بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهمترین زیرساختهایی که بستر تجاریسازی علم و فناوری به ویژه در عرصه فناوریهای پیشرفته را در یک اقتصاد دانشبنیان فراهم میکند، شکلگیری و توسعه پارکهای علم و فناوری است. پارکهای علم و فناوری در حال و آینده میتوانند برای دستاندرکاران نظام آموزشی، هسته و بنیان کارآفرینی باشند؛ چرا که در حال حاضر خیل عظیمی از جوانان امکان ادامه تحصیل پیدا نکرده و یا در صورت ادامه تحصیل فرصتی برای کار و اشتغال ندارند. بر همین اساس، هدف این تحقیق که با استفاده از روش اسنادی و مطالعه کتابخانهای انجام گرفت؛ پاسخگویی به این سؤال بود که تا چه میزان پارکهای علم و فناوری بر کارآفرینی جوانان برای کسب اشتغال نقش دارند؟ یافتهها نشان داد که توسعه فرهنگ نوآوری، توسعه فناوری اطلاعات، افزایش ثروت جامعه، ارتقای روحیه و فرهنگ تعامل، مهمترین عوامل مؤثر در این زمینه میباشند.
واژگان کلیدی: پارک علم و فناوری، تجاریسازی علم، کارآفرینی، جوانان.
مقدمه
یکی از اساسیترین دغدغههای مسؤولان و متولیان امور در شرایط اقتصادی، صنعتی، فرهنگی و اجتماعی حاکم در کشورهای درحالتوسعه که انبوه دانشآموختگان را به دنبال دارد، توجه به مسأله بیکاری میباشد که این امر ضرورت توجه به کارآفرینی را بیش از پیش مورد توجه قرار میدهد. با توجه به اهمیت و جایگاه کارآفرینی در روند توسعه و رشد اقتصادی که از آن به عنوان موتور تحول اقتصاد و فرهنگ جامعه نام برده میشود، بسیاری از دولتها در کشورهای توسعهیافته و درحالتوسعه تلاش میکنند تا با بهرهبرداری از دستاوردهای تحقیقاتی زمینه توسعه کارآفرینی در جامعه را فراهم سازند - حاجیهاشمی و دیگران، - 2 :1394؛ از این رو دولتها در کشورهای درحال توسعه که با مشکلاتی مانند رشد جمعیت و افزایش بیکاری روبهرو هستند، تلاش میکنند تا در راستای حمایت از مشاغل مبتنی بر کارآفرینی با هدف افزایش نوآوری فناورانه، توسعه اقتصادی و اشتغالزایی به ایجاد پارکهای علم و فناوری به عنوان یکی از نهادهای اجتماعی و حلقهای از توسعه اقتصادی برای حل این مشکل توجه کنند. این پارکها به عنوان یکی از مهمترین نمودها و سازمانهای کاربردی، حجم وسیعی از آموزش در کشورهای پیشرفته را به خود اختصاص دادهاند و این مهم، یکی از عوامل اساسی برای توسعه کارآفرینی و اشتغالزایی میباشد، پارکها در حال و آینده میتوانند برای دستاندرکاران نظام آموزشی کشور به عنوان هسته و بنیان کارآفرینی باشد - نریمانی، . - 1 :1390 پارکهای علم و فناوری با حمایت از دانش آموختگان دانشگاهی، کارآفرینان و متخصصانی که منابع لازم برای ورود به عرصه کار و صنعت را در اختیار ندارند، زمینه رشد و توسعه کسب و کار را فراهم میسازند - ایزدیان، . - 55 :1388 در این مقاله، رویکردهای توسعه کارآفرینی مورد بررسی و نقد قرار گرفته، سپس رویکرد مناسب توسعه کارآفرینی ارائه و تبیین شده است. در واقع، هدف این مقاله ضمن واکاوی اهمیت کارآفرینی برای جوانان، بررسی نقش پارکهای علمی در حمایت از کارآفرینان و پاسخگویی به این سؤال بود که تا چه میزان پارکهای علم و فناوری بر کارآفرینی جوانان برای کسب اشتغال نقش دارند؟
روش تحقیق
روش تحقیق مورد استفاده برای گردآوری دادهها و اطلاعات مطالعه اسنادی و کتابخانهای بوده است.
