بخشی از مقاله
چکیده
در دنیای رقابتی امروز با توجه به ویژگیهای محیطهای جدید تولیدی و طبیعت مشتریان، دیگر شیوههای مدیریت تولید گذشته که دارای یکپارچگی کمتری در فرایندها میباشد، کارایی خود را از دست داده است و امروزه شرکتها نیازمندند تا یکپارچگی را در تمام فرایندهای تولید - از مواد خام گرفته تا مصرف کننده نهایی- داشته باشند.
مدیریت زنجیره تامین به عنوان یک رویکرد یکپارچه برای مدیریت مناسب جریان مواد و کالا، اطلاعات و جریان پول، توانایی پاسخگویی به این شرایط را دارا است. مدیریت لجستیک بعنوان نقشی در زنجیره تامین است که وظیفهدار طراحی، نحوه اجرا، کنترل و افزایش بهرهوری کلیه فرایندهای مرتبط با ذخیرهسازی کالا و جریانهای جلو برنده و یا عقب رونده مؤثر، ارائه سرویسها و یا اطلاعات مرتبط از محل تولید تانقطه مصرف به طوری که نیازهای مشتریان را بر آورده سازد، میباشد. هوش مصنوعی به هوشی که یک ماشین در شرایط مختلف از خود نشان میدهد، گفته می شود. هوش مصنوعی را باید عرصه پهناور تلاقی و ملاقات بسیاری از دانش ها، علوم، و فنون قدیم و جدید دانست. مقاله حاضر به بررسی تأثیر هوش مصنوعی در لجستیک زنجیره تأمین میپردازد.
-1 مقدمه
همچنان که رقابت جهانیتر میشود؛ نوآوری و خلاقیت نیز از سطح بنگاه - بنگاه به سطح زنجیره تأمین - زنجیره تأمین جابجا میشود. افزایش مزیت رقابتی تنها در صورتی حاصل میشود که تمامی بازیگران زنجیره تأمینکاملاً با یکدیگر هماهنگ باشند. مدیریت زنجیره تأمین در برگیرنده تمامی برنامهریزیها و مدیریت فعالیتهایی است که در تدارک، تأمین، تبدیل و هماهنگیهای لجستیکی میباشد.
از این منظر، مدیریت زنجیره تأمین شامل همکاری و هماهنگی با شرکای زنجیره نیز که میتوانند تأمینکنندگان، واسطهها، ارائهدهندگان خدمات شخص ثالث و مشتریان باشند، خواهد بود. در واقع مدیریت زنجیره تأمین، وظیفه یکپارچهسازی عرضه و تقاضا در داخل و میان شرکتها را بر عهده دارد. مدیریت لجستیک بخشی از مدیریت زنجیره تأمین است، که وظیفه اصلی آن برنامه ریزی، اجرا وکنترل جریان مستقیم و معکوس مواد، کالاها و اطلاعات مرتبط و ذخیرهسازی آنها به گونهای کارا و اثر بخش میان نقطه مبدأ و نقطه مصرف به منظور برآوردن الزامات مشتری میباشد .
لجستیک و زنجیره تأمین لفظی است که در چند سال اخیر در کشورمان و به ویژه این روزها تحت عنوانهایی نظیر "مدیریت زنجیره تأمین"، "لجستیک ناب"، "لجستیک چابک"، "شرکتهای خدمات امور لجستیک"، "انجمن لجستیک و زنجیره تأمین"، "کنفرانس ملی لجستیک و زنجیره تأمین" و... بسیارشنیده میشود. نزدیک به سه دهه است که بحث مدیریت زنجیره تامین مطرح گردیده است و بر اساس آمار و ارقام موجود، کشورها و سازمانهایی که این دانش را به کار گرفتهاند پیشرفتهای چشمگیری در حوزههای مربوطه داشته و سود سرشار و صرفه جوییهای کلان مالی از بابت به کارگیری این نگرش نصیبشان شده است.
