بخشی از مقاله
چکیده
امروزه فضاهای عمومی یکی از مهمترین عناصر کالبدی شهری محسوب می شوند که تجلیگاه فعالیت های شهروندان و تعاملات اجتماعی میان آنها هستند. و از آن جایی که یکی از عناصر شاخص و کلیدی در شکل گیری شهر خلاق فضاهای عمومی هستند لذا این فضاها به گونه ای خاص می توانند به آفرینش محیطی مطلوب برای بروز خلاقیت افراد و رشد و شکوفایی اقتصاد شهری منجر شوند. شهر خلاق به عنوان رویکردی نوین در عرصه جهانی شدن، با داشتن مؤلفه ها و شاخص های کاملا کاربردی و اجرایی به دنبال افزایش طبقه خلاق و توان رقابتی خود هستند. در این میان فضاهای عمومی به عنوان موتور محرکه ی شهر خلاق و بستر ساز محیط اجتماعی مطلوب برای نخبگان و افراد خلاق عمل می کنند. جامعه آماری این پژوهش محلات دوازده گانه منطقه پنج شهر اصفهان بر اساس آمارنامه شهر اصفهان در سال 1394 می باشد.
در پژوهش حاضر سعی بر آن شده است که با روش توصیفیBتحلیلی و بررسی متون و آمارنامه ها و با استفاده از مدل تاپسیس و آنتروپی شانون به بررسی تأثیر متغیرهای فضاهای عمومی از جمله تعداد مراکز ورزشی، ایستگاههای ورزشی همگانی، کتابخانه ها و مراکز فرهنگی، موزه ها و بناهای تاریخی، پارک ها و فضاهای عمومی منحصر به فرد، در تحقق و بروز خلاقیت در راستای تحقق توسعه خلاق پرداخته شود. بر این اساس هر یک از محلات دوازده گانه منطقه پنج شهر اصفهان از نظر شاخص های مورد نظر رتبه بندی و سطح بندی شده اند که نتایج حاصله بیانگر آن است که محله باغ زرشک با کسب بالاترین رتبه موقعیت بهتری را نسبت به سایر محلات دردستیابی به خلاقیت محلی دارا می باشد و محله محدوده دانشگاه موقعیت نامطلوب و ضعیف تری را در این رابطه دارد.
B1 مقدمه
در جهان آینده خلاقیت ضروری است، به عنوان چیزی که باید باشد، نه چیزی که بودنش خوب است. بین شهری شکوفا و سرزندگی بخش خلاق آن شهر رابطه ای مستقیم وجود دارد. - پیش گفتار طرح خلاق تورنتو - . وجود فضاهای عمومی و جمعی به عنوان محلی برای گردهمایی و تعاملات انسان ها نقش بسیار مهمی در تقویت روابط اجتماعی شهروندان در مسیر دست یابی به شهر خلاق دارد. در واقع فرآیند توسعه خلاق در یک فضای شهری زمانی رخ می دهد که ارتباطی قوی بین فضا و خلاقیت به وجود بیاید چرا که نخبگان و طبقه خلاق تمایل و نیاز به فضایی مطلوب و اطمینان بخش برای کار و زندگی و نیز فضاهای عمومی دارای جذابیت برای بحث و گفتگو، تبادل نظرو بیان افکار و ایده های خلاقانه ی خود دارند.
برخی از نظریه پردازان رابطه خلاقیت را با هوش می سنجند. به عنوان نمونه نظر آقای »هوارد گارنر« بر این بود که افراد باهوش همان آدم های خلاق هستند و برای هوش هشت طبقه ارائه داد که عبارت اند از: هوش کلامی، عددی، رقمی، اجتماعی، بصری، فضایی، طبیعی و فیزیکی. ما اگر بتوانیم در شهرهایمان فضاهایی برای ارتباط بیشتر مردم با طبیعت ایجاد کنیم، به نوعی به تفکر خلاقانه کمک کرده ایم. اگر مردم بتوانند شرایط فیزیکی بدنشان را بهبود دهند و ورزش کنند هوش فیزیکی شان ارتقا پیدا می کند. از این رو اگر در شهرها امکانات ورزشی و تربیت بدنی بهبود یابد، به پرورش هوش فیزیکی و در نتیجه پرورش خلاقیت منجر خواهد شد.
اگر یک فضای شهری بتواند هوش ریاضی شهروندان را بالا ببرد و از نظر رقومی مردم را به چالش وادارد، این نیز موجب بروز خلاقیت می شود. برای نمونه به کار گذاشتن یک پازل یا جدول ضرب در کف سازی یک فضای شهری باعث می شود آن کف سازی در عین حال که پیاده روست و یک اثر کالبدی و شهری محسوب می شود یک اثر خلاقانه هم باشد. اگر با دید یادگیری محور یا توسعه هوش های هشت گانه به فضای شهری نگاه کنیم فضاهای شهری ای داریم که بر یادگیری افراد تاثیر می گذارند و بخشی از هوش بصری و اجتماعی را تقویت می کنند و در واقع یادگیری اجتماعی در اثر حضور در این فضا اتفاق می افتد - مانند میدان نقش جهان اصفهان - . فضاهایی که مردم را به طبیعت پیوند می زنند نیز موجب پرورش هوش طبیعی می شود.
