بخشی از مقاله
چکیده
از آنجا که امروز بخش قابل توجهی از ارزش سازمانها مبتنی بر داراییهای غیر ملموس آنها مثل وجود سرمایه اجتماعی میباشد و ایجاد ، حفظ و تدام سرمایه اجتماعی میتواند به عنوان منبعی برای موفقیت و تعالی سازمانی محسوب شود، لذا این پژوهش درصدد بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر تعالی سازمانی در سازمانهای با محصولات پیشرفته با استفاده از نظریات گوشال و ناهاپیت و بر اساس الگوی تعالی ودجا میباشد. این پژوهش از نوع تحقیقات توصیفی همبستگی است که به روش پیمایشی با نمونهای 150 نفره از مدیران و کارشناسان صنایع هوایی به روش نمونهگیری تصادفی ساده انجام شد. بیان رابطه مستقیم بین سرمایه اجتماعی و تعالی سازمانی موید این است که سازمانی که دارای سرمایه اجتماعی خوب و مکفی باشد میتواند تأثیر شگرفی در کیفیت ارائه خدمات داشته باشد و در مقایسه با دیگر سازمانها به تعالی و سرآمدی بیشتر دست یابد
.1مقدمه
سرمایه اجتماعی یک مفهوم فرارشتهای است که طی سالیان اخیر مورد توجه بسیاری از رشتهها قرار گرفته است. با توجه به زمینه مساعدی که از وجود مباحث اجتماعی در حوزه سازمان و مدیریت از گذشته وجود داشته، بررسی سرمایه اجتماعی در این محدوده و استفاده از آن در مطالعات سازمانی به سرعت افزایش یافته است.سرمایه اجتماعی سازمانی، به عنوان منبعی ناشی از روابط اجتماعی درون سازمانی تعریف میشود، که از طریق آرمانها و چشماندازهای مشترک، وفاق و انسجام اجتماعی، اعتماد، کارگروهی ،گرایش به هدف جمعی،تعاملات اجتماعی،رعایت هنجارها و ارزشها در رفتار بوجود میآید. سرمایه اجتماعی پدیدهای مدیریتپذیر است، به این معنا که میتوان آن را بر اساس سیاستگذاری ها در حوزههای مشخصی از سازمان بازسازی و یا به فرایند شکلگیری آن کمک نمود. - نصر اصفهانی و همکاران،. - 107:1390 سرمایه اجتماعی ، بستر مناسب بهرهوری سرمایه فیزیکی و انسانی و راهی برای میل به موفقیت تلقی شده است. در دیدگاههای سنتی مدیریت ، سرمایههای اقتصادی، فیزیکی و نیروی انسانی مهمترین نقش را در تعالی سازمانها ایفا میکردند، اما در عصر حاضر برای سازمانها بیشتر از آنچه به سرمایه اقتصادی ، فیزیکی و انسانی نیازمند باشد به سرمایه اجتماعی نیازمند هست. زیرا بدون این سرمایه، استفاده بهینه از دیگر سرمایه ها به طور کامل صورت نمیگیرد. به همین خاطر است که گفته میشود در سازمانی که فاقد سرمایه اجتماعی کافی است سایر سرمایه ها ابتر میماند و تلف میشود. - مبشری،. - 134:1389از سوی دیگر تعالی سازمانی تبدیل به الگوی شده است که سازمانها مجبور به ارتقاء همه جانبه خود بر اساس آن هستند. - سلمانی نژاد و دیگران،. - 128:1391حرکت در مسیر تعالی سازمانی و آشنایی با الگوهای روز دنیا در زمینه تعالی یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. مدل تعالی سازمانی با به تصویر کشیدن یک سازمان متعالی این امکان را فراهم میسازد ، تا سازمانها در مقایسه خود با این مدل، سرآمدی خود را محک زده و از طریق یادگیری، نوآوری و بهبود مستمر، به بازنگری در وضع موجود و برنامه ریزی بهبود اهتمام ورزند. پس با توجه به اینکه، از یک طرف در جهان تجاری امروز بخش قابل توجهی از ارزش سازمانها مبتنی بر داراییهای غیر ملموس آنها میباشد و از طرف دیگر سازمانها مجبور به ارتقاء و تعالی همه جانبه خود هستند لذا در چنین فضایی این سوال مطرح است که راز بقا، موفقیت و تعالی سازمانی چیست؟ که شاید بتوان پاسخ سوال را در ایجاد ، حفظ و تدام سرمایه اجتماعی یافت. البته قدر مسلم قضاوت در مورد نقشی که سرمایه اجتماعی میتواند در تعالی سازمانی داشته باشد، نیازمند مطالعه نظری و تجربی بسیاری است که در این راستا هنوز مطالعات بسیار اندک میباشد، لذا این پژوهش در پی آنست تا مشخص کند که، سرمایه اجتماعی چه نقشی در دستیابی به تعالی سازمانی در صنایع هوایی دارد؟ در همین راستا حسنزاده ثمرین و مقیمی - 1389 - تحقیقی با عنوان " اثر سرمایه اجتماعی بر تعالی سازمانی" بر روی 342 نفر مدیران مناطق 22 گانه شهرداری تهران به روش نمونهگیری تصادفی طبقهای انجام دادهاند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که در شهرداری تهران بین سرمایه اجتماعی و تعالی سازمانی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. قلیچلی و مشبکی - 1385 - تحقیقی با عنوان "نقش سرمایه اجتماعی در ایجاد سرمایه فکری سازمان" انجام دادهاند. هدف اصلی این پژوهش بررسی نقش سرمایه اجتماعی در ایحاد سرمایه فکری دو شرکت خودروساز ایرانی بوده است.جامعه آماری این پژوهش مدیران شرکتهای مورد مطالعه بوده است.نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که بین سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. یعنی با افزایش سرمایه اجتماعی، سرمایه فکریشان در ابعاد انسانی، ساختاری و رابطهای افزایش مییابد. الوانی و همکاران - 1390 - تحقیقی با عنوان "نقش سرمایه اجتماعی در توسعه مدیریت دانش سازمانی" انجام دادهاند. جامعه آماری این پژوهش کارکنان شرکت داده پردازی ایران بوده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که وجود سرمایه اجتماعی در گروههای سازمانی شرکت داده پردازی ایران، بر توسعه فعالیت های نرم مدیریت دانش - شامل فعالیتهای انتقال و خلق دانش - تأثیر گذار بوده است.
.2مبانی نظری
-1-2 سرمایه اجتماعی سازمانی: واحد اجتماعی مورد نظر در اینجا سازمان است ، سرمایه اجتماعی به عنوان منبعی ناشی از روابط اجتماعی درون سازمان تعریف میشود ، که از طریق گرایش به هدف جمعی و اعتماد مشترک اعضاء مشخص شده است.سرمایه اجتماعی سازمانی گرچه برای تسهیل عمل جمعی مفید است ولی باید به عنوان سرمایه مشترک سازمان و اعضای آن تلقی شود - فقیهی و فیضی، 1385،ص. - 23
-1-1-2 ابعاد سرمایه اجتماعی: ناهاپیت1 و گوشال2 با رویکرد سازمانی ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی را در سه طبقه جای میدهند: شناختی، رابطهای و ساختاری
بعد ساختاری: این بعد شامل پیوندهای شبکهای، پیکربندی شبکهای و انطباقپذیری شبکههای بین افراد است.به طور کلی این بعد حوزهای را بررسی میکند که در آن افراد در سازمان به هم مرتبط میشوند، الگوهای ارتباطات میان کارکنان توصیف و سودمندی چنین ارتباطی مطالعه میشود
بعد رابطه ای: این بعد با سطوح بالایی از اعتماد ، هنجارهای مشترک ، تکالیف و هویت متقابل مشخص میشود. در واقع این بعد به ارتباط موثر بین همکارانی که یکدیگر را دوست دارند، به یکدیگر اعتماد دارند و با هم هویت مییابند توجه دارد.
