بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف شناسایی حقوق معنوي زوجین در نظام حقوقی ایران، براساس منابع دین اسلام و نقش و تأثیر سبک زندگی اسلامی بر آن انجام شده است. بدین منظور با استفاده از روش کتابخانه اي، توصیفی-تحلیلی آیات و روایات مربوط به خانواده استخراج و ارائه گردیده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که منابع دینی براي هریک از زوجین حقوقی را وضع و در مقابل این حقوق، وظایفی نیز براي طرف مقابل معین کرده است. دسته اي از این حقوق که جنبه غیرمالی دارند و پیوند معنوي زن و مرد را تشکیل می دهند به جهت عدم قابلیت اعمال ضمانت اجراي حقوقی از اهمیت بسزایی برخوردارند. مباحثی همانند: حسن معاشرت بین زوجین تلاش آنان در تحکیم بنیانهاي خانواده بر پایه هم اندیشی و همکاري متقابل و مساوي ، تکلیف آنان در قبال تربیت فرزندان و حقوق جنسی مقابل یکدیگر از این دست به شمار می آیند. سر سپردن به این مبانی و تمکین مطابق شرع مقدس و بکارگیري این دستورات در زندگی، منجر به بهبود وضعیت و سلامت روانی افراد خانواده گشته و این نه به معناي اجراي ابتدایی احکام حقوقی، بلکه توجه و اجراي قواعد دینی در زندگی است که به تبع خود آرامش روحی و روانی را در زندگی به ارمغان خواهد آورد.این مقاله در دو قسمت تدوین شده است :
الف: یافته ها بر دیدگاه قرآن و اسلام،
ب - یافته هاي حقوقی در نهایت محقق به جمع بندي و ارائه پیشنهادات خواهد پرداخت.
مقدمه :
در اسلام جایگاه و اهمیت سبک زندگی و خانواده بارها مورد تأکید قرار گرفته است. اسلام به عنوان مکتبی انسان ساز بیشترین عنایت و توجه را به تحکیم خانواده دارد و این نهاد مقدس را کانون آسایش و مودت و رحمت می شمارد. لذا سعادت و شقاوت جامعه انسانی را منوط به صلاح و فساد خانواده می داند. یکی از راهکارهاي حفظ و تحکیم خانواده توجه به سبک زندگی اسلامی است، که از اصول و احکام دین الهی تأثیر گرفته است و به همه مسائلی برمی گردد که متن زندگی انسان را شکل می دهد. مسائلی نظیر خانواده، ازدواج و ... و رفتارهاي فردي و اجتماعی در محیط هاي مختلف.در اسلام همه چیز از خانواده آغاز می شود. خانواده اجتماع کوچکی است که ابتدا با یک زن و مرد تشکیل می شود. دو نفري که بناست در تکامل معنوي و رشد مادي یکدیگر شرکت کنند، هرکدام در نظام آفرینش حقوقی خاص و ویژه دارند که رعایت آن ها براي داشتن روابط بهتر و زندگی مستحکم ضروري است. تبیین این حقوق مقوله ایست که ابوابی از آثار فقهی، حقوقی و بخش هایی از قوانین موضوعه را تشکیل می دهد.باشناخت صحیح و اجراي این حقوق می توان ضمن تداوم زندگی به برخی از شبهات مطرح در این زمینه پاسخ داد . ازیک دیدگاه حقوق زن و شوهر را می توان به دو دسته حقوق مالی و غیرمالی تقسیم بندي نمود. دسته اول شامل مباحثی همانند نفقه، مهریه، استقلال مالی زنان در خانه، ارث و غیره می وند،ش که عموماً جنبه مالی دارند.دسته دوم که جنبه غیرمالی دارندوپیوندمعنوي آن دو را تشکیل می دهندعبارتند از:مباحثی همانند حسن معاشرت بین زوجین و تلاش آنان در تحکیم بنیانهاي خانواده بر پایه هم اندیشی و همکاري متقابل و مساوي و تکلیف آنان در قبال تربیت فرزندان می باشد. نکته حائز اهمیت در این میان این است که هر جا سخن از حق به میان می آید، بایستی در کنار آن از تکلیف نیز سخن گفت، چرا که هیچ حقی بر کسی واجب و الزامی نمی شود مگر آن که در مقابل آن، وظیفه اي مقرر شده باشد.پس زن ومرد با برخورداري از حقوق ویژه موظف به انجام تکالیف و وظایفی در برابر بکدیگرند. با توجه به مقدمه ذکر شده لازم است تأثیر سبک زندگی اسلامی بر اجراي حقوق معنوي زوجین،را به طور کامل از بعداسلامی که شامل:دیدگاه هاي قرآنی،احادیث ائمه و سخنان بزرگان دین و اسلام می باشدو همچنین از بعد حقوق عمومی که ریشه آن به دیدگاه هاي اسلامی قرآن و عترت و سنت بر می گردد؛به طور کامل بررسی شود و نتایج آن در نوع و سبک زندگی کنونی بنام سبک زندگی اسلامی است مقایسه گردد و در صورت داشتن اختلال به رفع آن بپردازیم تا جامعه خویش را بر باورهاي حقیقی اسلام و قرآن سوق دهیم.
