بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش تلاش شد تا به بررسی تأثیر مدیریت سود بر چسبندگی هزینه پرداخته شود. برای دستیابی به این هدف، این موضوع با دو هدف فرعی مورد بررسی قرار گرفت. به این ترتیب که در ابتدا به بررسی تفاوت چسبندگی هزینه بین شرکتهای دارای مدیریت سود با شرکتهای دیگر پرداخته شد و سپس، بررسی تفاوت چسبندگی هزینه بین شرکتهایی با اقلام تعهدی بالاتر با شرکتهای دیگر مورد بررسی قرار گرفت. علاوه بر این، جامعه آماری این پژوهش شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران انتخاب شد و تعداد 125 شرکت در بازه زمانی بین سال های 1388 تا 1392 - در مجموع 625 سال-شرکت - مورد بررسی قرار گرفتند. ضمن اینکه برای بررسی مدیریت سود و اقلام تعهدی در این پژوهش، از مدلهای ارائهشده توسط جونز - 1991 - ، مدل تعدیل شده جونز و دیچو و همکاران - 1995 - و مدل بال و شیواکومار - 2006 - استفاده شد. نتایج بهدست آمده در فصل گذشته نشان داد هر دو فرضیه پژوهش در سطح معناداری 5 درصد مورد تائید قرار گرفتند. در حقیقت، شواهد تجربی نشان میدهد شرکتهای دارای مدیریت سود دارای هزینههای چسبندگی متفاوتی میباشند. همچنین، شرکتهایی با اقلام تعهدی بالاتر دارای چسبندگی هزینه کمتری نسبت به شرکتهای دیگر میباشند.
کلیدواژه: مدیریت سود، چسبندگی هزینه، شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار
-1 بیان مسئله
هدف اولیه حسابداری مالی فراهم آوردن اطلاعات مفید برای سرمایهگذاران جهت پیشبینی عملکرد واحد اقتصادی است. ضرورت گزارش سود بهعنوان یک منبع اولیه برای تصمیمگیری سرمایهگذاران، مدیران و تحلیل گران بهخوبی قابل استناد بوده و گزارش سود به شیوههای مختلف مانند ارائه مبنایی برای محاسبه مالیات، معیاری برای ارزیابی موفقیت عملکرد شرکت، معیاری برای تعیین میزان سودهای قابل تقسیم، معیاری برای مدیریت توزیع سود، معیاری برای مدیریت یک واحد اقتصادی و سایر موارد به اقتصاد جامعه کمک میکند. همچنین، به دلیل اینکه ارزش یک شرکت با سودهای حال و آیندهاش مرتبط میشود، تعیین سود از اهمیت به سزایی برخورداراست - گارسیا و همکاران1، . - 2012 مدیران اغلب بهمنظور گمراه ساختن سهامداران نسبت به عملکرد اقتصادی واقعی شرکت، سود را مدیریت می کنند. این مدیریت سود که از طریق دستکاری ارقام حسابداری یا دستکاری فعالیتهای واقعی انجام میشود، دقت و صحت پیامرسانی سود را کاهش میدهد، ریسک و عدم اطمینان افراد برون سازمانی را افزایش میدهد و همچنین،احتمالاً منجر به عدم تقارن اطلاعاتی و کاهش کارایی سرمایهگذاری میگردد. مدیریت سود نهتنها عملکرد واقعی شرکت را پنهان میکند بلکه روند واقعی رشد سود و درآمد شرکت را که در پیشبینی رشد آتی شرکت مفید است نیز مخفی میسازد
به هر ترتیب، مدیریت سود رویکردی است که مدیران برای دستکاری دادهها به کار میبرند. امروزه مدیریت سود یکی از موضوعات بحثانگیز و جذاب در پژوهشهای حسابداری به شمار میرود. به دلیل توجه خاص سرمایهگذاران به رقم سود که عامل مهمی در تصمیمگیری است، این نوع پژوهشها از جنبه رفتاری اهمیت خاص خود را دارند. یک عامل بنیادی در آزمون مدیریت سود شرکتها، تخمین عامل اختیار و اعمال نظر مدیران در تعیین سود است. یکی از مهمترین رویکردها در اندازهگیری اختیار مدیر، کاربرد اقلام تعهدی اختیاری در تعیین و کشف مدیریت سود است
از دستی دیگر، حسابداری مدیریت از مهمترین ابزارهای ارائه اطلاعات لازم به مدیران برای تصمیم گیری است. از این رو، تهیه و عرضه اطلاعات قابل فهم و اعتماد، مربوط و بهموقع میتواند مدیریت را در اتخاذ تصمیم بهموقع و مناسب یاری کند. بهعبارتدیگر، تأکید اساسی حسابداری مدیریت بر عرضه اطلاعات مفید و بهموقع برای برنامهریزی و کنترل توسط مدیران است. به اعتقاد یاسوکاتا و کنجی وارا - 2011 - 2 حسابداری مدیریت، با شناسایی و پیشبینی چگونگی رفتار هزینهها نسبت به تغییرات سطح فعالیت یا سطح درآمد میتواند وظیفه مباشرت خود را بهخوبی انجام دهد. فکر وجود رابطه بین هزینهها و فعالیتها در اواخر دهه 1960 و اوایل دهه 1970، در آثار برخی از پژوهش گران ازجمله سولومون3 و استابوس 4 بیان شده است. پس از آن نظریههای متعددی در بازه این موضوع مطرح شده است، ازجمله نظریه نورن5 که بر اساس آن، هزینهها در ارتباط با سطح فعالیت، به ثابت و متغیر تقسیم میشود و هزینههای متغیر، متناسب با تغییر در سطح فعالیت تغییر میکند
شالوده مدل هزینهیابی سنتی که همان تناسب بین هزینهها و سطح فعالیت میباشد، همیشه برقرار نیست و برآورد رفتار هزینه بدون در نظر گرفتن چسبندگی هزینهها گمراهکننده خواهد بود. آگاهی از رفتار هزینه برای حسابداران، پژوهشگران و تمام کسانی که با حوزه مدیریت در ارتباط هستند و تغییرات در هزینهها را برحسب تغییرات در درآمد ارزیابی میکنند، دارای اهمیت است. مدیران باید دلیل خود را برای چسبندگی هزینه از طریق توجه به حساسیت تغییرات هزینه به نسبت کاهش حجم، ارزیابی کنند و ظرفیت واکنش شرکت را در برابر کاهش تقاضا برای کالاها یا خدمات افزایش دهند
با توجه به مطالب فوق چنین استدلال میشود که مدیریت سود میتواند بر چسبندگی هزینه های شرکتها تأثیر بگذارد. بااینحال در عمده مطالعات داخلی صورت گرفته این موضوع نادیده گرفتهشده و یک فضای خالی در ادبیات حسابداری و مالی برای تحقیق وجود دارد که این خود، انگیزهای جهت انجام این پژوهش است. لذا پژوهش حاضر در پی یافتن شواهد تجربی جهت پاسخ به این سؤال اصلی تحقیق است که آیا مدیریت سود بر چسبندگی هزینه در شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر میگذارد یا خیر؟ و در صورت مثبت بودن پاسخ، نوع تأثیر چگونه خواهد بود؟
-2 اهمیت و ضرورت تحقیق
در سالهای اخیر تحقیقات مربوط به مدیریت سود و اقلام تعهدی، حجم زیادی از متون و تحقیقات بازار سرمایه در کشور را در برگرفته است. بررسی اجمالی در مجموعه مطالعات صورت گرفته پیرامون مدیریت سود در 3 سال اخیر نشان میدهد، عمده تحقیقات بر اساس مدل تعدیل شده جنز انجام شده است. محققان علت استفاده ه از این روش را نتایج حاصل از تحقیق
بیان می کنند. عملکرد نسبی پنج روش اقلام معوق اختیاری هیلی، دی آنجلو، جونز و جونز تعدیل شده برای آگاهی از مدیریت سود را مورد ارزیابی قرار دادند نظریههای متفاوتی درباره شدت چسبندگی هزینهها مطرح شده است که از آن جمله، میتوان تمایل مدیریت در حفظ ظرفیت
منابع در دورههای کاهش درآمد، به دلیل عدم تمایل به تحمل هزینههای تعدیل منابع و تجهیز مجدد منابع را بیان کرد. اندرسون - - 2003 و گروهی از پژوهش گران مدیروس و نظیر چن چنین پدیدهای را از دیدگاه نظریه نمایندگی و انگیزههای شخصی مدیران در حفظ سطح ظرفیت تولیدی در دورههای کاهش درآمد تحلیل کردهاند.پژوهشگرانی نظیر اندرسون و بنکر - - 2007 و چن - 2006 - با بررسی اهمیت توجه به رفتار چسبنده هزینهها در ارزیابی عملکرد آتی شرکت و تجزیه و تحلیل نرخ بازده سرمایهگذاریها، مدل نوینی را معرفی کردند و با مقایسه مدل خود با مدلهای سنتی پیشین نشان دادند که مدل آنها، دقت بیشتری در پیشبینی نرخ بازده سرمایهگذاریها دارد. اندرسون و بنکر - - 2007 در پژوهشی نشان دادند برخلاف دیدگاه سنتی، افزایش نسبت هزینههای توزیع، فروش، عمومی و اداری به خالص فروش، حاوی اخبار ناخوشایندی درباره عملکرد جاری و آتی شرکتها نیست.آنها دریافتند که چنین دیدگاهی فقط در دورههای افزایش درآمد صحت دارد و دیدگاه مذکور در دورههای کاهش فروش، باید بااحتیاط بیشتری سنجیده شود. از آنجائی که مدیریت سود بهطور مستقیم قابلاندازهگیری نیست، ادبیات مدیریت سود چند روش برای برآورد مدیریت سود بالقوه را پیشنهاد میکند. این روشها شامل روش اقلام تعهدی اختیاری، روش اقلام تعهدی واحد، روش جمع اقلام تعهدی، روش تغییراتت حسابداری و روش توزیع است
-3 پیشینه تحقیق
در پژوهشی به بررسی تأثیر نسبتهای مالی بر میزان چسبندگی هزینه ها پرداختند. هدف آنها از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر نسبتهای مالی بر میزان چسبندگی هزینهها در شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران بود. در این پژوهش بهمنظور سنجش چسبندگی هزینهها از هزینههای عملیاتی استفاده شد. نسبتهای مالی بهکاررفته در این پژوهش شامل گردش موجودی کالا، گردش داراییهای ثابت و گردش مجموع داراییها بود. در این پژوهش، تعداد 78 شرکت پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران در دورهی زمانی 1391-1386 بررسی و جهت آزمون فرضیهها از دادههای تلفیقی در نرمافزار اقتصادسنجی Eviews 6 استفاده شد. یافتههای پژوهش نشان داد که هزینههای عملیاتی در شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران - البته در سطح بسیار ضعیف - چسبنده هستند. همچنین نتایج حاکی از آن بود که نسبت گردش داراییهای ثابت، چسبندگی هزینههای عملیاتی را افزایش میدهد. این در حالی است که دو نسبت دیگر یعنی گردش موجودی کالا و گردش مجموع داراییها تأثیری بر چسبندگی هزینهها ندارند.
در پژوهشی به بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر رفتار چسبندگی هزینه پرداختند. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش و ماهیت از نوع تحقیقات توصیفی_ همبستگی بود که برای طبقهبندی اطلاعات و محاسبه متغیرها و تجزیه و تحلیل آنها از نرمافزارهای Spss وExcel کمک گرفته شد. نتایج این پژوهش بر اساس اطلاعات 70 شرکت تولیدی فعال در بورس اوراق بهادار تهران برای یک دوره 10 ساله از سال 1381 تا 1390 که بر اساس روش نمونهگیری حذف سیستماتیک انتخاب شد، نتایج نشان داد که هزینههای اداری، عمومی و فروش و همچنین بهای تمام شده کالای فروش رفته چسبنده هستند و شدت چسبندگی در بهای تمامشده کالای فروش رفته بسیار بالاست و شاخصهایی مانند تعداد کارکنان، میزان دارایی جاری شرکت و نسبت بدهی بر شدت چسبندگی هزینه اداری عمومی و فروش و بهای تمامشده کالای فروش رفته تأثیر میگذارد. این در حالی است که شدت چسبندگی بهای تمامشده در داراییهای جاری کمتر از داراییهای ثابت است.
