در فن بررسی جمله و در آگاهی از آغاز کلمات و در تکرار کلمات بی معنا و نیز در تشخیص قافیه کلمات همچنین در هجی کردن کلمات معنی دار و همچنین مهارت در خواندن کلمات بدون معنی و نیز در حافظه کلامی کوتاه مدت دانش آموزان نارسا خوان و همچنین در سرعت و صحت در خواندن دانش آموزان نارسا خوان پسر پایه سوم ابتدایی شهر ارومیه تأثیر دارد. در کل میتوان نتیجه گرفت توجه به آموزش دقت به مثابه مهارتهای زیربنایی توانایی خواندن، میتواند رویکردی مؤثر در اصلاح نارساخوانی باشد.
مقدمه
علی رغم تفاوتهای زیادی که انسانها در یادگیری با هم دارند برخی افراد در روند عادی یادگیری و آموزش دچار مشکل میشوند. شیوع این مشکلات در کودکان دبستانی 10 تا 15 درصد است و تعداد زیادی از کودکان را گرفتار کرده است یکی از شایعترین مشکلات در کودکان با ناتوانیهای یادگیری، نارسایی در خواندن است. در میان مهارتها و اکتسابهای آموزشگاهی در سالهای اول مدرسه، فرایند خواندن از اهمیت ویژهای برخوردار است. اما علی رغم اهمیت آن، کم نیستند کودکانی که پیشرفت خواندن آنها در مقایسه با سن تقویمی ، هوش اندازه گیری شده و میزان آموزش فرد به طور قابل ملاحظهای پائینتر از سطح مورد انتظار است . براساس تعریف انجمن روان شناسی بریتانیاٍ، نارساخوانی به مشکلاتی در صحت و روانی خواندن و هجی کردن کلمات بر میگردد. همچنین نارساخوانی به عنوان اختلالی در کودکان، که علی رغم بر خورداری از آموزشهای مناسب با سطح هوشی شان در زمینه مهارتهای زبانی خواندن، نوشتن و هجی کردن، ناموفق هستند، تعریف میشود. اختلال خواندن یا نارساخوانی، با نقص برای شناخت واژهها، خواندن کند و نادرست و فهم ضعیف در غیاب هوش پائین یا نقص حسی قابل ملاحظه مشخص میشود. این اختلال در سنیندبستان نسبتاً شایع است و غالباً با اختلال در نوشتن، اختلال در ریاضیات یا یکی از اختلالهای ارتباطی همراه است. خصوصیت عمده خواندن، عملکرد آشکارا ضعیف در مهارتهای خواندن است که پایینتر از ظرفیت هوش فرد میباشد. برخی از کودکان، به رغم دریافت آموزش کافی، داشتن بهره هوش بهنجار، فقدان مشکلات شدید عاطفی - هیجانی و فقدان مشکلات بینایی و شنوایی قادر به یادگیری خواندن حروف و کلمهها از طریق آموزشهای رایج در مدارس عادی نیستند. این کودکان به هنگام خواندن یک متن یا یک ردیف لغت، خطاهای مختلفی را مرتکب میشوند. تجزیه و تحلیل انواع اشتباهها در حین خواندن میتواند نقش مهمی در پیشرفت آنها ایفا کند زیرا علائم بسیار مهمی از جریانهای فکری و میزان رشد کنونی کودک را در مورد خواندن آشکار میسازد - سیف نراقی و نادری، . - 1384 کودکان مبتلا، موقع خواندن، اشتباهات متعددی مرتکب میشوند. این اشتباهات با حذف، افزودن یا جا به جا ساختن حروف مشخص است. این کودکان در تفکیک بین حروف از نظر شکل و اندازه دچار اشکال هستند، بخصوص حروفی که از نظر جهتیابی فضایی و طول خطوط با هم تفاوت دارند - کاپلان و سادوکَ، . - 2006 اشتباه کردن در کلمات شبیه به هم، حدس زدن