بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت محله، رویکردی نوین در مدیریت شهری است که در آن شهر به چند محله تقسیم و در مدیریت آن بر استفاده از نیروها و منابع انسانی و فرصتهای محلی تأکید شده و نیازسنجیها نیز براساس اظهارات ساکنین محله انجام میگیرد. ساکنین محله بهترین کسانی تلقی میشوند که میتوانند مدیریت شهری را به منظور شناخت هرچه بیشتر مسائل و مشکلات محله و همچنین ارائه راه حل یاری نمایند. تغییرات شتابان شهر در عرصههای مختلف و عدم توانایی و وجود ظرفیت لازم جهت توسعه هماهنگ، شهر تهران را در دهههای اخیر دچار مشکلات بغرنجی نموده که ناپایداری محلات و و زوال تدریجی مفهوم واقعی محله از منظر جدایگزینیها، یکی از بحرانهای مطرح آن است. بنابراین، اهمیت پژوهش حاضر برجسته کردن کارکردهای مدیریت نوین محلهای بر اساس سرای محلات در منطقه 5 تهران میباشد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در این پژوهش به نقش سرای محلات و متغیرهای مرتبط در مشارکت شهروندان در اداره امور شهری ناحیه 7 منطقه 5 شهر تهران پرداخته شد. با توجه به نتایج حاصل از پیمایشهای میدانی، آزمونهای آماری و مباحث مطرح شده به طور کلی میتوان گفت که میانگین متغیرها 3,21 مشارکت شهروندان در امور محله، ظرفیتهای سرای محلات، محور اطلاع رسانی و آگاهی تاثیر تقریباً نسبی بر مشارکت شهروندان داشته است. البته ضریب تغییرات 0,38 نشان میدهد که این تاثیر در برخی متغیرها پایین تر از بقیه است.
واژگان کلیدی : مشارکت ، مشارکت شهروندان ، سرای محلات ، منطقه 5 شهر تهران
مقدمه - بیان مسأله -
یکی از جلوههای انقلاب صنعتی در جهان، رشد پدیدههای شهرنشینی و شهرگرایی بوده است - زیاری و همکاران، . - 123 :1392 در حال حاضر، شهرها با تقاضاهای روز افزون شهروندان روبرو هستند و دولتها عمدتاً از عهده انجام آن وظایف برنمیآیند. صاحبنظران حوزه برنامهریزی و مدیریت شهری بر تمرکززدایی و اداره مشارکتی شهرها تاکید ویژه داشته و معتقدند که آرایش نهادهای رسمی تأثیر اندکی بر آنچه در شهر اتفاق می افتد دارند و در حقیقت عامل تداوم شهرها، یک دسته آرایشهای غیررسمی همکاریهایی است که در طول زمان رخ میدهد - لطیفی و عظیمی،. - 2 :1389 در ارتباط با مدیریت شهری به ویژه مدیریت محله میتوان بحث را با این مقدمه شروع کرد که برای اداره عمومی شهر دو دیدگاه وجود دارد: در دیدگاه نخست حکومت قرار دارد که شهرداری مسئولیت تمامی امور را بر عهده دارد و دیدگاه دوم بر مبنای حکمروایی مطلوب است . - Neighborhood Renewal Unit, 2006: 7 - مفهوم »حکمروایی« از اواخر دهه 1980 وارد متون جامعهشناسی سیاسی و اداره امور محلی شد و دلالت بر موضوع یا محتوایی قدیمی درباره رابطه قدرت و جامعه داشت که ایدههای نظری آن به دوران ارسطو و افلاطون و ابعاد فلسفی طرح شده توسط آنها در زمینه حکومت و شهروندی برمیگردد. اما امروزهاین واژه غالباً برای تشریح نحوه مناسب اعمال قدرت به منظور تحقق توسعه پایدار به کار برده میشود - اطهاری، . - 32 :1386 پیچیدگی مفهوم حکمروایی، ارائه یک تعریف ساده از آن را دچار مشکل میسازد. حکمروایی به سادهترین بیان به چگونگی ارتباط بین شهروندان و حکومت اشاره دارد - فاطمینیا، . - 44 :1386 به منظور معرفی مفهوم حکمروایی مطلوب شهری، یازده اصل حکمروایی مطلوب شهری را که توسط UNDP و UN-HABITAT