بعد شناختی: این بعد از طریق درک متقابل میان کارکنان از راه زبان مشترک و مبادله سرگذشتهای مشترک تحقق مییابد. زبان و سرگذشت مشترک موجب افزایش سطح درک میان اعضای سازمان میشود و توانایی کارکنان را برای پیشبینی اقدامات سایر همکاران افزایش میدهد.
-2-2 تعالی سازمانی:
از آنجا که امروزه سازمانها یا فاقد نظام ارزیابی هستند یا در صورت دارا بودن ، برخی معیارهای سطحی و برخی معیارهای اداری و سنتی را مورد استفاده قرار میدهند که متناسب با دنیای رقابتی حاضر نیست، آشنایی و درک صحیح از مدلهای تعالیسازمانی و اهداف، نقشها و کارکردهای آنها میتواند منجر به استفاده و جایگزین نمودن آنها با نظامهای ارزیابی شود که به طور سنتی مورد استفاده قرار میگرفته است. - مشهدی تفرشی، - 1386 امروزه بیشتر کشورهای دنیا ، با تکیه بر این مدلها ، جوایزی را در سطح ملی و منطقهای ایجاد کردهاند که محرک سازمانها در تعالی و رشد و ثروت آفرینی شده است.جایزه دمینگ3 در ژاپن، جایزه بالدریج در ایالت متحده آمریکا4 و جایزه اروپایی کیفیت5 که توسط بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت ایجاد شده و به مدل EFQM 6 شهرت یافته است در سه قطب اقتصادی بزرگ سده اخیر اصلیترین نمونه این جوایز هستند
-1-2-2 مدل تعالی سازمانی:
بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت، مدل EFQM را برای تعیین میزان رشد و تعالی سازمان و ترسیم راه رسیدن به تعالی سازمانی تدوین کرده است.این مدل شامل نه محور میباشد. معیار رهبری این مدل به این موضوع اشاره میکند که مدیران چطور تأثیر میگذارند؟ معیار بعد در مدل EFQM خطمشی و استراتژی سازمان را با در نظر گرفتن رسالت، ارزشها، دورنما و هدایت استراتژیک و به ویژه اینکه مفهوم کیفیت جامع در آن منعکس شده است، بیان میدارد. معیار شراکتها و منابع، در مدل EFQM بر این امر تمرکز دارد که سازمان چگونه منابع را به صورت مؤثر و کارا مدیریت میکند. معیار بعد فرایندها است و بیانگر این است که سازمان چگونه تشخیص، مدیریت، بازنگری و به بهبودهای خود میپردازد. معیار کارکنان به میزان بهرهگیری از کارکنان توجه دارد. معیار ششم در مدل EFQM مربوط به رضایت مشتریان است. رضایت کارکنان معیار دیگر مدل است و اشاره به این دارد که سازمان تا چه اندازه رضایت پرسنل را جلب نموده است. تأثیر بر روی جامعه هشتمین معیار مدل است و مربوط به این میشود که سازمان در برآوردن نیازها و انتظارات جامعه به طور کلی به چه نتایجی دست یافته است.معیار آخر در مدل EFQM نتایج کلیدی عملکرد است و مربوط به این می شود که سازمان در رابطه با اهداف و برآوردن نیازها و توقعات افراد ذینفع به چه چیزی دست یافته است.
-2-2-2 الگوی تعالی ودجا ویرایش سال :71390 بر اساس مفاهیم بنیادین ، الگویی یک پارچه طراحی شده که داری دوازده معیار و 1000 امتیاز است. هشت معیار اولیه آن توانمندسازها هستند که دارای 560 امتیاز و چهار معیار بعدی نتایج که دارای 440 امتیاز میباشند. معیارهای توانمندسازها، آنچه که یک سازمان انجام میدهد را پوشش میدهند و معیارهای نتایج، آنچه را که یک سازمان بدست میآورد. نتایج بر اثر اجرای توانمندسازها بدست میآیند، یعنی نتایج معلول توانمندسازها هستند و توانمندسازها با گرفتن بازخورد از نتایج بهبود مییابند.