کلمات، در نظر گرفتن حروف ابتدا و انتهای کلمات، آئینه خوانی یا وارونه خوانی کلمات و مشکلات شدید در هجی کردن کلمات از دیگر مشکلات کودکان نارساخوان است. این اختلال به طور قابل ملاحظهای در پیشرفت تحصیلی و فعالیتهای روزانه زندگی که مستلزم مهارت خواندن است ایجاد اختلال میکند . وقتی فرد محرک خاصی را انتخاب میکند و خود را برای دریافت آن و ایجاد عکس العمل معین در مقابل آن آماده میسازد در این صورت گفته میشود دقت او به سوی امر معینی جلب شده است. به عبارت دیگر، توجه عبارت است از قدرت تمرکز کافی برکاری برای جای دهی آن در مغز و دریافت ویژگیهای اساسی محرک. دقت مقدم بر ادراک، یادگیری و تفکر است. در برخورد با عالم خارج ابتدا ذهن و حواس ما روی امر خاصی تمرکز پیدا میکند بعد آن را ادراک می نماییم و نسبت به آن فهم و بصیرت پیدا میکنیم و در جریان تفکر یا حل مسأله آن را مورد استفاده قرار میدهیم - دقت یا توجه یک فعالیت روانی پایه است که به فرد امکان میدهد تا آمادگی شناختی و رفتاری دقیقی را در مقابل یک محرک یا فعالیت طولانی در خود حفظ کند و اطلاعات لازم را کسب نموده و واکنش لازم را ارائه نماید. توجه به دقیق بودن، وضوح، نو بودن و مناسب بودن محرک و همچنین میزان انگیزش فرد بستگی دارد - هوسکین و سوانسونُ، . - 2000 از نقطه نظر عصب - زیست شناختی، توجه یا دقت به وسیله فرایند هوشیاری، تمرکز حواس، پایداری و رفتار سازگارانه حمایت میشود. دقت و توجه انتخابی به تدریج، همزمان با ناحیه توجه و پیشانی در طی سالهای اولیه کودکی رشد مییابد - گاترکولِ و همکاران، . - 2006 توجه و دقت در تمام فرایندهای ذهنی مورد نیاز است، همچنان که فعالیتهای ذهنی، دقت را جلب مینماید. با توجه به مطالب عنوان شده این سوال در خصوص دانش آموزان دارای نارسا خوان پایه سوم ابتدایی مطرح میشود که آیا آموزش دقت خواندن در سرعت یادگیری دانش آموزان نارسا خوان مؤثر است؟ آیا آموزش دقت خواندن در درک مطلب دانش آموزان نارسا خوان و در یادگیری دانش آموزان مؤثر است؟
روش تحقیق
با توجه به ماهیت و موضوع تحقیق، به دلیل این که هدف از انجام این تحقیق توصیف شرایط موجود است و محقق سعی میکند آن چه که هست را بدون دخالت یا استنتاج ذهنی گزارش کند این تحقیق از نوع تحقیق توصیفی میباشد. در این تحقیق از روش شبه آزمایشی استفاده گردیده است. بنابراین روش کلی این تحقیق در این پژوهش با توجه به ماهیت و اهداف پژوهش از روش تحقیق نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون استفاده شده که متغیر مستقل آن عبارت است از آموزش دقت که به صورت اجرای مداخله در گروه آزمایش و عدم اجرا در گروه کنترل میباشد و متغیر وابسته نمرات پس آزمون کودکان در مقیاسهای اختلال خواندن میباشد.
جامعه آماری
جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش آموزان پسر به تعداد 6453 نفر که در سال تحصیلی 94-95 در پایه سوم، مقطع ابتدایی نواحی شهر ارومیه مشغول به تحصیل بودند، تشکیل دادهاند.