کما اینکه مردم نیز به عنوان مشتریان از این بابت منتفع شده اند. نظر به منفعتهای زیادی که به خاطر به کارگیری مدیریت زنجیره تامین حاصل گردیده است، امروزه این فلسفه در بین سازمانها و کشورهای مختلف مقبولیت خاصی پیدا کرده و هر روز نیز به مشتاقان آن افزوده میگردد. در کنار این، طی سه دهه اخیر، نگرش علمی و آکادمیک به مبحث مدیریت زنجیره تامین بسیار مثبت بوده و مقالات و کتابهای فراوانی در این زمینه نگاشته شده است. امروزه مدیریت ارتباطات در یک زنجیره تامین به مبحثی ارجاع داده میشود که آنرا همان مدیریت زنجیره تامین - SCM - مینامیم .[2]
با بیانی واضحتر، یک زنجیره تامین تنها زنجیرهای از فعالیتهای تجاری به صورت ارتباطات یک به یک یا بنگاه به بنگاه نمیباشد، بلکه شبکهای از فعالیتهای تجاری و ارتباطات بین آنهاست. »مدیریت زنجیره تامین« فرصتهایی را برای حصول یک تشدید مثبت در یکپارچهسازی و مدیریت درون شرکتی و بین شرکتی پیشنهاد میکند. در این حالت، »مدیریت زنجیره تامین« با مزیتهای فرایندهای تجاری در ارتباط بوده و روش جدیدی را برای مدیریت فعالیتهای تجاری و ارتباطات با سایر اعضا در زنجیره تامین ارایه میدهد.
مفهوم »مدیریت زنجیره تامین« از یکپارچهسازی خدمات لجستیکی درطول زنجیره تامین به سمت یکپارچهسازی و مدیریت فرایندهای کلیدی تجاری درطول زنجیره تامین باز تعریف شده است. براساس همین شفاف شدن تفاوت بین »مدیریت زنجیره تامین« و لجستیک، در سال 2003، انجمن مدیریت لجستیک تعریف اصلاح شدهای از لجستیک را ارایه کرد. این تعریف اصلاحی به وضوح موضع انجمن مدیریت لجستیک را بیان میدارد که »مدیریت لجستیک« را به عنوان جزئی از »مدیریت زنجیره تامین« معرفی میکند. این تعریف اصلاح شده بدین صورت است:
لجستیک آن قسمت از مدیریت زنجیره تامین است که کارایی و اثربخشی جریان روبهجلو و روبهعقب و نیز ذخیرهسازی کالاها، خدمات و اطلاعات مربوطه بین نقطه آغازین زنجیره تا نقطه مصرف نهایی بهمنظور تامین نیازمندیهای مشتریان زنجیره را برنامهریزی میکند، بهکارمیگیرد، و کنترل میکند.
-2 لجستیک
این لغت ریشهای یونانی دارد و در موارد نظامی برای جابجایی جنگافزار، مهمات و جیره غذایی در مواقع حرکت از مکان اصلی به سمت خط مقدم استفاده میشود. در زبان یونانی، رومی و امپراطوری رم شرقی، نظامیانی وجود داشتند با نام LOGISTIKAS که وظیفه مسائل مالی و تقسیم مایحتاج بر عهده آنان بوده است.
در دیکشنری آکسفورد لجستیک به این صورت تعریف شده: قسمتی از علوم نظامی که وظیفه تهیه و تحویل آماد و جابجایی مواد و افراد و تجهیزات را دارد.
و در دیکشنری دیگری به این صورت تعریف شده است: مدت زمانی که برای مهیا کردن منابع مورد نیاز است.
همین طور لجستیک به صورت عمومی شاخهای از علوم مهندسی است که سیستمهای انسانی بجای سیستمهای ماشینی ایجاد می کند.
