بخشی از مقاله
چکیده
انار با نام علمی Punica granatum L.، از خانواده Punicaceae میباشد. به نظر بسیاري از محققین، انار بومی ایران بوده و به تدریج در مناطق آسیاي مرکزي، آسیاي صغیر، هیمالیا، خاورمیانه و حوزه مدیترانه گسترش یافته است. با توجه به اینکه کشور ما از مناطق مهم تولید محصولات باغی به شمار میآید، بنابراین براي حفظ کیفیت محصول و کاهش ضایعات پس از برداشت و فراهم آوردن امکان صادرات محصول به کشورهاي دیگر، رعایت استانداردهاي بینالمللی در زمینه فناوري پس از برداشت ضروري است. انار از نظر تازه خوري، فرآوري، صادرات و ارزآوري از اهمیت اقتصادي ویژهاي برخوردار است. به منظور بررسی اثرات محلول پاشی کائولین روي خصوصیات پس از برداشت میوه انار رقم دانه قرمز شهرضا، آزمایشی به صورت طرح بلوکهاي کامل تصادفی با تیمارهاي محلول پاشی کائولین با غلظت هاي - شاهد، 2/5 و 5 درصد - با 4 تکرار انجام شد. خصوصیات شیمیایی مورد بررسی شامل: pH آب میوه، اسید کل، میزان ویتامین ث، میزان مواد جامد محلول، شاخص طعم - TSS/TA - و سفتی بافت میوه پس از چهار ماه انبارداري اندازه گیري شد. نتایج نشان داد در اثر تیمار محلول پاشی کائولین، انارهاي انبار شده ، کمترین میزان مواد جامد محلول و در نتیجه بیشترین میزان حفظ اسید کل را داشت که از لحاظ انباري مناسب میباشد اما کائولین به خوبی نتوانست طعم میوه را حفظ کند و کائولین 5 درصد بهترین تیمار در حفظ میزان ویتامین ث، سفتی بافت و اسیدیته آب میوه بود.
مقدمه
انار درخت یا درختچهاي بزرگ و پر شاخ و برگ با پاجوشهاي زیاد از شاخهي پیدازادان، ردهي نهاندانگان، دولپهاي و متعلق به کوچکترین خانوادهي گیاهی یعنی Punicaceae میباشد. تمام انارهاي معمولی یا خوراکی و ارقام زینتی انار جزء گونهي گراناتوم هستند. این درختان در مناطق سردسیر و نیمهگرمسیري بصورت خزانکننده و در نواحی گرمسیري همیشهسبزند. ارتفاع متوسط درخت، 2-5 متر است - وارسته پور، . - 1385 انار از گیاهان بومی ایران به شمار میآید و امروزه به صورت وحشی در کلیه سواحل دریاي شمال و نقاط استپی معتدل نظیر جنگلهاي غرب در لرستان، کردستان، بختیاري و فارس میروید. کائولین مخصوص محلول پاشی %95 - کائولین خالص، ماده معدنی آلومینو سیلیکات با فرمول شیمیایی Al4Si4O10 - OH - 8 یک پودر آب دوست است که به سادگی در آب حل میشود و در محدوده وسیعی از pH خنثی میباشد. امروزه کائولین فراوري شده به صورت محلولپاشی برگی با غلظت 1 تا 6 درصد در آب روي گیاهان نشان داده شده است که یک رویکرد موثر در کنترل آفات کشاورزي و حفاظت گیاهان از تنشهاي محیطی داشته است - برمه و همکاران، . - 1390 محلول پاشی مبتنی بر کائولین به طور گسترده از سال 1999 مورد مطالعه گرفتند و پژوهشها ثابت کرده است که نتیجه این محلول پاشیها، لایه نازکی از ذرات است که اثرات مفید و متعددي در گیاهان و در کنترل آفات دارد. مایع کائولین ایجاد شده توسط لایه ذرات نیز سطوح گیاهی را از بیماري ها و حشرات محافظت میکند . - Glenn, 2002 - مهمترین شاخص تعیین کنندهي رسیدگی میوهي انار، مقدار اسید، مواد جامد محلول و نسبت اسید به مواد جامد محلول است. انارهایی که زودتر برداشت میشوند، داراي اسیدیته بالاتر، مواد جامد محلول کمتر و مقدار تانن بیشتري در دانهها میباشند - راحمی، . - 1384 هدف از پژوهشهاي پس از برداشت حفظ کیفیت و سلامتی و به حداقل رساندن ضایعات محصولات باغبانی و محصولات حاصل از فراوري آنها، بین تولید و مصرف است. کاهش ضایعات پس از برداشت، دسترسی به غذا را براي جمعیت در حال رشد ممکن میسازد.
