بخشی از مقاله
چکیده
فضای سایبری - اینترنت - نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی است. تاثیرات و پیامدهای مثبت و منفی فضای مجازی به عنوان یک پدیده نوین در اجتماعات انسانی همواره در حال گسترش است. فضای مجازی موقعیتی است که نگهداری و نقل و انتقال اطلاعات بسیار ارزان و ساده انجام می شود. از این جهت برای فضای تربیتی و اخلاقی جامعه هم تهدید محسوب می شود و هم به نوعی فرصت ، در این فضای چالشی باید برای تبدیل تهدید به فرصت یا برای کاهش تهدیدها در مقابل فرصت ها فعالانه وارد عرصه تولید و انتقال اطلاعات شد.
در عصر حاضر که فضای مجازی جهان را به دهکده ای کوچک مبدل کرده است و مردم جهان را از قسمت های مختلف با فرهنگ ها و باورهای متفاوت به همدیگر مرتبط می کند مباحث تربیتی فرزندان با چالش روبه رو شده است. در مقابل یکی از ابزارهای کارآمد به منظور حفظ و احیای اعتقادات و تربیت اسلامی "فضای مجازی" است.
هدف از انجام این پژوهش بررسی ابعاد و ظرفیت های موجود در فضای مجازی در جهت تربیت فرزندان می باشد. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی درصدد بررسی و تبیین ابعاد گوناگون فضای مجازی و تربیت از حوزه تربیت اسلامی به مفهوم سازی تربیت در فضای مجازی و نقش آن به عنوان ابزاری مهم در جوامع امروزی می پردازد.
نتایج پژوهش نشان می دهد که فضای مجازی دارای ظرفیت های بالقوه فراوانی است که در صورت فراهم بودن شرایط و ایجاد آن اثرات قابل توجه ای در شکل گیری شخصیت افراد به خصوص کودکان خواهد داشت و به خوبی می توان در جهت دستیابی به اهداف والای دینی از آن استفاده کرد.
واژه های کلیدی:فضای مجازی،تربیت ،تربیت دینی،کودکان،ظرفیت.
مقدمه
یکی از مهمترین تغییرات جهان معاصر که بنیان تغییرات آینده جهان را می سازد،شکل گیری فضای جدید در عصر حاضر با عنوان»فضای مجازی« است.
همانظور که ازاسمش مشخص است،فضای مجازی نوع دومی از ارتباطات است که بدون حضور فیزیکی و قرار گرفتن در کنار هم بوجود می آید.
جهان واقعی با خصایصی مانند جغرافیا داشتن،دارای نظام سیاسی خاص بودن،محبوس بودن،طبیعی بودن و...شکل می گیرد.در حالی که جهان مجازی در مقابل با خصیصه هایی همچون:بی مکانی،فرا زمان بودن،تکثر داشتن،قابل دسترس بودن همزمان و...تعریف می شود.
از نظر عاملی مهمترین تغییری که با ظهور فضای مجازی و در پرتوی آن،شکل گیری جهان مجازی به وجود آورده است،تغییر در روابط انسانی است.
با توجه به اهمیت ارتباطات و حضور در اجتماع،با شکل گیری فضای مجازی وتغییرات به وجود آمده در اینجا ابتدا تعریفی جامع از فضای مجازی ارائه کرده ودر ادامه به نقش فضای مجازی در تربیت کودکان می پردازیم.
تعریف فضای مجازی
فضای مجازی» فضایی تئوری است که ارتباطات کامپیوتری در آن رخ می دهد.« این واژه در دهه 1980 وارد ادبیات علمی تخیلی شد وشاغلان در زمینه کامپیوتر وعلاقمندان به سرعت آن را به کار بردند ودر دهه 1990 رایج شد.
در این دوره استفاده از اینترنت،شبکه ومخابرات دیجیتال سریعا در حال رشد بود و لفظ »فضای مجازی« توانست بسیاری از ایده ها وپدیده های نوظهور را نمایندگی کند.