گستره های مدیریت لجستیک عبارت هسنتند از: لجستیک داخل مرزهای یک کشور لجستیک داخلی لجستیک خارج از مرزهای کشور
لجستیک به کلیه فعالیتهای هماهنگی اطلاق میشود که جهت بررسی، تحقیق، مطالعه و برآورد نیازها و احتیاجات اولیه در زمینه وسایل و تجهیزات، ماشینها و ابزارآلات، تاسیسات و قطعات از هر نوع و کلیه امور مربوط به تهیه، تولید، بیمه، نگهداری، انبارداری، توزیع، حمل و نقل، تنظیم و تهیه روش انجام کار، طراحی سیستم و دستور العمل و نظارت بر موارد فوق انجام میگیرد.
-1-2 منافع بکارگیری دانش لجستیک و مدیریت زنجیره تامین
- موجودیهای کمتر بهرهوری بالاتر چابکی بیشتر موعدهای تحویل کوتاه تر سود بالاتر رعایت حقوق بیشتر مشتری
- وجود موجودیها و اندازه انباشته ها به مقدار صحیح قابلیت مشاهده و ردگیری رخدادها کاهش هزینهها افزایش خدمت دهی به مصرفکنندگان ایجاد مزیتهای رقابتی
- تعامل نزدیکتر با تامین کنندگان ایجاد فرصت برای خرید مقادیر زیاد و با هزینه کمتر ایجاد مرجع پاسخگویی
- توانایی اجرای دقیق سیستمها به صورت ترکیبی
-2-2 لجستیک معکوس
لجستیک معکوس یک اصطلاح و عبارت کلی است که در سطحی گسترده، در برگیرنده تمام عملیات مرتبط با مصرف مجدد کالا و مواد می باشد که مدیریت این عملیات میتواند به مدیریت بهبود توزیع و جمع آوری کالا و مواد منتهی شود. در واقع لجستیک معکوس یعنی فرآیند حرکت و انتقال مناسب اقلام - مصرف شده و نشده - از آخرین مقصد توزیع شده برای کسب ارزشمندی محصولات در نزد مشتری و یا مصرف مناسب آن. لجستیک معکوس را میتوان لجستیک مرتبط با کالاهای عودتی یا کالاهای برگشتی دانست.
فرایند برنامهریزی، اجرا وکنترل کارآمد و اثر بخش جریان مواد اولیه، موجودیهای در جریان ساخت، محصولات نهایی و اطلاعات مربوط به آنها از محل مصرف تا نقطه شروع، به منظور بازیافت ارزش محصول مرجوعی. فعالیتهای ساخت مجدد یا مونتاژ مجدد را نیز میتوان جزو فعالیتهای لجستیک معکوس دانست. لجستیک معکوس تنها به استفاده مجدد یا بازیافت قوطیها و جعبهها محدود نمی شود. طراحی مجدد بسته بندیها به منظور استفاده کمتر از موتد در آنها و یا کاهش انرژی و آلودگی ناشی از حمل محصولات را نیز می توان بخشی از لجستیک معکوس تحت عنوان لجستیک "سبز" دانست. اگر هیچ محصولی به صورت معکوس در زنجیره حرکت نکند، میتوان گفت لجستیک معکوس نیز وجود ندارد.
استمرار بهبود و رضایتمندی مصرف کننده،عمده ترین هدف یک سیستم لجستیک معکوس است. شرکتها و سازمانهای بزرگ با استقرار لجستیک معکوس میکوشند تا اعتماد مناسبی را از مصرف کنندگان و مشتریان خودبه وسیله حذف محصولات معیوب خود از زنجیره تأمین کسب کنند، اما این بهبود برای اقلامی که توسط توزیع معکوس وارد چرخه لجستیک معکوس شده اند، دارای سطوح و طبقه بندی مجزایی است .[3]
-3-2 سیستم لجستیک
سیستمهای لجستیک، مجموعهای از داده، سخت افزار، نرم افزار و قوانینی هستند که برای پشتیبانی یک فعالیت با یکدیگر همکاری میکنند .لجستیک الکترونیکی در وهله اول برای ایجاد یک سیستم مدیریت حمل و نقل که از تکنولوژی برپایه IP استفاده می کند، میباشد. لجستیک الکترونیکی برپایه چند سایتی بوده و نباید بصورتی عمل کند که برپایه چند سایت تبدیل شود. تفاوت آن با دیگر ابزارهای بهینهسازی، که بر ارسال از طریق یک سایت و بعهده گرفتن داراییها تمرکز هستند، آن است که می تواند به سمت اجرای طرح بهینهسازی حرکت کند .این موضوع شفافیت بلادرنگ کل شبکه حمل و نقل را فراهم کرده و بصورت کارآمدی توسعه گسترش آن داراییها را برای اجرا بصورت استاندارد، بهینه میسازد.
