بخشی از مقاله
چکیده:
از آن جایی که مال حرام تأثیر فراوانی بر تمام ابعاد زندگانی بشر اعم ازجنبه های جسمانی و روانی وی دارد،لذا در این مقاله سعی شده که آثار مال حرام برشخصیت و زندگانی انسان بررسی شود. روش تحقیق حاضر از نوع کتابخانه ای است.در این مقاله پیامدهای مال حرام بر روی ذریه و نسل، تربیت دینی فرزندان،اخلاق ،همچنین اثر آن بر رزق وعبادت مورد تحقیق قرار گرفته است.،همه ی موارد مورد بررسی با استناد به آیات قران و سخنان معصومین - ع - می باشند.
کلید واژه:، مال حرام، روزی حلال، تربیت دینی ، اخلاق
مقدمه:
خداوند متعال روزی تمام انسانها را از طریق مال حلال مقدر فرموده و راه بدست آوردن آن را کسب مشروع و فعالیتهای متنوع قرار داده است. لقمه حرام از نشانههای حب دنیاست و از مواردی است که مانع رسیدن انسان به سعادت می شود. اثرات و نتایجی که لقمه حرام بر زندگی انسان می گذارد، شامل اثرات پنهان و آشکار است. اثرات آشکار آن همان است که در طول حیات شخص ظاهر می شود همچون سلب طاعات و عبادات، بی اثر شدن دعا، قساوت قلب و ... اثرات پنهان آن ممکن است پس از حیات شخص ظاهر شود؛ همچنین تأثیری که بر ذریه و نسل بر جای میگذارد و گاهاً هم فقر و بدبختی گریبانگیر فرزندان و نوادگان می شود. لقمهی حرام جزء حقوقی است که از دستهی حق الناس می باشد.
-1 تعریف مال حرام از دیدگاه قرآن و احادیث:
خداوند، دارایی و مال را برای انسان، خیر میشمارد؛ زیرا خیر، آن چیزی است که انسان برای رسیدن به کمالات خود، بدان نیاز دارد و در مسیر کمال او مورد استفاده قرار میگیرد. مال نیز، انسان را برای حمل روح تقویتو اجازه عبودیت و عبادت به او می دهد و زمینه رشد بشر را فراهم می آورد ، به عنوان خیر تلقی و معرفی شده است.1
از نظر قرآن مال و ثروت، زینت زندگی دنیا برای انسان هاست2 همین امر موجب می شود که انسان به سبب علاقه به زینت به جمع آوری مال بپردازد و از تحصیل آن لذت ببرد.اما مشکل از آنجا شروع می شود که انسان به خطا و اشتباه، گمان میکند که تأمین و تحصیل نیازهای مادی، جمع آوری و تکاثر مال، هدف اصلی است .تمام همت و تلاش خود را مصروف تحصیل و تأمین آن میکند. این گونه است که مسیر نادرستی را برمی گزیند تا اموال بیشتری را کسب کند. خداوند در آیاتی از قرآن کریم، به حرص طبیعی انسان و آزمندی او نسبت به مال و ثروت اشاره می کند و می گوید که انسان، آن چنان حرص جمع آوری مال و ثروت را دارد که حلال و حرام و پاک و ناپاک را درهم می آمیزد و درهم می خورد و مصرف می کند - 3مسعودی، - 1391
.1سوره بقره، آیات 180 و 215، 272 و 273، کهف، آیه 95، حج، آیه 11 2. سوره کهف آیه 46 3. 20 سوره فجر و 6 و 8 سوره عادیات
-2 آثار مال حرام
کم ارزش شدن نماز:نماز ستون دین و وسیله قبولی همه اعمال ما نزد خداوند باری تعالی است که درحدیث شریفی از امام ودمحمد باقر علیه اِنﱠ اَوﱠلَ مَا یُحَاسِبُالسلامآمدهاستبِهِکه میالعَبدُفرماینداَلصﱠلاهُ:» فَاِن قُبِلَت قُبِلَ مَا سَوَاهَا« اولین چیزی که - در روز قیامت - از بنده مورد حسابرسی قرار می گیرد، نماز است. اگر نماز پذیرفته شود، مابقی - اعمال - نیز پذیرفته می شود. - مسعودی، - 91یکی از آثار لقمه حرام کم ارزش شدن نماز و عبادت در
نزد حرامخوار است.
لعنت فرشتگان از دیگر آثار مال و لقمه حرام این است که فرشتگان الهی خورنده این مال را لعنت می کنند و از خدای منان محروم شدن از حلال های بی شمارش رابرای او طلبإِذَامیوَقَعَتِنمایند.رسولاللﱡقْمَهُخداصلیااللهمِنْعلیهو حَرَامٍآلهوسلم فرمودند:فِیجَوْفِ» الْعَبْدِ لَعَنَهُ کُلﱡ مَلَکٍ فِی السﱠمَاوَاتِ وَ فِی الْأَرْضِ« هرگاه لقمه ای حرام در شکم بنده ای از بندگان خدا قرار گیرد تمام فرشتگان زمین و آسمان او را لعنت می کنند. - همان، - 91 عبادت هایی که برای آن عذاب می نویسند:غفلت از طهارت مال و گرفتار شدن به لقمه حرام باعث می شود که کارهای خیر را از ×ما نپذیرند و حتی به عوض آنها ، گناه در نامه اعمال ما ثبت شود.