مواد و روش
به منظور بررسی تأثیر محلول پاشی کائولین بر عمر انباري میوه، روي درختان انار15 ساله با شرایط آبیاري قطرهاي با شوري آب 6 دسی زیمنس بر متر این پژوهش انجام شد. براي هر تیمار 4 درخت انتخاب شد که روي هر درخت 3 شاخه در جهتهاي مختلف و روي هر شاخه 5 میوه و در کل در هر درخت 15 میوه مورد آزمایش قرار گرفت. باغ مورد نظر در کیلومتر 12 جاده اصفهان به شهرضا با طول جغرافیایی 51 درجه و 48 دقیقه، عرض 32 درجه و 16 دقیقه و ارتفاع 1657 متر از سطح دریا واقع شده است. میوه ي درختان مورد آزمایش، به روش صحیح برداشت شد و پس از بستهبندي و با رعایت اصول صحیح جابهجایی و حمل و نقل به محل آزمایشگاه علوم باغبانی دانشگاه شهرکرد منتقل شد. میوهها براي مدت 4 ماه انبارداري، به سردخانه ایی با دماي 6 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 80 درصد منتقل شدند. آزمایش در قالب طرح بلوکهاي کامل تصادفی انجام گرفت و براي هر تیمار 4 تکرار و براي هر تکرار 4 میوه در نظر گرفته شد، که اندازهگیريها 4 ماه پس از انبارداري صورت گرفت. تیمارها عبارت بودند از تیمار شاهد و پوشش کائولین 2/5 و 5 درصد. کائولین با استفاده از سمپاش پشتی در دو غلظت 2/5 و5 درصد روي میوه ها و برگها پاشیده شد.
اندازهگیري سفتی بافت میوه
سفتی بافت میوه توسط دستگاه سفتیسنج - مدل: FT327، کمپانی GFFECI ساخت ایتالیا - اندازهگیري شد. از دستگاه سفتیسنج با پیستون به قطر 8 میلیمتر و طول نوك 5 میلیمتر استفاده شد. به این صورت که مقداري از پوست میوه را جدا کرده سپس سفتیسنج را وارد بافت میوه کرده و عدد نشان داده شده توسط دستگاه یادداشت شد. این عدد بیانگر میزان سفتی بافت میوه میباشد.
اندازهگیري pH آب میوه
pH آب میوه توسط دستگاه pH meter - مدلMTT65، ساخت ژاپن - اندازهگیري شد.
اندازهگیري مواد جامد محلول - TSS - مواد جامد محلول کل، به وسیله دستگاه رفراکتومتر دستی دیجیتال - refractometer مدلATAGO PAL-3، ساخت ژاپن - در دماي 20 درجه سانتیگراد اندازه گیري شد.
اندازهگیري اسید کل - TA -
براي اندازهگیري اسید کل، میزان اسید سیتریک به روش تیتراسیون با سود 0/2 نرمال بر حسب میلی گرم در 100 میلی لیتر اندازه گیري شد. بدین صورت که میزان - 1:9 - 10 میلیلیتر عصاره میوه صاف شده در یک بشر ریخته شد سپس 2 قطره فنل فتالئین یک درصد به آن اضافه شد و با سود 0/2 نرمال تیتر گردید تا رسیدن عدد pH متر به 8/1 و همچنین تغییر رنگ آن به صورتی تیتر شد. آنگاه با استفاده از فرمول زیر ویتامین ث بر حسب میلی گرم اسید سیتریک در 100 میلیلیتر آبمیوه محاسبه شد - راحمی، .اسید کل به صورت اسید غالب میوه بیان میشود که در میوه انار، اسید غالب سیتریکاسید بوده و وزن اکی والان آن برابر 64 میباشد.
