بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر در مورد دانش آموزان دورهی دبیرستانی است و اینزمانی است که افراد در سنین نوجوانی به سر میبرند و ازآنجاکه مدرسه و شرایط تحصیلی در این زمان به دلیل ارتباط آن با موفقیتهای بعدی مثل قبول شدن در دانشگاه و اکتساب شغل از اهمیت زیادی برخوردار است؛ شناسایی عوامل مؤثر بر تابآوری تحصیلی در این دوره میتواند امری مهم تلقی گردد
پژوهش حاضر بهمنظور بررسی تأثیر ویژگیهای جمعیت شناختی خانواده بر تابآوری تحصیلی دانش آموزان در جنوب شهر تهران انجام شد، جامعه آماری از میان دانش آموزان جنوب شهر تهران و نمونه پژوهش از بین دانش آموزان منطقه 18 آموزشوپرورش بهصورت تصادفی خوشهای انتخاب گردید. افراد نمونه 312 نفر از دانش آموزان دختر متوسطه دوم شاغل به تحصیل در این منطقه بودند.
ابزارهای گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر پرسشنامهی جمعیت شناختی و مقیاس تابآوری تحصیلی مارتین - 2003 - بود. پایایی پرسشنامه تابآوری تحصیلی 0/83 محاسبه گردید. برای تجزیهوتحلیل دادهها از آمار توصیفی و تحلیل واریانس - ANOVA - استفاده شد.
یافتهها: یافتههای پژوهش نشان داد که بین مرتبه تولد دانش آموز با تابآوری تحصیلی در سطح p<0,05، از نظر آماری تفاوت معنا دار وجود دارد، اما بین متغیرهای رشته تحصیلی، سن دانشآموز، سن والدین، تحصیلات والدین و همچنین وضعیت شغلی والدین با تابآوری تحصیلی از نظر آماری تفاوت معنا داری وجود ندارد.
مقدمه:
در نیمهی دوم قرن بیستم رویکرد جدیدی در روانشناسی انسانگرا شکل گرفت که به نام روانشناسی مثبت نگر معرفی شد×؟در این رویکرد بهجای بیماری، بر سلامتی و توانایی انسان در مقابله با مشکلات تأکید میشود؟ امید، خوشبینی، شادکامی، خلاقیت هیجانی، هوش عاطفی و شادی ازجمله سازههای موردتوجه در این حوزه است.
یکی از سازههای این رویکرد که در دهههای اخیر مطرحشده و توجه بسیاری را به خود جلب کرده، تابآوری است؟ اگرچه باورهای اولیه در خصوص تابآوری، آن را صفتی ذاتی در نظر گرفته و افراد تاب آور را غیر آسیبپذیر و با ویژگیهای منحصربهفرد میپنداشتند؛ اما نتایج تحقیقات در سالهای اخیر نشان داده که تابآوری یک توانمندی ذاتی نبوده و قابلدستیابی است و زمانی حاصل میشود که عوامل حفاظتی مناسب بهرغم وجود عوامل خطرزا در زندگی افراد تاب آور حضورداشته باشند
به نقل از یتس و ماستن، . - 2004 تابآوری1 بهعنوان توانایی بازگشت به حالت اولیه و سازگاری موفقیتآمیز بهرغم استرس زیاد و شرایط ناگوار - لوتار2، - 1991 است، در اغلب پژوهشها این سازه بهعنوان یک سازهی تکبعدی در نظر گرفتهشده است ولی تحقیقات در سالهای اخیر نشان دادهاند که تابآوری سازهای چندبعدی است در سالهای اخیر محققان حوزهی تابآوری به سمت شناسایی ابعاد مختلف در فرآیندهای تابآوری و در نظر گرفتن حوزههای نظری چندگانهای که در مفهومسازی تابآوری، حیاتی محسوب میشوند،
پیش رفتهاند×؟تابآوری تحصیلی3، تابآوری رفتاری4 و تابآوری هیجانی5 نمونههایی از حوزههای نظری متعدد هستند - سیچتی و روگوش6، . - 1997 در میان ابعاد تابآوری، تابآوری تحصیلی از اهمیت بسزایی برخوردار است. تابآوری تحصیلی را توانایی رویارویی با مشکلات تحصیلی مزمن و مقطعی میدانند که این مشکلات موجب کاهش درگیری تحصیلی و یا کنارهگیری و ترک تحصیل و کاهش پیشرفت تحصیلی میگردند. مشکلات تحصیلی احتمال عدم مشارکت در مدرسه را افزایش داده و باعث کاهش پیشرفت تحصیلی و دستاورد کمتر در مدرسه میگردد - کاوینگتون7، ×. - 1992تاب آوری تحصیلی بهعنوان توانایی دانش آموزان برای مقابله مؤثر با موانع، چالشها و فشار در مدرسه تعریفشده است
