بخشی از مقاله
چکیده
وجود مضامین و مفاهیم مشترک جامعه انسانی در آثار شعرای ایرانی از قبیل سنایی، عطار، مولوی و حافظ، سبب شده است که این آثار از دیر باز تأثیرات قابل توجهی بر اندیشه شعرا و نویسندگان غربی باقی گذارد. ارمان رنو یکی از شعرای قرن نوزدهم فرانسه و متعلق به مکتب ادبی پارناس است که توانست با الهام از این تأثیرات مجموعه اشعاری را تحت عنوان »شبهای ایرانی« بسراید. این پژوهش، که به روش تحقیق کتابخانه ای و مبتنی بر مقایسه و تحلیل محتوا صورت گرفته، برآنست تا با بررسی اشعار ارمان رنو و مقایسه و تطبیق آنها با شعر مولوی، نشان دهد که این شاعر فرانسوی تا چه حد و از چه جهاتی متأثر از اشعار مولوی بوده است. نتایج بررسی ها نشان می دهد که رنو در بیان مفاهیم جهان وطنی ادبی، داستانوارگی شعر، ستایش و عشق به خدا، شور و شوق عرفانی، حیرت، فنا و نیستی، وادی وصال، تأکید بر مضون و پیام اشعار، موسیقی، قافیه و وزن شعر، تحت تأثیر شعر مولوی قرار داشته است.
کلیدواژه ها: ادبیات تطبیقی، ادبیات فرانسه، مولوی، ارمان رنو، شبهای ایرانی
ٌ.مقدمه
نگاه توسعه طلبانه اروپاییان به شرق در قرن هجدهم میلادی، به همراه سفر های متعدد سیاحان غربی و ترجمه متون فارسی، با عث گردید تا زمینه تأثیر و نفوذ تفکر و ادب ایرانی بر مبنای اندیشه »جهان وطنی ادبی« در جامعه غربی فراهم گردد. تأثیر پذیری لافونتن از داستان های کلیله و دمنه، آراگون و امرسون از سعدی، گوته از حافظ و هوگو و فرانسوا کوپه از فردوسی، به مدد ترجمه هایی بوده که از آثار شعرای ایرانی وجود داشته است. - ممتحن و لک، ٌٍَُ، ص. ٌَْ - . این رویکرد، بعدها منجر به شکل گیری ادبیات تطبیقی شد و پس از آن بود که مکتب پارناس تحت تأثیر دیدگاه های لوکنت دولیل - - Lecomte de Lisle در سال ٌَّّم شکل گرفت.سیّدحسینی، - ٌَّْ، ص ص. ُِْ-ُّْ - . بر اساس دیدگاه پارناسین ها شعر نباید جنبه ذهنی داشته باشد و دلیل روی آوردن آنها به شعرای ایرانی، این بود که توانسته بودند در آثار این شعرا علاوه بر زیبایی ساختاری، مضامینی بیابند که متناسب با آرمان های بشری باشد.
ارمان رنو یکی از شعرای قرن نوزدهم فرانسه است که توانست با الهام از این مکتب و تحت تأثیر شاعران بزرگ ایرانی، مجموعه اشعاری را تحت عنوان »شبهای ایرانی - Les Nuits Persanes - « بسراید. وی با وجود تعلق فکری اش به مکتب ادبی پارناس و علی رغم دیدگاه رهبران این مکتب، که هنر را فقط برای هنر می خواستند، با تأسی از عطار، خیام، حافظ و مولوی به نوعی معتقد به »هنر متعهد« بود. لذا این تحقیق در پی آنست تا نشان دهد که این شاعر فرانسوی چگونه از شعر مولوی در سرودن اشعار خود تأثیر گرفته و تا چه حد و از چه جهاتی متأثر از اشعار مولوی بوده است؟
ٍ. پیشینه تحقیق
مارتینو در زمینه آشنایی فرانسویان با شرقیان کتاب »خاور زمین در ادبیات فرانسه قرون هفدهم و هجدهم« را نگاشته است - حدیدی، ٌََْ، ص. ّ - . حدیدی در کتاب »از سعدی تا آراگون« شرحی مبسوط در تأثیر شعر فارسی در ادبیات فرانسه، به ویژه اشعار ارمان رنو ارائه داده - همان، ص ص. ُِِ-ُِّ - و همو مقاله »برخورد اندیشه ها« را در زمینه بررسی ادبیات تطبیقی فارسی - ٌََُ، ص ص. ٍَِ-ٍَُ - و مقاله »شبهای ایران« را در اثر پذیری شعر ارمان رنو از اشعار شعرای فارسی، به ویژه حافظ، تألیف کرده است - ٌَُِ، ص ص. ٍَِ-ٍََ - . نامور مطلق در مقاله » حضور آثار مولانا در ادبیات فرانسه زبان«، سعی دارد حضور آثار و شخصیت مولانا را در نزد صلاح استتیه، طبقه بندی و تحلیل نماید
حاج سید جوادی در مقاله » تاثیر زبان وادبیات فارسی برروی زبان وادبیات سایرملل « به بررسی تأثیر گذاری اجمالی متون ادب فارسی بر ادبیات فرانسه، آلمان، انگلستان و... پرداخته است - ٌَُُ، ص ص. ٌ-ُ - .
َ. روش تحقیق
این پژوهش، که به روش تحقیق کتابخانه ای و مبتنی بر مقایسه و تحلیل محتوا صورت گرفته، برآنست تا به بررسی اثر پذیری اشعار ارمان رنو از شعر مولوی و نیز مقایسه و تطبیق آنها با یکدیگر بپردازد.
ُ. نتایج و بحث - تأثیر شعر مولوی بر اشعار ارمان رنو -
ارمان رنو - Armand Renaud - - ٌَُِ-ٌََّ - در اثر زیبای »شبهای ایرانی«، از شاعران نام آور ایران، حافظ، عطار، خیام و مولوی الهام گرفته است. این کتاب دارای بخش های مختلفی است از جمله: »گل و بلبل« و »غزلیات« و »آهنگها«، »نسیم«، »شوق و شهوت«، »زیبای تنها« و »وصال«، »گلهای خونین« و »گلهای شراب«، »رؤیای افیون«، »بال های شکسته«، و... . با توجه به اینکه در این اثر شاعر می خواهد به عشق حقیقی و هستی مطلق برسد، شاید بتوان گفت که کل این مجموعه به نوعی متأثر از این ابیات مولانا باشد:
از جمادی مردم و نامی شدم وز نما مردم ز حیوان سر زدم
مردم از حیوانی و آدم شدم پس چه ترسم کی ز مردن کم شدم
حمله ای دیگر بمیرم از بشر تا بر آرم از ملایک بال و پر
از ملک هم بایدم جستن ز جو کل شئء هالکٌ الا وجهه
بار دیگر از ملک پران شوم آنچه در وهم ناید آن شوم
پس عدم گردم عدم چون ارغنون گویدم که انا الیه راجعون
در این داستان، آنچه که از نظر رنو بسیار دلپسند جلوه می کند، قرابتی است که بین اندیشه نهفته در شعر ایرانی و مکتب پارناس؛ یعنی پرداختن به »عشق برتر«، کشف میکند. آنجایی که یاران عاشق دلسوخته گرد او می آیند و پندش می
دهند که »مگر نه آنست که در چمن گل های رنگارنگ بسیار روییدهاند که هر یک از دیگری زیباترند؟« - حدیدی، ٌَُِ،ص. َُِ - . و حافظ نیز می گوید:
