بخشی از مقاله
چکیده
شناخت کودکان، ترکیبی از عوامل جسمی و روحی است. رفتار و تجربیات یک کودک تا میزان زیادی بستگی به عوامل زیستی، جنینی، جسمانی و بالاخره عوامل محیطی و اجتماعی دارد. عدم توجه به هریک از این عوامل تاثیرگذار در ایجاد تغییر و تبدیل عوامل جسمانی و مهمتر از همه روحی روانی کودک تاثیر چشم گیر دارد و لطمه های جبران ناپذیری را منجر می شود. یکی از موارد مهم در رفع این نیازها فضایی است که کودک در آن رشد می کند. فضا و محیط هم در پرورش جسمی و هم رشد روحی و روانی کودکان تاثیر گذار است. برآورد هر یک از نیازهای تاثیرگذار در رشد کودک نیازمند فضایی است تا عوامل و ابزار برآورد نیازها را در خود جا دهد و شرایط مورد نیاز را فراهم آورد. معماری به عنوان رشته ای که کیفیت فضایی و محیط را برای ما تعریف می کند قادر است با برخوردی صحیح با موضوع و با در نظر گرفتن شرایط استفاده کنندگان به ایده ای صحیح دست یابد و آن را در قالب طراحی مناسب اجرا کند. به این ترتیب توجه ما به این مراکز و فضاهای مورد نظر در راستای این هدف و معماری آنها معطوف می شود. در این مرحله از تحقیق، با مراجعه به پژوهش های صورت گرفته در زمینه های نزدیک به موضوع پژوهش و روش کیفی و استدلال منطقی برای تحلیل و ارائه نتایج مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به تحلیل و بررسی نمونه های موردی؛ وفرضیه های مطرح شده در ابتدای مقاله باید ساختمانی که طراحی میشود فرم و الگویی فرمی ساده و مینیمال و در عین حال زیبا دارد که باعث برانگیختن حس و رشد نبوغ کودکان گردد . همچنین کودکان در آن احساس راحتی و امنیت نماییند به گونه ای که احساس کنند این مکان خانه شان است . طراحی داخلی فضاهای مجموعه باید جوری باشد که ارتباط بین پرسنل و کودکان همانند ارتباط بین مادر و فرزند تلقی گردد و همچنین با توجه به الگوهای معرفی شده ؛ فرم فضا نیز باید معرفه موضوع طرح باشد.
.1 مقدمه
تکامل کودک به معنای آشکارشدن تدریجی ظرفیتهای وی است؛ کودکان به تدریج از توانایی های بیشتر و بیشتری برخوردار شده و یاد میگیرند حرف بزنند ، راه بروند ، بدوند ، مسائلی را حل و فصل کنند و محبت دیگران را درک کرده و احساسات خود را ابراز نمایند تکامل کودک سالم تعاملی است بین زیست شناسی و ژنهای کودک از یک سو و تجربیات وی از دنیا و محیط اطراف . به زبان دیگر ، کودک نیازمند سلامت فیزیکی و ذهنی و تغذیه مناسب ، فرصتهایی برای کاوش در دنیای پیرامون و محیطی امن و پرورشی هستند کودکان در زمان یادگیری نیاز به یک محیط امن دارند. کودکان همیشه در حال کشف چیزهای جدید و آموختن مهارتهای تازه هستند هنگام بازی کردن و یادگیری ، آنها نیازمند یک محیط تمیز ، امن و حفاظت شده هستند تا از آسیبها و حوادث دور باشند همچنین والدین باید کودکان را از آسیبهای فیزیکی یا انتقادهای شدید حفظ کنند تا کودک آرامش لازم برای کشف و یادگیری را بدست آورد کودکان کم سن و سال دنیای اطراف خود را اغلب با قرار دادن اشیا در داخل دهان کشف میکنند کودکان با استفاده از دهان و دستهای خود می آموزند که چه چیزی سفت یا نرم ، داغ یا سرد ، خشک یا مرطوب و خشن یا نرم است
.2 پرسش اصلی تحقیق
چه راهکارهایی برای افزایش یادگیری و خلاقیت کودکان پیشنهاد میگردد؟
.3 فرضیه های تحقیق
-1 به نظر می رسد ایجاد شرایط روحی مطلوب در فضای آموزشی، تاثیر مستقیمی بر افزایش خلاقیت و رشد کودکان دارد.