مارتین و مارش - 2009 - تابآوری تحصیلی را بهعنوان ظرفیت دانش آموزان در غلبه بر خطرات حاد و مزمن که بهعنوان تهدیدهای بزرگ در فرایند تحصیلی به شمار میآیند تعریف میکنند و آن را در دانشآموزانی که با چالشها، شکستها و فشارها روبهرو هستند، بهعنوان بخشی از زندگی تحصیلیشان میدانند، از سوی دیگر آنان معتقدند که تابآوری تحصیلی تنها محدود به دانش آموزان دارای پیشینه و شرایط نامطلوب نیست، بلکه همه دانش آموزان در فرآیند تحصیلی خود، سطوحی از عملکرد ضعیف، ناملایمات، چالشها و شکستها را تجربه میکنند. - آلوا1، 1991 به نقل از علی خلف2، - 2014 معتقد است که دانش آموزان تاب آور ازنظر تحصیلی، دارای سطوح بالایی از عملکرد، انگیزه و پیشرفت در مواجهه با شرایط و رویدادهای استر س آور هستند که این امر میتواند میزان خطر افت تحصیلی آنان را کاهش دهد ازآنجاکه تابآوری تحصیلی بر عملکرد و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان تأثیر دارد،
شناسایی عوامل مؤثر بر آن دارای اهمیت ویژهای است که ازجمله این عوامل میتوان به ویژگیهای جمعیت شناختی اشاره کرد، مطالعات نشان داده بین برخی از متغیرهای جمعیت شناختی خانواده و تابآوری تحصیلی رابطه وجود دارد، در این راستا در مطالعه سینای - 2009 - نتایج نشان داد که عوامل فردی شامل مشارکت در کلاس، استفاده از اطلاعات و حل مسئله و عوامل خانوادگی شامل تحصیلات والدین، حضور والدین در خانه و انتظارات والدین عوامل مرتبط با تابآوری تحصیلی بودند.
در مطالعه مبراتو و همکاران - 2014 - که بهمنظور برسی عوامل خطر تابآوری در دانش آموزان دوره دوم ابتدایی در اتیوپی انجام شد نتایج نشان داد که سن شرکتکنندگان در تحقیق، حضور خواهر و برادر در خانه، همچنین شغل والدین رابطه معناداری با تابآوری داشت. همچنین در مطالعه علی خلف - 2014 - 3، درباره اعتبار و قابلیت اطمینان مقیاس تابآوری تحصیلی دانش آموزان در مصر، نمره تابآوری تحصیلی و سن نیز موردبررسی قرار گرفت، اما نتیجه قابلتوجهی نداشت؛ بنابراین با توجه به پیشینه پژوهش که نشان دهنده تاثیر عوامل جمعیت شناختی بر تاب آوری تحصیلی است هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط ویژگیهای جمعیت شناختی - رتبه تولد، رشته تحصیلی و سن دانشآموز، سن والدین، تحصیلات والدین و همچنین وضعیت شغلی والدین - با تابآوری تحصیلی است.
روش کار
روش پژوهش حاضر از نوع پیمایشی است. جامعه شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه دوم دبیرستان است که در سال تحصیلی 94-95 در دبیرستانهای دولتی منطقه 18 آموزشوپرورش شهر تهران مشغول به تحصیل بودهاند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران برابر 312 به دست آمد، روش نمونهگیری از نوع تصادفی خوشهای بوده، در ابتدا از بین دبیرستانهای آموزشوپرورش منطقه 18، چهار دبیرستان دخترانه به شکل تصادفی انتخابشده و از بین آنها نیز یازده کلاس بهطور تصادفی انتخاب گردید و همه دانش آموزان این کلاسها بهعنوان نمونه انتخاب شدند. از ابزارهای معرفیشده در زیر جهت انجام پژوهش استفاده شد. مقیاس تابآوری تحصیلی: مقیاس تابآوری تحصیلی بهمنظور سنجش تابآوری تحصیلی دانش آموزان در برخورد با موانع، چالشها و شرایط فشار و استرس تحصیلی را مارتین