اگر ما در شهری میدان گاهی برای اجتماع مردم درست کنیم باعث می شود که هوش جمعی شهروندان بالا برود زیرا فرصت بر هم کنش های اجتماعی افزایش می یابد و موجب بروز نوعی از خلاقیت می شود. همچنین اگر سواد بصری شهروندان از طریق توجه به عناصر زیبایی شناسی در فضای شهری بالا رود هوش بصری نیز بالا می رود و بدین ترتیب دیگر مردم ساختمان ها و نمادهای زشت را در شهر نمی پسندند زیرا هوش بصری شان تقویت شده است و خلاقیتشان بیشتر شده است. این نوجویی ها و خلاقیت ها در شهر با بداهه سازی ها همراه شده و شهر را به یک کارگاه عمومی تبدیل می کند؛ برای آموختن متخصصان از مردم و هنرمندان و برعکس.
B2 اهداف
با توجه به اهمیت و ضرورت بحث فضاهای عمومی شهری به عنوان تجلیگاه شهر خلاق هدف این پژوهش را می توان چنین بیان کرد:
B1 بررسی وضع موجود محلات منطقه پنج شهر اصفهان از نظر برخورداری از مراکز ورزشی، ایستگاههای ورزشی همگانی، کتابخانه ها و مراکز فرهنگی، موزه ها و بناهای تاریخی، پارک ها و فضاهای عمومی منحصر به فرد، به عنوان مؤلفه های فضاهای عمومی و جمعی در راستای توسعه و تحقق محیطی خلاق.
B2 رتبه بندی و سطح بندی محلات منطقه پنج شهر اصفهان با استفاده از مدل تاپسیس.
B3 تدوین و ارائه ی راهکارهای لازم برای بهبود وضعیت این محلات به منظور دستیابی به توسعه خلاق.
B3 روش تحقیق
پژوهش حاضر سعی در مطالعه و بررسی متغیرها و شاخص های فضاهای عمومی شهری و شناسایی این شاخص ها در محدوده مورد مطالعه دارد. با توجه به شاخص های مورد بررسی، رویکرد حاکم در این تحقیق توصیفی – تحلیلی است و جامعه آماری محلات منطقه پنج شهراصفهان براساس آمارنامه شهر اصفهان در سال 1394 است. روش گردآوری اطلاعات بر اساس روش کتابخانه ای و اسنادی صورت گرفته است. برای محاسبات آماری و تحلیل داده ها از نرم افزار Excel و مدل های برنامه ریزی شهری از جمله مدل تاپسیس و آنتروپی شانون استفاده شده است.
B3B1 مدل تاپسیس
یکی از انواع مدل های تصمیم گیری بر اساس چندین شاخص که می تواند راه گشای بسیاری از مسائل تصمیم گیری برای مدیران و برنامه ریزان باشد مدل تاپسیس است. این مدل برای اولین بار در سال 1981 توسط هوانگ و یون ارائه گردید. پایه های نظری این تکنیک بر این رابطه استوار است که ابتدا ایده آل های مثبت - بهترین حالت - و ایده آل های منفی - بدترین حالت - را برای هر یک از شاخص ها به وسیله یک سری تکنیک هایی یافته و سپس فاصله هر گزینه از ایده آل های مثبت و منفی محاسبه می شود. گزینه منتخب گزینه ای است که کمترین فاصله را از ایده آل های مثبت و بیشترین فاصله را از ایده آل های منفی داشته باشد.
B4 پیشینه تحقیق
شهرها خاستگاه خلاقیت اند. آنها از گذشته های دور ابزاری برای تحرک، تمرکز و به عنوان مجرای انتقال انرژی خلاقیت انسان بوده اند. - اشتری و مهدنژاد: 1391، - 19 درباره شهرها و مناطق خلاق اولین بار "دیور" در سال 1967 مبحثی با عنوان "شهر تماشایی یا شهر نمایش" را مطرح کرد. نظر او ظهور پیش از موعد ایده تلفیق فضای اقتصادی و فرهنگی در مقیاس انسانی به خصوص در موضوعاتی مانند فضاهای مولد جدید، مجموعه های فرهنگی و به نمایش در آوردن محیط های بصری که در مادرشهرهای اصلی سراسر جهان بسیارند می باشد. - خسروی، - 113 :1389 شهر با استفاده از اصطلاحاتی چون "شهر خلاق" و طبقه خلاق" که بیانگر اهمیت فرهنگ و هنر در بافت شهری است، به طور فزاینده ای مفهوم سازی می شود.
از میانه ی دهه 1990 به بعد ابتدا در بریتانیا و سپس در آمریکا، مفهوم شهر خلاق به یک پارادایم معمول و یک مدل جدید از گرایش به برنامه ریزی سیاست های شهری تبدیل شده است. لندری؛ نظریه پرداز شهری و فلوریدا؛ اقتصاددان، نمایندگان اصلی آنچه می تواند به عنوان شهر خلاق تعریف شود بوده اند. اولین نظریه پردازی که مناطق و شهرهای خلاق را مطرح نمود "ریچارد فلوریدا" می باشد. او در سال 2002 اولین کتاب خود را تحت عنوان "ظهور قشر خلاق" منتشر کرد و پس از آن در سال 2005 کتاب دیگری را برای تقویت مضوع با عنوان "شهرهای شما کجا هستند؟" منتشر می کند.