فضای مجازی برای نخستین بار توسط ویلیام گیمسبون-نویسنده کانادایی رمان های علمی- تخیلی،در سال 1982مورد استفاده قرارگرفت.فضای مجازی برای گیبسون در حقیقت فضایی تخیلی است که از اتصال رایانه هایی پدید آمده است که تمامی انسان ها،ماشین ها ومنابع اطلاعاتی در جهان را به هم متصل کرده اند.این معنا به صورت تقریبی مشابه معنایی است که ما امروزه از کاربرد لفظ فضای مجازی در نظر داریم.
در تعریفی دیگر فضای مجازی توصیفی برای تمام انواع منابع اطلاعاتی موجود شده از طریق شبکه های رایانه ای به کار برد.
با توجه به تعاریف ارائه شده در قسمت بالا،نکته مهم این است که این فضا محیط الکترونیکی یا محیط شبکه ای از کامپیوترها می باشد که با استفاده از جلوه های سمعی وبصری سعی می کند تا اشیا و واقعیت های سه بعدی جهان واقعی را مشابه سازی کند.
تربیت
تربیت به مجموع روش ها وبرنامه هایی اطلاق می شود که در برخورد با افراد در زمینه های مختلف استفاده می شود.
تربیت افراد به خصوص کودکان با توجه به تغییرات سریع جهان و تحولات مهمی همچون شکل گیری فضای مجازی با مسائل متعددی روبه رو است.
با توجه به اهمیت تربیت کودکان و تاثیرات به سزایی که درشکل گیری شخصیت آنان در بزرگسالی دارد،توجه و التزام بر تربیت مناسب بیش از پیش دارای اولویت است.
مدت های زیادی است که غرب تحقیقات دامنه دار و عمیقی پیرامون روانشناسی تربیت کودک انجام داده است و به نتایج چشمگیری دست یافته است.البته هیچ گاه نمی توان به دیده اطمینان به آن نگاه کرد اما مهمترین آنان عبارت اند از:ژان پیاژه - زیست شناس،فیلسوف و روانشناس سوییسی - ،اسکینر،باندورا،کلارک هال،اریکسون و...،که هرکدام از دیدگاه خاص خود دنیای کودکی را مورد بررسی قرار داده اند.
نتایج به دست آمده در سایه انجام آزمایش های متمادی در طی سالیان دراز واستفاده از فن آوری است. اما در هرحال هیچ گاه به طور قطع نمی توان به نتایج به دست آمده در خصوص نحوه تربیت،تغذیه،رشد،عادت ها ورفتارهای کودکان اعتماد کرد چرا که میان نظریات پژوهشگران،تفاوت وتقابل بسیاری وجود دارد.
ارتباط اسلام وتربیت دینی کودکان
با توجه به اعتقاد به دین مبین اسلام وشریعت پاک پیامبر اکرم - ص - ومطالعه نحوه تربیت و برخورد ایشان با کودکان چنین به نظر می رسد که صدها سال پیش که هیچ یک ازامکانات پژوهشی عصر حاضر وجود نداشته است،پیامبر در گفتار ورفتار خود که همه معجزه الهی است، چه زیبا و شایسته با کودکان برخورد می کردند.برخوردهایی که امروزه دانشمندان غربی در ژرفای آن مانده و نتوانسته اند به فهمی عمیق دست یابند.
دین اسلام به تربیت کودکان توجه خاصی داشته و در این خصوص آیات،احادیث و داستان های زیادی جهت راهنمایی و هدایت افراد ارائه کرده است.در کلامی ساده از پیامبر اکرم - ص - ایشان می فرمایند:
"اکرموا اولادکم واحسنوا آدابکم":فرزندانتان را گرامی بدارید وبا آداب و روش پسندیده با آنان رفتارکنید.
با اندکی تامل در سخن ارزشمند پیامبر متوجه خواهیم شد که روش پسندیده دارای اهمییت وارزش فراوانی است واز این نظر دین مبین اسلام رهنمودهای فراوانی ارائه کرده تا والدین در تربیت کودکان خود دچار خطا نشوند ودر مسیر حرکت دین اسلام گام بردارند.
در روایات فروانی نقل شده است که آغازتعلیم وتربیت کودک در هفت سالگی آغاز می شود. در همین رابطه امام علی - ع - می فرمایند:»کودک هفت سال آزاد است وهفت سال مورد ادب وتوجه وهفت سال دیگر مورد خدمت ویاوراست1.«