-2 به نظر می رسد در طراحی مرکز نگهداری کودکان بی سرپرست میتوان نمود رشد خلاقیت را با طراحی فرم و فضای معماری به تصویر کشید.
.4 طرح مسئله و ضرورت بررسی آن
خلاقیت از دیدگاه جمعی از مهمترین عوامل پیشرفت سازمانها و کشورها و از دیدگاه فردی در رشد شخصیت و رسیدن به تعادل ذهنی مؤثر میباشد. با وجود اینکه برای پرورش این استعداد، مؤثرترین بازهی زمانی، کودکی است، اغلب مدارس ابتدایی فعلی کشور تلاش ناچیزی برای پرورش آن انجام میدهند. در این پژوهش که با روش کیفی و مبتنی بر منابع اسنادی انجام گرفته است، سعی در شناخت ویژگیهای محیطیای گردید که موجب پرورش خلاقیت شده، متناسب با نیازهای کودکان بوده و جهت فعالیتهای آموزشی مدرسه مناسب باشند. در این راستا عوامل محیطیای که ذهن دانشآموز را به چالش کشانده و وی را دچار تنش فکری نمایند، همجهت با خواست این پژوهش شناخته شد. به چالش کشاندن حواس انسان، به عنوان ابزار ادراک محیط، موجب درگیری بیشتر فرد با محیط و زمینه ساز تفکر خواهد بود. بنابراین به گوناگونی در کاربرد فرمها، ترکیبها و جزییات، پرداخته شد، چراکه زمینهی لازم جهت تخیل دانشآموز را فراهم می-کند. دریافت خبر از فضای پیش رو بدون ارتباط مستقیم با آن مشوق کاربر جهت کشف فضا خواهد بود. در مسیر کشف به ریتم، تکرار، پویایی فرمها و استفاده مناسب از آب و نور جهت همراهی کاربر اشاره گردید. همچنین به بازی به عنوان فعالیتی مؤثر در رشد کودک، پرورش خلاقیت و تجربهی آموختههای آموزشیاش اشاره شد و بهترین محیط بازی، محیط باز طبیعی با عناصر و اجزاء طبیعت معرفی گردید. سپس به اهمیت طبیعت پرداخته و به لزوم انجام کارهای گروهی در محیط باز مدرسه، اشاره شد. همچنین پیشنهاد گردید محیط مدرسه خارج از ساعات کاری جهت انجام فعالیتهای فوق برنامه در مقیاس محله عمل نماید. فضاهای انعطافپذیر، قابل گسترش و چند منظوره با توجه به اندازههای بدن کودکان و شرایط ایمنی آنان فضاهای مطلوب شناخته شدند.معماری مدارس کنونی ما به شدت وابسته به فلسفه آموزشی آن است . وقتی فلسفه آموزشی ما بعد از گذشت قریب به 100 سال هنوز تغییر چندانی نکرده است وهمان معلم محوری است به طبع آن در معماری مدارسمان مدل کلاس محوری را خواهیم داشت و اساسا کلاسِ درس مهم ترین فضا در مدرسه خواهد بود بی آنکه بدانیم این مدل سالهاست منسوخ شده و بازدهی آموزشی را تا حد زیادی پایین می آورد . در سالهای اخیر ، دست اندرکاران حوزه های آموزشی نیک دریافته اند که فلسفه آموزشی معلم محوری دیگر جوابگوی نیاز های یادگیرندگان قرن جدید نیست و ما شاهد تغییرات زیادی در روشهای تدریس در جهان و ایران بلاخص مدارس خوب تهران و دیگر ابر شهر ها هستیم . این روشهای تدریس نیازمند ساختار و محیط فیزیکی ای هستند که جوابگوی خواسته های آنان باشد . روشهایی نوین تدریس همچون روش تدریس مغز محور ، روش تدریس شناختی و فراشناختی ، روشهای تدریس ساختگرایی و یادگیری از طریق همیاری دیگر نمیتوانند در قالب قبلی معماری که همان کلاس - راهرو بود جای