لجستیک الکترونیکی در زنجیره تامین الکترونیکی شامل مسیر واقعی عملیات حمل و نقل و همه مراحل پیش بینی، برنامهریزی، تحویل، تحویل پستی و گزارش دهی سیکل مدیریت حمل و نقل را پشتیبانی میکند. در حالی که سیستمهای دیگر ممکن است عملکرد بهتری را در قسمتی از آنها داشته باشند، هرچند که به نظر میرسد، سیستم دیگری وجود نداشته باشد که مدیریت تمام مراحل را داشته و قادر باشد شرکا تجاری در یک سطح با یکدیگر همکاری، جریان کاری موثر و کاهش نیاز به مدیریت سطح بالا را داشته باشند. سیستم لجستیک الکترونیکی بوسیله روند سیستم اطلاعات و ارزش میتواند توصیف شود .[1]
-3 هوش مصنوعی
هوش مصنوعی1 یا AI فناوری و شاخهای در علوم کامپیوتر است که به مطالعه و توسعه نرمافزار و دستگاه های هوشمند میپردازد. کتب و محققان برجسته هوش مصنوعی، این رشته را با عبارت »مطالعه و طراحی عناصر هوشمند« توصیف میکنند که در آن یک عنصر یا عامل هوشمند سیستمی است که محیط را درک کرده و اقداماتی را برای حداکثر کردن احتمال موفقیت خود انجام میدهد. جان مککارتی، مبدع این عبارت در سال 1955 آن را به شکل »علم و مهندسی ساخت دستگاه های هوشمند« تعریف کرده است.
تحقیقات هوش مصنوعی همچنین برحسب برخی مسائل فنی نیز تقسیمبندی میشود. این زیرمجموعه بر حل مسائل خاص، بر یکی از چند روش ممکن، بر استفاده از ابزارهای کاملا متفاوت، یا بر رسیدن به کاربردهای خاص متمرکز بودهاند.
مسائل - یا اهداف - اصلی در تحقیقات هوش مصنوعی به منطق، دانش، طراحی، یادگیری، ارتباطات، درک و توانایی حرکت دادن یا استفاده از اشیا مربوط میشود. هوش عمومی - یا هوش مصنوعی قوی - هنوز یکی از اهداف بلندمدت است. روشهایی که در حال حاضر محبوبیت دارند، عبارتند از روشهای آماری، هوش محاسباتی و هوش مصنوعی سمبولیک سنتی. در هوش مصنوعی از ابزارهای متنوعی استفاده شده که شامل نسخههایی از بهینهسازی تحقیق و ریاضیات، منطق، روشهای مبتنی بر احتمالات و اقتصاد و بسیاری موارد دیگر میشود. این رشته مبتنی بر این ادعاست که توانایی اصلی انسان، هوش را میتوان به گونه ای دقیق توصیف کرد که دستگاهها هم قادر به شبیهسازی آن باشند. این ادعا مسائل فلسفی را درباره ماهیت ذهن و مشکل اخلاقی خلق موجودات مصنوعی دوباره زنده میکند که از دیرباز در اسطورهها، افسانهها و فلسفه به آنها پرداخته شده است. هوش مصنوعی همواره با خوشبینی همراه بوده