چارچوب نظري
در مورد سبک زندگی اسلامی دیدگاه هاي بسیاري وجود دارد که می توان با مراجعه به منابع اسلامی و علمی معتبر مورد تحلیل و بررسی قرار داد در این نوشتار ضمن بررسی دیدگاه ها به بیان نظریات مختلف خواهیم پرداخت. علاّمه محمدحسین طباطبایی،مفسر قرآنی می نویسدفالنساء: هنّ الرکن الاول والعامل الجوهري للاجتماع الانسانی؛ زنان، سنگ زیرین و رکن اساسی و علت واقعی انسجام و تشکیل اجتماع خانوادگی انسانها هستند - تفسیر المیزان، ج . - 223 :4بعضی از مفسنرا وجود زن و عواطف زیباي او را همانند ملاط چسبنده و مستحکم یک ساختمان دانسته اند که سالیان سال اجزاء یک بناي عظیم را نگه می دارد و در استحکام و بقاي آن نقش اساسی دارد، همانند سیمان و ماسه و آهک و غیره. این جاذبه عظیم را خداوند در وجود زن قرار داده است و او را سبب »آرامش و سکینه« معرفی نموده است.قرآن کریم حفاظت و حراست از این رکن اساسی را بر عهده مردان نهاده و با توجه به توانایی هاي ذاتی شان آنان را مسؤول می داند و می فرماید : هِم؛ مردان، سرپرست و نگهبان زنانند، به خاطر برتري هایی که خداوند - از نظر نظام اجتماعی - براي بعضی نسبت به بعضی دیگر قرار داده است و به خاطر نفقاتی که از اموالشان در مورد زنان پرداخت می کنند - نساء. - 34 /در تبیین مسؤولیت مردان، چند نکته حائز اهمیت است:الفقَی - م؛ کسی را گویند که مسؤولیت کارهاي مهم دیگري را به عهده گیرد و آن را انجام دهدقو.ام و قیام، اوزان صیغه مبالغه است که بر برتري همیشگی و ذاتی مردان بر زنان دلالت داردبما.فضﱠلَب - اللّه؛ فضیلت آن امتیازي است که به طور طبیعی مردان - جنس نر - نسبت به زنان - جنس ماده - دارند. - تفسیر المیزان، ج - 223 :4 همانند قدرت و مقاومت در برابر کارهاي سخت و سنگین و نیز معضلاتی که هم توان بیشتري را می طلبد و هم اندیشه قوي تري را.از سوي دیگر، عواطف و احساسات پاك و قوي زنان آن قدر مورد توجه و التفات خداوند سبحان است که آرامش مردان را در سایه آن دانسته و بر آن تصریح می کند بلکه بار دیگر تأیید میکند اوست که شما را از یک تن آفرید و همسر او را از ]نوع [ او پدید کرد تا بدو آرام بِماگیرد .اَنْفَقُوا؛ج - در وادي ازدواج تأمین زندگی مادي زن را بر عهده مرد قرار داد و در صورت تمکین و رضایت بخشی کامل، او را »واجب النفقه« مردان نمود؛ که این خود یک سختی دیگر است که با جسم و اعضاء و جوارح مرد هماهنگی دارد و در این راستا هرگونه زحمت و خطري را به جان می خرد و براي دفاع از ناموس و حیثیت خویش گاه مال و گاه جان خود را فدا می نماید.ایشان که سبک زندگی را بر اساس زندگی اسلامی می دانند در مورد ،سبک زندگی مراقبت از تداوم زندگی از دیدگاهعلاّمه محم د حسین طباطبایی؛نظرخود را چنین بیان می کنند:ادامه زندگی خانوادگی و زناشویی از دیگر موهبت هاي الهی است که بشر براي آن تلاش می کند، و می خواهد آنگاه که پیوند ایجاد شد،به سادگی بحث جدائی مطرح نشود. در این راه دو رکن اساسی خانواده - زن و شوهر - موظفند از آنچه سبب جدائی می شود، پرهیز نمایند بلکه در راه استحکام پیوند زناشویی سعی مضاعف داشته باشند. قرآن کریم به این مطلب چنین اشاره می کندو: ؛ خداوند کسی است که بشر را از آب آفرید، آنگاه در آفرینش او پیوندهاي نسبی و سببی به وجود آورد - و نسل او را از این دو طریق گسترش داد - . و پروردگار تو همواره تواناستبا. توجه به مطلب فوق، عده اي از مفسران گفته اند ...آوردن این دو کلمه که حکایت از شدت علاقه زن و مرد و وابستگی این دو به یکدیگر است و این دو واژه مفاهیم عمیق و ژرفی را در دل دارد سه احتمال وجود دارد:
مود.1ت :انگیزه ارتباط در آغاز کار ازدواج است و اما ادامه و پایان آن که یکی از دو همسر ممکن است ضعیف و ناتوان شود و قادر بر خدمت نسبت به دیگري نباشد، »رحمت«جایگزین مود ت می شود. او دلسوزي خاص دارد، حتی از دیگران جهت کمک به همسرش استمداد می طلبدوخود را به هرآب و آتشی می افکندتارحمت الهی را از خویش بروز و ظهور دهد در حالی که آن روزنه نیازمندي جنسی و شهوانی است و نه مسائل دیگر جوانی .دراین مرحله حساس مراقبت از یکدیگر اهمیت زیادي دارد، همچون مریضی که توجه هاي پیاپی نزدیکان وي، او را بهبود می بخشد و ایجاد امید می نماید.