کْتَسَبَ مَالاً حَرَاماً لَمْرسول خدایَقْبَلِصلیاالله اللﱠهُعلیهو آلهمِنْهُوسلم صَدَقَهًفرمودند:نِ» وَ لَا عِتْقاً وَ لَا حَجّاً وَ لَا اعْتِمَاراً وَهُکَتَببِعَدَدِاللﱠأَجْزَاءِ َا بَقِیَ مِنْهُ بَعْدَ مَوْتِهِ کَانَ زَادَهُ إِلَی النﱠارِ « کسی که کسبش حرام است خداوند هیچ کار خیری را از او نمیپذیرد، چه آن کار صدقه باشد چه آزاد کردن بنده؛ حج باشد یا عمره و خداوند متعال به عوض پاداش این کارها، گناه برای او ثبت میکند و آنچه پس از مرگش باقی میماند توشه دوزخ او خواهد بود. - همان، - 91 ورود حرام خوار به بهشت ممنوعرسول خداإِنﱠصلیاللﱠهَااللهعلیهحَرﱠمَوآلهوسالْجَنﱠهَمفرمودند:»أَنْ یَدْخُلَهَاٌغُذﱢیَجَسدبِحَرَامٍ«/
همانا خداوند ورود بدنی را که از حرام تغذیه کرده به بهشت ممنوع کرده است. - همان، - 91
× حرام خوار محروم از دیدار و کوثر و شفاعت :
آلودگی به لقمه حرام انسان را در روز قیامت از مصاحبت پیامبر رحمت صلی االله علیه و آله و سلم و شفاعت خاندان با کرامتش دور می سازد .امیرالمومنین علیه السلام در وَوصیتلَاخودیَرِدُبهامامعَلَیحسنعلیهرَسُولِالسلامفرمودند:اللﱠهِ»ص مَنْ أَکَلَ مَالاً حَرَاماًاللﱠهِلَالَاوَوَاللﱠهِ لَا وَهِاللﱠوَ لَا بُ مِنْ حَوْضِهِ وَ لَا یَنَالُ شَفَاعَتَهُ « به خدا سوگند، به خدا سوگند، به خدا سوگند کسی که ذره ای مال حرام بخورد در قیامت از رسول خدا صلی االله علیه و آله دور می افتد و از حوض کوثر نمی نوشد و مشمول شفاعت آن حضرت نمی گردد. - همان، - 91
×حرام خواری برکت را از مال می برد:
از حضرت صادق - علیه السلام - رویتنْشدهکَسَبَاست:منَمالاً مِنْ غَیرِ حله سلط البناء والطین والماء؛ کسی که مالی را از راه غیر مشروع به دست آورد ساختمان و آب و گل بر او مسلط می شوند - علامه مجلسی،ج 73 ، ص150 و شیخ حر عاملی : ج5 ، ص - 315
حرام خواری مانع قبولی عبادات می شود:
دعای خورنده حرام مستجاب نمی شود:
له وسلم - می فرمایند :مَنْ اَکَلَ لُقْمه حَرام لَمْ تُقْبَلُ لَهُ صَلواتُ اَرسْتبَعینَجِبْلَیْلَهلَهُ دَعْوَهُلَمْتَ اَربَعینَ صَباحاً وکلﱡمُیُنْبِتُهُلَحْ وَأَنﱠالحرامُ فااللُقْمنارُأَوْلَیهَالواحَدَهِبِه تُنْبِتُ اللّحْمَ؛ کسی که لقمه حرامی بخورد تا چهل شب نمازش قبول نمی شود و تا چهل روز دعایش مستجاب
نمی شود وهر گوشتی که در بدن او از حرام روئیده شود ، آتش به آن سزاوارتر است و جز این نیست که یک لقمه هم گوشت را در بدن می رویاند و حرام خواری قساوت قلب می آورد ، خود را کسی که انسان می خورد به منزله بذری است که در زمین ریخته می شود پس اگر آن خوراک پاکیزه و حلال باشد . - همان،ج63 ، ص - 314
-3 تأثیر لقمه حرام بر ذریه و نسل:
نطفه ای که از آن فرزندان به وجود می آیند، از غذایی که پدر و مادر تناول می کنند، تولید می شود و در صورت نامشروع بودن »درآمد«، شیطان در به وجود آمدن این فرزندان مشارکت می کند و گرایش این فرزندان به گناه بیشتر می شود و تربیت آنها سخت تر و تکامل اخلاقی شان با مشکلات زیادتری روبه رو خواهد شد. لقمه حرام، چنان در جان و روان یک طفل اثر می گذارد که نمی تواند به آسانی از افاضات نورانی حق تعالی کسب نور
