بخشی از مقاله
چکیدهٍ
این تحقیق به منظور ارزیابی کاهش عنصر فسفر و منگنز در محلول غذایی و تأثیر محیط کشت جانسون بر میزان ماده خشک، محتوی فسفر و منگنز اندام هوایی گوجه فرنگی به صورت هیدروپونیک اجرا شد. چهار تیمار شامل محلول غذایی جانسون کامل، محلول غذایی جانسون - - %95 فسفر - ، محلول غذایی جانسون - - %90 منگنز - و محلول غذایی جانسون - - منگنز - در قالب طرح کاملاٌ تصادفی با سه تکرار اجرا شد. ویژگیهای ماده خشک اندام هوایی، ریشه و گیاه، محتوی فسفر و منگنز اندام هوایی اندازهگیری شد. نتایج نشان داد با کاهش عناصر فسفر و منگنز از محلول غذایی نسبت میزان ماده خشک اندام هوایی به ریشه افزایش یافت. کاهش عنصر فسفر در محلول غذایی در جذب منگنز تأثیر و باعث کاهش مقدار آن در اندام هوایی نسبت به تیمار شاهد شد. کاهش منگنز باعث کاهش ماده خشک ریشه شد و تأثیر آن از عنصر فسفر بر میزان ماده خشک ریشه بیشتر است.
مقدمه
به منظور تولید تجاری برخی ازمحصولات باغبانی، روش هیدروپونیک جایگزین مناسب برای کشت سنتی به شمار میرود. در روش هیدروپونیک، سبزیهایی باکیفیت خوب تولید میشوند زیرا محلول غذایی حاوی مواد مورد نیاز برای هر محصول در غلظتها و نسبتهای مناسب بوده و گیاهان از شرایط آبی وتغذیهای مناسب بهرهمند میباشند - صابری و همکاران، . - 1392 تلفیق کشتهای گلخانهای با فناوریهای جدید نظیر کشت بدون خاک - هیدروپونیک - امکان کنترل هرچه بهتر تغذیه گیاهان را فراهم آورده است - توسلی و همکاران، . - 1389
یکی از عوامل مؤثر بر افزایش عملکرد، به ویژه در محیطهای کنترل شده، تغذیه گیاهان با عناصر کم مصرف است منگنز یکی از عناصر کممصرف گیاه میباشد که فعال کننده آنزیمهای مختلف است و باعث تسریع جوانهزنی و رسیدگی میوه می-شود و در صورت کمبود، برگها به تدریج زرد شده و حالت سوختگی میگیرند، گیاه به شکل باریک و دراز رشد کرده و شکوفهها کم میشود، همچنین تغییر شکل و پیچیدگی برگچهها از علائم دیگر آن است .منگنز از عناصر مهم در واکنشهای بیوشیمیایی گیاه است که می تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم سبب افزایش عملکرد محصولات شوند گیاه گوجه فرنگی گونهای اقتصادی است و تولید آن به صورت مزرعه ای و گلخانه ای در کشور رواج دارد - ملکوتی و همائی، . - 1383 فسفر یکی از عناصر پرمصرف گیاه میباشد و نقش اصلی در تنظیم زمان رسیدگی محصول میباشد همچنین باعث افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماریها شده و در بهبود کیفیت و ظاهر میوه نقش مهمی دارد. اولین علامت کمبود فسفر در گوجه فرنگی ایجاد رنگ ارغوانی در سطح زیرین برگها میباشد و بعد از آن شاخهها باریک و فیبری شده، دمبرگها کوچک و میوهدهی به تأخیر میافتد به دلیل کم بودن فراهمی فسفر خاک، این عنصر معمولاً عامل محدود کننده رشد گیاهان است و کمبود آن از کمبودهای
رایج تغذیهای در گیاهان زراعی است .ین پژوهش به منظور بررسی اثر محلول غذایی با میزان مختلف عنصر فسفر و عنصر منگنز در محیط کشت هیدروپونیک بر میزان ماده خشک، محتوی فسفر و منگنز اندام هوایی گوجه فرنگی انجام شد.
مواد و روشها
این تحقیق در گلخانه و به صورت هیدروپونیک به منظور بررسی کاهش عناصر فسفر و منگنز در محلول غذایی و تاثیر محیط کشت جانسون بر میزان ماده خشک، محتوی فسفر و منگنز اندام هوایی گوجه فرنگی - . - اجرا شد. بذر گوجه فرنگی در بستر ماسهای که چندین بار شستوشو داده شده بود کشت شد. گیاه پس 3-2 برگی شدن به آرامی از بستر ماسهای خارج و با آب مقطر شسته و به ظرف یلاستیکی حاوی محلول غذایی مورد نظر و آب مقطر انتقال داده شد. روی درب ظرف 3 سوراخ برای قرار دادن لوله پمپ هوا برای هوادهی، برای اضافه نمودن آب مقطر در طول دوره آزمایش، برای قرار دادن گیاه در آن، تعبیه شده بود. 4 تیمار محلول غذایی با ویژگیهای زیر آماده شد: تیمار 1 شامل محلول غذایی جانسون کامل مشابه دستورالعمل تهیه جانسون بود. تیمار 2 شامل محلول غذایی جانسون - 95 - درصد فسفر - یعنی به جای مقدار کامل عنصر فسفر طبق دستورالعمل جانسون، 5 درصد عنصرفسفر استفاده شد. تیمار 3 شامل جانسون - 90 - درصد منگنز - و تیمار 4 شامل جانسون
- - منگنز - . - Jones., 1930 -
این آزمایش در قالب سه تکرار انجام شد. پس از حدود یک ماه و نیم نمونهها از گلدان ها خارج شدند. بخش هوایی و ریشه هر گیاه به طور جداگانه به مدت 48 ساعت در حرارت 60-70 درجه سانتیگراد در آون خشک و وزن آنها اندازهگیری شد. تجزیه گیاه به روش خاکسترگیری خشک با اسید کلریدریک انجام شد . - Jones., 1930 - با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر میزان عنصر فسفر قرائت شد، میزان عنصر منگنز هر تیمار با دستگاه جذب اتمی اندازهگیری شد. محاسبات آماری با استفاده از نرمافزار SAS تجزیه و تحلیل شد.