نمونه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه
انتخاب نمونه و روش نمونه گیری از نظر پراکندگی جمعیت و ویژگیهای آن جامعه، به جامعه آماری بستگی دارد. بنابراین با توجه به اینکه جامعه آماری این پژوهش کلیه 560 نفر دانش آموزان دارای اختلال خواندن بودند که در سال تحصیلی -95 94 در پایه سوم ابتدایی شهر ارومیه مشغول به تحصیل بودند، نمونه موردنظر در این پژوهش 30 نفر - 15 نفر گروه آزمایش و 15 نفر گروه کنترل - که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب خواهند شدند. دانش آموزانی که مشکوک به اختلال نارساخوانی بودند با استفاده از فهرست نشانگان نارسا خوانی که توسط معلم پر خواهد شد مورد بررسی قرار خواهند گرفت و دانش آموزانی که با استفاده از این فهرست دارای اختلال تشخیص داده شدند توسط محقق با استفاده از آزمون خواندن کلاس سوم مورد ارزیابی دقیق قرار گرفتند. سپس گروه آزمایش تحت مداخلات دقت قرار داده شدند، پس از پایان آموزش، هر دو گروه در پس آزمون شرکت کردند. در پایان، نتایج هر دو مرحله - پیش و پس از آموزش - تجزیه و تحلیل شد.
ابزار گردآوری داده ها
دانش آموزانی که مشکوک به اختلال نارساخوانی هستند با استفاده از فهرست نشانگان نارسا خوانی که توسط معلم پر شده مورد بررسی قرار گرفتند و دانش آموزانی که با استفاده از این فهرست دارای اختلال تشخیص داده شوند توسط محقق با استفاده از آزمون خواندن کلاس سوم مورد ارزیابی دقیق قرار گرفت. سپس گروه آزمایش تحت مداخلات آموزش دقت قرار داده میشوند، پس از پایان آموزش، هر دو گروه در پس آزمون شرکت کردند. در پایان، نتایج هر دو مرحله - پیش و پس از آموزش - تجزیه و تحلیل شد.
-1 فهرست نشانگان نارساخوانی - اقتباس از بذرافشان، : - 1366 این فرم شامل پانزده آیتم است که به صورت بله و خیر در زمان خواندن متن توسط دانش آموز، معلم آن را پر میکند.
-2 روش اجرای فهرست نشانگان نارسا خوانی: این فرم شامل 15 آیتم میباشد که به صورت انفرادی اجرا میشود. در کلاس درس معلم از آزمودنی میخواهد تا از روی مطالب کتاب فارسی خود شروع به خواندن کند، مطالب از جاهای مختلف کتاب انتخاب میشود، سپس با توجه به اشکالات آزمودنی، آیتمهای مربوط به آن در فرم مورد نظر با علامت ضربدر مشخص میشود. ثبت مشاهدات بالینی نیز از جمله نکاتی است که در تفسیر نتایج میتواند مفید باشد.
روش اجرا
گروه آزمایش، در 12 جلسه 15 دقیقهای به صورت زیر تحت آموزش قرار گرفت. در آموزش دقت علاوه بر روشهای گوناگون آموزشی مانند استفاده از تصاویر و کارتهای آموزشی و ...، از انواع بازیها - مانند بازی دور شدی، نزدیک شدی - و وسایل آموزشی از قبیل پازل، معماهای تصویری، کارت حافظه، ماز، حلقه و میله نیز استفاده شد. در اولین جلسه پیش آزمون و در آخرین جلسه پس آزمون اجرا شد. عناوین و موضوعات کلی جلسات مداخله درمانی - آموزشی
جلسه اول: ارزیابی توانایی خواندن دانش آموزان جهت تعیین چگونه خواندن و علت یا علل اشتباهات خواندن و مشخص نمودن راهبردهای آموزشی؛
جلسه دوم و سوم: تقویت دقت شنیداری؛
جلسه چهارم و پنجم: تقویت حافظه دیداری و دقت دیداری؛
جلسه ششم و هفتم: تقویت دقت ترسیمی؛
جلسه هشتم: بهبود و افزایش دقت عملی و تمرکز؛
جلسه نهم: تقویت دقت لمسی؛
جلسه دهم: هماهنگی بینایی - حرکتی و افزایش دقت؛
جلسه یازدهم: هماهنگی چشم و دست؛
جلسه دوازدهم: ارزیابی توانایی خواندن و پس آزمون.
روشهای تجزیه و تحلیل دادهها
از نرم افزار SPSS جهت انجام تجزیه و تحلیل دادهها استفاده خواهد شد.
