بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر بر آن است تا با بررسی رابطه بین نوسانات قیمت نفت و شاخص سهام صنایع مختلف در بورس اوراق بهادار به عنوان نهادی از بازار سرمایه و چند متغیر کلان اقتصادی به ارزیابی جایگاه بازار سرمایه کشور بپردازد و سهم نوسانات قیمت نفت را نیز در تغییرات شاخص سهام و بازده سهام نشان دهد.
مقدمه
قیمت نفت خام در تاریخ خود همواره با نوساناتی همراه بوده است . این نوسانات قیمت های نفت خام از پدیده های مهم اقتصادی و سیاسی گردیده است. در اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار اولین و مهمترین عاملی که فرا روی سرمایه گذار میباشد عامل قیمت است و نوسانات این عامل مهمترین دلیل برای تغییرات شاخص ها میباشد.
برای دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی، سرمایهگذاری از عوامل مهم و کلیدی محسوب میشود.تقریبا بیشتر اقتصاددانان، بدون توجه به مکتب فکری خود، بر انباشت و تشکیل سرمایه؛به مثابه مهمترین عامل تعیین کننده رشد و توسعه اقتصادی تأکید بسیاری داشتهاند.
در این راه شرکتهای سرمایهگذاری در بازارهای مالی به عنوان یکی از نهادهای مالی مهم و فعال شناخته شده و همواره از جایگاه ویژهای برخوردار هستند.
مهمترین دستاورد این شرکتها هدایت جریان مداوم و به نسبت کم هزینه منابع مالی از پساندازکنندگان به سوی مصرفکننده نهایی یا سرمایهگذار است.
بدین ترتیب سرمایهگذار انفرادی از تنوع کامل سبد داراییها بهرهمند میشود، بطوری که با حصول سود نقدی و منفعت سرمایه، کمترین مخاطره را میپذیرد.با توجه به میزان سرمایهگذاری این شرکتها در اوراق بهادار؛ریسک و بازدهی این شرکتها، متأثر از عوامل مختلفی نظیر تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر بازدهی شرکتهای سرمایهگذاری است.
به این دلیل پژوهش حاضر بر آن است تا با بررسی رابطه بین نوسانات قیمت نفت و شاخص سهام صنایع مختلف در بورس اوراق بهادار، به عنوان نهادی از بازار سرمایه کشور و چند متغیر کلان اقتصادی؛به ارزیابی جایگاه بازار سرمایه کشور بپردازد و سهم نوسانات قیمت نفت را نیز در تغییرات شاخص سهام و بازده سهام نشان دهد.
هدف اصلی از انجام این طرح بررسی مسزان و شناسایی تاثیر گذاری قیمت نفت بر نرخ بازار بورس تهران میباشد.
تئوری و پیشینه تحقیق
اهمیت بررسی اثر شوک های بازار نفت برروی اقتصاد ایران ، به عنوان دومین تولید کننده در میان سازمان کشور های صادر کننده نفت خام به دلیل حجم وسیع درآمد صادرات و بودجه ی سالیانه ی دولت از صادرات نفت میباشد به طوری که شوک بازار های نفت جهانی میتواند اثر زیادی بر روی کل ساختار اقتصادی ایران به جای بگذارد . کارایی سیاستهای منابع در برابر اثرات نوسانات قیمت نفت بر روی بورس اوراق بهادار کشور و عکس العمل سرمایه گذاری که نیازمند درک اثرات دقیق تغییرات قیمت نفت برروی تغییرات قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران میباشد نیازمند شناخت دقیق نحوه ی تاثیر گذاری نوسانات قیمت نفت بر بازار فوق از نظر عمق بازار سرمایه و گستردگی بازار سرمایه است.
مواد رروش ها
روش انجام این تحقیق ، تحلیلی ، توصیفی است به این ترتیب که ابتدا مباحث تئوریک و مطالعات تجربی تحقیق به روش کتابخانه ای جمع آوری شده و سپس با در نظر گرفتن ملاحظات و شرایط کشور و بازار سهام، مدل و الگوی تحلیلی مناسب انتخاب شد در مرحله بعدی با استفاده از داده های جمع آوری شده و با روش های مورد نظر تحقیق پرداخته شد و در نهایت با بهره مندی از تحلیل های آماری به بررسی فرضیات تحقیق اقدام شده و سرانجام با استفاده از نتایج به دست آمده پیشنهادات تحقیق ارائه شد.
متن
سرمایه گذاران و مسولان بورس اوراق بهادار به منظور دستیابی به تصویر مناسبی از روند این بازار و توانایی ارزیابی گذشته در مواردی پیش بینی آینده از شاخص های بورس بهره میبرند ، تجزیه و تحلیل دقیق تر روند قیمت در بورس اوراق بهادار محتاج شاخص های بسیار متنوعی در بورس های معتبر جهانی محاسبه و منتشر میشوند. شیوه های محاسبه شاخص نیز در راستای کارایی بیشتر و دقیق تر از فرآیند عملکرد بورس دستخوش تغییرات چندی شده است .
بورس اوراق بهادار تهران نیز از فروردین ماه 1389 اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت خود با نام تپیکس و تدپیکس نموده است.