وند می فرماید:اذْهَبْ فَمَن تَبِعَکَ مِنْهُمْ فَإِنﱠ جَهَنﱠمَ جَزَآؤکُمْورًا...وَشارِکْهُمْجَزَاءًمَوفُفِی الأَمْوَالِ وَالأَوْلادِ... ؛ - »ای شیطان - برو! هر کس از آنان که از تو تبعیّت کند، جهنّم کیفر شماست؛ کیفری فراوان...، و در ثروت و فرزندانشان شرکت جوی....«بر اساس روایات، شرکت شیطان در فرزندان آن است که نطفه فرزندان از مال حرام منعقد شده باامام صادق - ع - فرمود: »کسی که میل به زنا و خوردن مال حرام دارد، شیطان در نطفه اش شرکت داشته استاز.« این آیات و روایات به خوبی استفاده می شود که اگر بخواهیم فرزندان سالم، متدیّن، خوش خلق و تربیت پذیر داشته
باشیم، ابتدا باید منبع درآمد ما حلال باشد و مهلق ای حرام به خانه نیاوریم و حرام خواری نکنیم، سپس به تربیت و تعلیم آنها همّت بگماریم. - محیطی اردکانی، 1387، ص - 123
آیت االله وحید بهبهانی ضمن نکوهش کسب مال حرام به تأثیر آن در نسل آدمی اشاره می کند و آن را ریشه بسیاری از فتنه ها در جوامع بشری می داند. از اخبار ظاهر می شود که کسب حرام بدترین چیز است و وارد شده که کسب حرام بر ذریه و نسل ظاهر میشود، یعنی لقمه های حرام خورده می شود و فرزندها از لقمه حرام به هم می رسند، که غیر جهنم جایی برای آن نمیتوان باشد و فتنه هایی همچون قتل نفس، غارت شدن اموال و بی سیرت شدن عرفها و ناموسها و اسیر شدن عیلا و اطفال و خراب شدن شهرها همه از حقوق ناس و تحصیل اموال ایشان به غیر وجه حلال است. - بهبهانیبا تعلیقات میرزای شیرازی؛ ص - 5
-4 تاثیر لقمه حرام بر تربیت دینی فرزندان:
خوردنیها و آشامیدنیها هم از نظر نوع مواد غذایی موجود در آنها و هم از نظر حرام حلال بودن در جسم وروح انسان اثرگذار است. آیات و روایات فراوانی بر اهمیت تغذیه و تأثیرگذاری آن بر جسم و جان انسان اشاره میکند. »فلینظر الانسان الی طعامه«؛انسان باید به غذای خویش بنگرد - سوره عبس آیه . - 240 خوردن غذای ناپاک زمینه فسق و فجور را فراهم میکند و انسان را اسیر دام شیطان میسازد »والاتاکلو اعمالم یذکر اسم االله علیه و انه لفسق و ان الشیاطین لیوحون الی اولیائهم لیجا دلوکم و ان اطعتموهم انکم - «سوره انعام آیه - 121 و از آنچه نام خدا برآن برده نشده نخورید این کار گناه است و شیاطین به دوستان خود مخفیانه القاء میکنند تا با شما به مجادله برخیزند اگر از آنها اطاعت کنید شما هم مشرک خواهید بود. - بهرامی،بی تا -
-5 تأثیر لقمه حرام بر اخلاق:
لقمه حرام که همان حرام خواری است تأثیر بسیار سویی بر اخلاق می گذارد و راه خیر و سعادت را می بندد در روایات و منابع اسلامی هم به این مضمون اشاره بسیار شده است و خوردن لقمه حرام اثر سوئی بر رفتارهای ارزشی می گذارد و موجب می شود که شخص اخلاقیات را زیر پا گذارد. با توجه به روایاتی که از منابع اسلامی رسیده می توان به این مضمومن اشاره کرد.
الف- لقمه حرام مانع از پندپذیری است
حرامخواری آنچنان تأثیری بر روح و روان آدمی می گذارد که گویی گوشها را سنگین و قلب ها را سخت می کند. اشاره به این مضمون بیشتر در روایت امام حسین - ع - به لشکر عمر بن سعد ملعون مشهود است. آنان آنچنان به حرام خواری خو گرفته بودند که سخنان بهترین اولاد آدم را نشنیده گرفقته اند. امام حسین - ع - کوشید تا با موعظه و نصیحت آنان را از زشتکاری شان آگاه کند ولی متنبه نشدند و آنان با غوغا مانع رسیدن سخنان امام شدند امام رو به آنان کرد و فرمود: ادعوکم الی سبیل الرشاد ضمن اطاعنی کان من المرشیدن و من عصانی کان من المهلکین و کلکم عاص الامری غیر