بگیرند. - درخش، 1396، - 42 مدرسه را میتوان خانه ای دانست با ابعادی وسیع تر که کودکان بخشی از زندگی شان را در آن سپری می کنند. از این رو، طراحی مدارس با توجه به نیازهای ویژه کودکان بین 12-6 سال از اهمیتی ویژه برخوردار است ، در سالهای اخیر روانشناسان به تاثیرات قابل توجه محیط و به ویژه فضاهای معماری در بهبود و افزایش قابلیت های جسمی و حرکتی، ذهنی و اجتماعی کودکان پی برده اند و این وظیفه طراحان است که در فرایند طراحی فضاهای مربوط به کودکان، همواره این تأثیر را مد نظر داشته باشند. از عوامل اساسی در خلق یک اثر معماری مطلوب، شناخت ویژگی ها، خصوصیات و توقعات مخاطبان و کاربران پروژه و سعی در پاسخ گویی به نیازهای فیزیکی و روانی آنهاست در طراحی فضاهای کودکان ازجمله مدارس و مهدهای کودک نیز، شناخت رفتار و واکنش های کودک نسبت به عوامل مختلف محیطی، شناخت علایق و عوامل محرک و انگیزش قوه خلاقه آنها، میتواند منبع الهام بخش مناسبی برای معماران در طراحی فضاهای داخلی و خارجی، انتخاب روابط فضایی مناسب، انتخاب رنگ ها، نورپردازی ها و نوع مبلمان به کار رفته در فضاها و...باشد. در عین حال، با توجه به اهمیت آموزش در دوران کودکی و هم چنین نقش تربیتی مدارس به عنوان نخستین نهاد آموزشی، طراحی چنین فضاهایی باید بر پایه اصول و منطق انجام شود - پارسا، - 1395
.5 روش تحقیق
حوزه های اصلی در این تحقیق، شامل طراحی فضاهای آموزشی، روانشناسی و ایجاد خلاقیت در کودک و روانشناسی آموزشی کودکان میباشد. تبیین چگونگی طراحی فضای کودک با هدف افزایش خلاقیت و یادگیری در فضای آموزشی ، هدف این نوشتار است. در این مرحله از تحقیق، با مراجعه به پژوهش های صورت گرفته در زمینه های نزدیک به موضوع پژوهش و روش کیفی و استدلال منطقی برای تحلیل و ارائه نتایج مورد استفاده قرار گرفته است.
.6 پیشینه پژوهش
در این بخش از پژوهش خلاصه نتایج حاصل از مطالعات صورت گرفته بر روی مقالات محققین و پژوهشگرانی که در زمینه های نزدیک به وموضوع مقاله ارائه شده بود به صورت خلاصه به شرح ذیل جمع آوری شد که بیانگر عوامل مؤثر بر یادگیری کودکان است :
الف - لیلا رضائی - 1396 - در مقاله ای تحت عنوان طراحی مرکز آموزشی برای کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری در همدان، به بررسی محیطهای یادگیری یکی از حوزههای معماری محیطی هستند که نقش عمدهای را در جامعه ایفا مینمایند. نقش آموزش در توسعه جامعه انکارناپذیر است و بیتوجهی و ناآگاهی در طراحی محیطهای یادگیری در بسیاری از کشورها نتایج نامطلوب خود را نشان داده است. در طول چند دههی گذشته، رشد آگاهیهای جهانی نسبت به محیط تعلیم و تربیت خلاق و سازنده، موضوع طراحی محیطهای یادگیری را در خور منزلتی جدید و تعمق بسیار مطرح نموده و به تجربیات آموزشی کودکان ابعاد جدیدی بخشیده است. محیط بهتر آموزش و پرورش مطلوبتری را در پی خواهد داشت، لذا به موازات توسعه سیستم و برنامه آموزشی محیطهای یادگیری، الگوی محیطی این فضاها نیز باید تکامل یابد.