یکی از متغیر های کلان اقتصادی که میتواند بر شاخص قیمت سهام و بازدهی آن تاثیر داشته باشد قیمت نفت و نوسانات آن میباشد از میان تکانه های طرف عرضه، تکانه قیمت نفت یکی از مهمترین عواملی بوده است که اقتصاد جهانی را از دهه1970 تحت تاثیر قرار داده است درآمد های نفتی دراقتصاد ایران نیز یکی از متغیر های مهم و تاثیر گذار بر متغیر های کلان اقتصادی است. درآمد های نفت به عنوان جزء مهمی از صادرات بر مقدار تولید ناخالص داخلی اثر مستقیم دارد از طرفی نیز تغییرات قیمت نفت تاثیر شدیدی بر سایر بازار ها از جمله بازار های مالی داشته و میتواند به عنوان یکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار در بورس اوراق بهادار که از اجزاء تشکیل دهنده بازار مالی و از مهمترین نهاد های بازار سرمایه میباشد، محسوب شود.
ازآنجایی که تقاضای هر کشور برای نفت با پیشرفت و توسعه آن کشور افزایش یافته و عموما با میزان رشد تولیدات صنعتی همبستگی بالایی داردمیتوان گفت تقاضای نفت در اقتصاد های نو ظهور و در حال توسعه در طی زمان در حال افزایش است. در صورتی که افزایش در تقاضا نفت به وسیله افزایش در عرضه جبران نشود منجر به افزایش قیمت های نفت شده و این قیمت بالاتر هزینه های شرکت های تولیدی غیر نفتی را افزایش داده موجب پایین آمدن سود شرکت ها میشود. افزایش قیمت نفت معمولا با افزایش قیمت کالاها و خدمات نهایی به مصرف کنندگان جبران میشود. این افزایش قیمت کالاها و خدمات منجر به کاهش تقاضا برای آنها شده و مجددا سود شرکت ها را کاهش داده و در نهایت موجبات کاهش قیمت سهام شرکت هارا فراهم میکند .
نوسان پذیری قیمت نفت ریسک را افزایش داده و نا اطمینانی را زیاد میکند. این افزایش نا اطمینانی سرمایه گذاری در بازار سهام را کاهش داده و در نتیجه اثر منفی بر قیمت سهام میگذارد.
تغییر و نوسانات بهای جهانی نفت خام چه با کاهش و چه با افزایش خود با توجه به نوع فعالیت صنایع مختلف ، میتواند به دو صورت مستقیم و یا غیرمستقیم بر عملکرد و سودآوری صنایع و گروههای مختلف و به تبع آن قیمت سهام در نمادهای مختلف بازارو در نهایت شاخص کل بورس تاثیر گذار باشد.
اما در نگاهی خاص تر و ویژه تر شرکتهای پالایش نفت و پتروشیمی از جمله گروههایی هستند که این تغییرات قیمت جهانی نفت خام میتواند به صورت مستقیم تری بر آنها تاثیر گذار باشد.
همان طور که مطرح شد آنچه که مسلم است در میان شاخص های بورس سهم تاثیرپذیری بازار شرکت های پالایشگاهی و پتروشیمی در بازاربورس ایران به واسطه رابطه مستقیمش نسبت به بازار های جهانی بیشتر بوده و تقریبا 30 درصد از ارزش بازار ایران به طور مستقیم به قیمت نفت وابسته است. بنابراین میتوان گفت که بورس اوراق بهادار تهران مانند بورسهای جهانی تحت تاثیر کامل قیمت نفت قرار گرفته و انتظار میرود که قیمتها بیشترین تاثیر لازم را از قیمت نفت برده باشند. در نمودار زیر نیز سهم گروههای تاثیر پذیرنده از قیمت در نمودار مشخص شده است. گروه پتروشیمی بیشترین تاثیر در شاخص را به علت حجم بالای بازار آن دارد که این گروه به تنهایی 27 درصد از بورس تهران را در اختیار دارد. پس از این گروه نیز گروه پالایشی قرار دارد که در حدود 5 درصد ارزش بازار در اختیار آن است:
نمودار.1 نمودار زیر نیز سهم گروههای تاثیر پذیرنده از قیمت
در حالی که بیش از 30 درصد ارزش بازار بورس تهران وابستگی مستقیم به قیمت جهانی نفت دارد که باقی گروهها نیز از این تفییر بیبهره نیستند که این خود مبینی است بر پیوستاربودن ساختار بازار سهام در علم اقتصاد.
-1-4 مطالعه اول از سالهای 1370 تا 1390
با توجه به اهمیت تغییرات قیمت نفت در درآمد های نفتی ایران به عنوان یک کشور صادر کننده نفت و در نتیجه اثرات آن بر اقتصاد نفتی کشور، هدف این مقاله بررسی اثرات شو ک های نفتی بر تغییرات مهم ترین شاخص بورس اوراق بهادار در ایران یعنی شاخص کل قیمتی می باشد.
برای بررسی - بدین منظور از داده های ماهانه از 1370:1 تا - 1390:9 رابطه بین قیمت نفت و سهام، علاوه بر متغیر های قیمت نفت و شاخص قیمتی سهام، نرخ ارز واقعی و حجم نقدینگی نیز به مدل اضافه شده است.