مود.2ت :درباره بزرگترهاست که توان خدمت به یکدیگر را دارند، اما کودکان و فرزندان کوچک در سایه رحمت پرورش می یابند و رشد می کنند و شاید رسول خدا صلی االله علیه و آله وسلم هموکهارفرمودحم:وا صغارکُم؛ به کوچکترها ترحم کنید، بر همین اساس بوده است.
مود.3تغالباً: جنبه دو طرفه - تقابلدارد، - به مجرّد آن که از طرفی سرزد، بر اساس قانون طبیعت، طرف مقابل باید آن را جبرانکند و الاّ ظلم و ستم خواهد شد. اما رحمت، یک جانبه و ایثارگرانه است لکن بقاي جامعه کوچک - خانواده - و بزرگ - اجتماعبه - خدمات متقابل است که ریشه در مود ت دارد. - تفسیر نمونه، ج 16 :391 به بعد - در هر صورت آیه شریفه، مود»ت«بین دو همسر را مطرح می کند که قطعاً بقاي جامعه بزرگ انسانی در سایه بروز و ظهور این موهبت الهی است و همچنین »رحمت« که لازمه اخلاق انسانی و استمرار فضائل و کرامت هاي بشري است. و با این موهبت الهی مراقبت و حفظ از یکدیگر ادامه می یابد؛ چنانچه این دو از بین برود و یا به ضعف و کمبود گراید، هزاران بدبختی و اضطراب روحی و روانی را به دنبال خواهد داشت.
با توجه به مطلب ذکر شده در مطالب می بینیم که براي داشتن یک زندگی اسلامی و رعایت حقوق زوجین با توجه به دیدگاه بزرگان لازم است در سایه سار آیات الهی و کلام نور خود را نور افشانی کنیم تا بتوانیم زره اي از پرتو رحمت الهی در زندگی خود داشته باشیم.مسلما این نوع زندگی ،زندگی اسلامی است.
تعریف واژگان
-تعریف سبک
سبک،درزبان عربی به معنی گداختن وریختن زر و نقره است وسبیکه پاره نقره گداخته را گویند. در اصطلاح ادبی به معناي طرز خاصی از نظم ونثراست که معادل استیل1اروپایی باشد.استیل خود ازستیلوس یونانی مأخوذ است، به معناي آلتی فلزي یاچوبین که به وسیله آن حروف وکلمات را بر روي الواح مومی نقش میکردهاند.امروزهمایرانیانبه»قلم«معناییشبیهبهسبک-میدهند. - بهار،. - 1349 به عبارت بهتر، سبک هر کس، روشی است که براي بیان اندیشه خود برمیگزیند مشروط بر اینکه این روش را خود ابداع کرده باشد یا حداقل با روش دیگران متفاوت باشد. - محجوب: . - 51-49 پیشینه سبک شناسی را باید در یونان و روم جستجو کرد. افلاطون سبک را کیفیت و امتیازي تعریف میکنند که گویندهاي به لحاظ برخورداري از الگوي مناسب و شایسته کلام از آن بهرهمند است و گویندهاي دیگر به دلیل فقدان این الگوي مناسب، ازآن بی بهره است؛ اما ارسطو سبک راخاصیت ذاتی کلام میداند و معتقد است هر اثري داراي سبک است حال این سبک ممکن است پست،متوسط یا عالی باشد. سبک خصوصیتی اکتسابی است اما به درجات مختلف تقسیم بندي می شود، - محجوب، ص . - 53رومیان نیز سبک را به درجات والا، معتدل و عامیانه تقسیم میکردند.