در ارتباط با این مفهوم عنوان گردیده بود شامل: مشارکت، حاکمیت قانون، شفافیت، پاسخدهنده بودن، اجماع نظری، برابری، اثربخشی و کارایی، مسئولیت، بینش راهبردی، تفویض مسئولیت به سطح پایین و امنیت است . - UN-HABITAT, 2002: 19-26 - دیدگاه دوم عنوان شده که بر مبنای حکمروایی مطلوب است به مقوله مدیریت محله نزدیک است؛ چون تقسیم وظایف در آن وجود دارد. مدیریت محله، رویکردی نوین در مدیریت شهری است که در آن شهر به چند محله تقسیم و در مدیریت آن بر استفاده از نیروها و منابع انسانی و فرصتهای محلی تأکید شده و نیازسنجیها نیز براساس اظهارات ساکنین محله انجام میگیرد. در این رویکرد، ساکنین محله بهترین کسانی تلقی میشوند که میتوانند مدیریت شهری را به منظور شناخت هرچه بیشتر مسائل و مشکلات محله و همچنین ارائه راه حل یاری نمایند . - Neighborhood Renewal Unit, 2006: 7 - در این دیدگاه شهرداری به عنوان نماینده حکومت، امکانات لازم و اولیه را تأمین کرده، نقش تسهیلبخشی را ایفا کرده و زمینه لازم را برای فعالیت بخش دوم، که بخش خصوصی است، فراهم میکند. بخش خصوصی در حقیقت به عنوان سرمایهگذار پا به عرصه فعالیت می-گذارد و باید ضمانت لازم را از نظر حفظ و بازگشت سرمایه در اختیار داشته باشد. بخش سوم جامعه مدنی هست که در دیدگاه نخست منفعل بوده و در این دیدگاه نقش تصمیمگیری، تصمیمسازی و مهمتر از همه نظارت را بر عهده دارد. با به وجود آمدن چنین شرایطی میتوان به مدیریت محلهای به معنای واقعی آن تحقق بخشید - معصومی، . - 17 :1390
مبانی نظری:
امروزه محلههای شهری به عنوان کوچکترین واحد سازمان فضایی شهر در پایداری شهری نقشی اساسی ایفا میکندد، به گونهای که شکلگیری هویت محلهای، اقتصاد محلی، ایمنی، توسعه فضایی و کالبدی و تحکیم روابط اجتماعی، با پایداری محلههای شهری ارتباط مییابد - فنی و همکاران، . - 36 :1393 در این میان توجه و تأکید برنامهریزی و مدیریت شهرها، بیش از هر زمان دیگری به سطوح پایینتر و ابعاد ملموس زندگی شهری متوجه شده است . - Fridman, 1993: 79 - چنانکه پژوهشها و مطالعات زیادی در یکی دو دهه اخیر صورت گرفته است که همه به نوعی سیاستگذاری، برنامهریزی و مدیریت شهری را از خردترین واحد، یعنی محله در شهر هدف قرار داده است . این الگو در خردترین سطح توسعه پایدار شهری با عنوان محله و محلهگرایی پی-گیری میشود. برنامهریزی توسعه اجتماعی محلهای مبتنی بر توانمندسازی اجتماع محلهای بر پایه منابع، ظرفیتها، داراییها و نیازهای اجتماع محلهای با هدف کارآمدی بیشتر مدیریت برنامهریزی شهری پاسخگو، پذیرش تکثرگرایی در توسعه شهری و مشارکت مردمی در فرآیند برنامهریزی میباشد - فنی و همکاران، :1393 . - 36 بر همین اساس، مجموعه مدیریت شهری تهران با طرح موضوعاتی همچون محلهمحوری، شهروندمداری، قانونمداری، مشارکت شهروندی بیش از هر زمان دیگری در پیتجدید ساختار محلهای شهر تهران و استوار نمودن برنامههای خود براساس محلات شهری است.زندگی مدرن شهری با تراکم ناموزون جمعیت از یک طرف و تراکم اخلاقی از سوی دیگر، مناسبات و روابط اجتماعی را سرد و شکننده کرده و باعث کاهش سرمایه اجتماعی و ارتباطات موثر اجتماعی شده است. در چنین فضایی همکاری و همیاری به حداقل رسیده، روابط اعتماد آمیز اجتماعی کاهش و غریبگی افزایش یافته است و همه این مسائل باعث ایجاد فضای بیروح و مانعی