نتایج و بحث
میزان ماده خشک اندام هوایی
جدول تجزیه واریانش نشان داد محیط کشت بر میزان ماده خشک اندام هوایی در سطح احتمال یک درصد - 3 0.01 - معنی دار است - جدول . - 1 مقایسه میانگینها نشان داد محیط کشت جانسون بدون 90 درصد منگنز دارای بیشترین ماده خشک اندام هوایی و محیط کشت جانسون دارای کمترین میزان ماده خشک 4/14 - گرم - بود - جدول . - 2ضرایب همبستگی نشان داد همبستگی و ارتباط بین میزان ماده خشک اندام هوایی با میزان ماده خشک گیاه و نسبت وزن خشک اندام هوایی به ریشه در سطح احتمال یک درصد - 3 0. 01 - معنیدار و مثبت بود، در حالی که همبستگی و ارتباط میزان ماده خشک اندام هوایی با منگنز اندام هوایی در سطح احتمال یک درصد - 3 0. 01 - معنیدار و منفی شد
جدول -1 تجزیه واریانس ویژگیهای گیاه گوجه فرنگی تحت تیمارهای مختلف کمبود عناصر فسفر و منگنز محیط کشت
منابع تغییرات درجه ماده خشک ماده خشک ماده خشک نسبت ماده خشک فسفر اندام منگنز اندام
**و ns به ترتیب معنیدار در سطح احتمال 5 ،1 درصد و عدم معنیداری
جدول-2 مقایسه میانگین ویژگیهای گیاه گوجه فرنگی تحت تیمارهای مختلف کمبود عناصر فسفر و منگنز محیط کشت
میانگینهای دارای حروف مشترک در هر ستون مطابق آزمون چند دامنهای دانکن در سطح %5 اختلاف معنیدار ندارند.
جدول -3 ضرایب همبستگی بین صفات گیاه گوجه فرنگی تحت تیمارهای مختلف عناصر فسفر و منگنز محیط کشت
ویژگی :
ماده خشک اندام هوایی ماده خشک ربشه ماده خشک گیاه
نسبت ماده خشک اندام هوایی به ریشه فسفر اندام هوایی
منگنز اندام هوایی میزان ماده خشک ریشه
*و ** و ns به ترتیب معنیدار در سطح احتمال 5 ،1 درصد و عدم معنیداری.
جدول تجزیه واریانش نشان داد محیط کشت بر میزان ماده خشک ریشه در سطح احتمال یک درصد - 3 0. 01 - معنی دار است - جدول . - 1 مقایسه میانگینها نشان داد محیط کشت جانسون دارای بیشترین ماده خشک ریشه و محیط کشت بدون 90درصد منگنز دارای کمترین میزان ماده خشک 1/04 - گرم - بود - جدول . - 2 به طوری که محیط کشت بدون90 درصد منگنز سبب کاهش20/61 درصدی ماده خشک نسبت به محیط کشت جانسون گردید
میزان ماده خشک گیاه
جدول تجزیه واریانش نشان داد محیط کشت بر میزان ماده خشک گیاه در سطح احتمال یک درصد - 3 0. 01 - معنی دار است - جدول . - 1 مقایسه میانگینها نشان داد محیط کشت جانسون بدون 90 درصد منگنز دارای بیشترین ماده خشک گیاه و محیط کشت جانسون،دارای کمترین میزان ماده خشک 5/45 - گرم - بود - جدول . - 2 به طوری که محیط کشت جانسون بدون 90 درصد منگنز سبب افزایش 52/27 درصدی میزان ماده خشک نسبت به محیط کشت جانسون گردید - جدول . - 2 ضرایب همبستگی نشان داد همبستگی و ارتیاط میزان ماده خشک گیاه با نسبت میزان ماده خشک اندام هوایی به ریشه در سطح احتمال یک درصد - 3 0. 01 - معنیدار و مثبت است. همبستگی و ارتباط این پارامتر با منگنز اندام هوایی در سطح احتمال یک درصد - 3 0. 01 - معنیدار و منفی شد - جدول . - 3
نسبت میزان ماده خشک اندام هوایی به ریشه
جدول تجزیه واریانش نشان داد محیط کشت بر نسبت میزان ماده خشک اندام هوایی به ریشه در سطح احتمال یک درصد - 3 0. 01 - معنی دار است - جدول . - 1 مقایسه میانگینها نشان داد محیط کشت جانسون بدون 90 درصد منگنز دارای بیشترین نسبت ماده خشک اندام هوایی به ریشه و محیط کشت جانسون دارای کمترین این نسبت - 3/18 - بود