اندازهگیري شاخص طعم - TAA/TA -
شاخص طعم میوه نسبت مواد جامد محلول کل به اسید کل میباشد. جهت محاسبه این شاخص پس از اندازه گیري مواد جامد محلول و اسید کل حاصل کسر مواد جامد محلول به اسید کل به عنوان شاخص طعم میوه مورد ارزیابی قرار گرفت.
اندازه گیري میزان ویتامین ث
براي اندازهگیري میزان ویتامین ث - آسکوربیک اسید - از روش تیتراسیون با ید یدورپتاسیم استفاده شد. هر میلیلیتر از محلول ید 0/01 نرمال میتوانند 0/88 میلیگرم آسکوربیک اسید را خنثی کند، عدد 2 در اینجا میزان حجم عصاره مصرفی یا وزن آن میباشد. بنابراین: داده ها با استفاده از نرم افزار 9/1 SAS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و اختلاف میانگینها با روش LSD در سطح 5 درصد مقایسه شدند.
نتایج و بحث
مواد جامد محلول - TSS -
بر اساس نتایج جدول تجزیه واریانس پس از انبارداري - جدول - 1 اثر تیمارهاي کائولین بر میزان کل مواد جامد محلول تفاوت معنیداري داشته است. بعد از گذشت چهار ماه بیشترین مقدار کل مواد جامد محلول مربوط به شاهد با میانگین 19/67 و کمترین مقدار در تیمار کائولین 2/5 درصد با میانگین 19/05 درجه بریکس مشاهده شد. میزان کل مواد جامد محلول بدون توجه به نوع تیمار در طول ذخیره سازي افزایش یافت. یک افزایش تدریجی در میزان کل مواد جامد محلول با افزایش طول مدت ذخیره سازي وجود دارد. به طوري که حداکثر مواد جامد محلول بعد از چهارماه انبارداري مشاهده شد. افزایش در میزان مواد جامد محلول، هنگام ذخیره سازي به نظر میرسد مرتبط با تغییرات طبیعی رسیدن در میوهها باشد. احتمالا علت بالا بودن مواد جامد قابل حل در شاهد نسبت به تیمارهاي پوششی در انبارداري، کاهش شدید رطوبت بوده است. همچنین افزایش مواد جامد محلول در طول زمان نیز به همین دلیل است. همانطور که نتایج نشان دادند تأثیر تیمار محلول پاشی کائولین در انبارداري انار، کمترین میزان مواد جامد محلول و در نتیجه بیشترین میزان حفظ اسید کل را داشت که از لحاظ عمر انبارمانی مناسب میباشد.
اسید کل - TA -
میزان اسید کل آب میوه در بین تیمارهاي مختلف مورد استفاده در زمان انبارداري در سطح یک درصد اثر معنیداري داشتهاند - جدول . - 1 به طوري که بیشترین میزان اسید کل آب میوه پس از انبارداري در شاهد با میانگین 1/4 مشاهده شد، اما کمترین میزان اسید کل مربوط به تیمار کائولین 2/5 درصد به ترتیب با میانگین 1/13 و 1/04 بود - جدول. - 2 میزان اسید کل با رسیدگی محصول در ارتباط بوده و موجب طعم ترش در میوهها و سبزيها میگردند. با رسیدن میوه، میزان اسیدهاي آلی - به استثناي لیمو - کاهش مییابد. اسید کل بدون توجه به نوع تیمار در طول مدت انبارداري کاهش تدریجی از خود نشان داد. افزایش عمر میوه و شروع پدیده پیري موجب میشود اسیدها در واکنش تنفس و در چرخه کربس مصرف شوند و در نتیجه نگهداري طولانی مدت میوه ها