اهمیت و ضرورت کارآفرینی در جوانان
امروزه توسعه کارآفرینی یکی از نیازهای جدی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی هر کشوری محسوب میشود، بویژه در کشور ما که نارساییها، کمبودها و سوء مدیریتها نیاز به کارآفرینی را به شدت افزایش داده است. توجه به وضعیت جهانی اقتصاد، ما را به این باور میکشاند که رشد کارآفرینی و فرهنگ کارآفرینانه به شرطی که با فرهنگ، امکانات و تواناییهای جوانان آمیخته شود، تنها راه برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور میباشد - فیضبخشبازرگان و دهقانپورفراشاه، . - 72 :1381 از طرفی در کشور ما، وابستگی اقتصادی به سرانه نفتی، نیاز به سرمایهگذاری در بخشهای مختلف، گرایش به تعدیل نیروی انسانی در سازمانهای دولتی و وابسته به دولت، نیاز به اشتغال و تحریمهای اقتصادی از سوی ابر قدرتها از جمله معضلات محسوب میشود که در این راستا، کارآفرینی یک فرآیند اجتماعی اقتصادی است که از دو طریق متکی به شرایط و بافت اجتماعی میباشد، اول اینکه کارآفرینان مسؤول محیط اجتماعی خود هستند و دوم اینکه کارآفرینی یک فعالیت اجتماعی است که در نتیجه وجود یا عدم پیوندها و ارتباط اجتماعی بر ماهیت کسب و کار تأثیر میگذارد . - Anderson and Miller , 2003: 18 -
افزایش چشمگیر بیکاری بویژه در میان گروههای تحصیلکرده یکی از چالشهای اصلی کشور میباشد - بیژنی و همکاران، 80 :1394؛ . - Moradi et al., 2012: 559 از اینرو ضروری است که برای حل این مشکل، برنامهریزی دقیق، فراگیر و درازمدت صورت گیرد. کارآفرینی، یکی از راههایی است که به عنوان اقدامی پایدار در جهت اشتغالزایی باید در اولویت قرار گیرد، آموزش کارآفرینی میتواند نقش بسیار مهمی در تغییر دیدگاههای جوانان در جهت خوداشتغالی و کارآفرینی ایفا نمایید. به گونهای که افراد به ویژه جوانان را چنان تربیت کند که توانایی اقدام و عمل مناسب همراه با انعطافپذیری و پذیرش موقعیتهای شغلی ناامن و پیچیده را در بازار کار داشته باشند و بتوانند مشاغل تازهای همراه با نوآوری و خطرپذیری شایسته ایجاد کنند - نوروزی و سریعالقلم، . - 9 :1388
علیرغم اینکه در کشورهای پیشرفته دنیا از اواخر دهه 1970 به بعد، به موضوع کارآفرینی توجه جدی شده و حتی در بسیاری از کشورهای درحال توسعه هم از اواخر دهه 1980 این موضوع را مورد توجه قرار دادهاند، اما در کشور ما تا شروع اجرای برنامه سوم توسعه، توجه چندانی به کارآفرینی نشده بود. حتی در محافل علمی و دانشگاهی نیز به جز موارد بسیار نادر، فعالیتی در این زمینه صورت نگرفت. مشکل بیکاری و پیشبینی حادتر شدن آن در دهه 1380 موجب شد که در زمان تدوین برنامه سوم توسعه، موضوع توسعه کارآفرینی مورد توجه قرار گیرد. در برنامه اخیر، توسعه کارآفرینی در سطح وزارتخانههای علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، جهاد کشاورزی، صنایع و معادن و فلزات و همچنین مؤسسه جهاد دانشگاهی به دلیل ارتباط با فعالیتهای آنها، مطرح شده است . متأسفانه واژه کارآفرینی که ترجمهای از کلمه Entrepreneurship است، موجب گردیده است که معنی ایجاد کار و اشتغالزایی از این واژه برداشت شود. در حالیکه کارآفرینی دارای مفهومی وسیعتر و با ارزشتر از اشتغالزایی است. برداشت ناصحیح از این مفهوم و تورم نیروی انسانی بیکار در جامعه - بویژه در بین دانشآموختگان دانشگاهی - ، موجب شده بسیاری از سیاستهایی که برای توسعه آن اتخاذ شده و نیز در بخشنامهها و سخنرانیهای مسؤولان در این خصوص، صرفاً جنبه اشتغالزایی برای آن در نظر گرفته شود. در حالیکه کارآفرینی دارای پیامدهای مثبت و مهم دیگری همانند: بارور شدن خلاقیتها، ترغیب به نوآوری و توسعه آن، افزایش اعتماد به نفس، ایجاد و توسعه فناوری، تولید ثروت در جامعه و افزایش رفاه عمومی میباشد و در صورتیکه فقط به جنبه اشتغالزایی آن توجه شود، از سایر پیامدهای آن بیبهره خواهیم ماند.
امروزه در دنیای درحال تحول، موفقیت از آن جوامع و سازمانهایی است که بین منابع کمیاب، قابلیتهای مدیریتی و کارآفرینی منابع انسانی خود رابطه معنیداری برقرار سازند. به عبارت دیگر جامعهای میتواند در مسیر توسعه حرکت رو به جلو و با شتابی داشته باشد که با ایجاد بسترهای لازم، منابع انسانی خود را به دانش و مهارت کارآفرینی مولد تجهیز کند تا آنها با استفاده از این توانمندی سایر منابع جامعه و سازمان را به سوی ایجاد ارزش و دستیابی به رشد و توسعه، مدیریت و هدایت کنند. براساس نظریات اقتصادی و تجارب حاصله در اقتصادهای روبه رشد، اشتغالزایی یکی از رهاوردهای مهم کارآفرینی محسوب میشود. از این رو با توجه به این که فعالیتها به سوی خودکارفرمایی و خوداشتغالی در حرکت هستند کارآفرینی میتواند نقش کلیدی در روند توسعه و پیشرفت اقتصادی جوامع مختلف ایفا کند. باید توجه داشت که در عرصه جهانی کارآفرینان با مهارتی که در تشخیص فرصتها و موقعیتها دارند تنها به ایجاد فرصتهای شغلی جدید نمیپردازند بلکه با ساختار، تفکر، تحرک و فرهنگ لازم به عنوان منشأ تحولات، در زمینههای صنعتی، تولیدی و خدماتی دست به خلاقیت میزنند و به عنوان پیشگامان حقیقی تغییر در اقتصاد و تحولات اجتماعی محسوب میشوند - دلجوی شهیر، . - 1386 کارآفرینی با کارکردها و پیامدهای مثبتش، راه مناسبی برای عبور از بحرانهای داخلی کشور محسوب میشود. در اهمیت کارآفرینی همین بس که طی بیست سال 1960 - - 1980 در یکی از کشورهای جهان سوم - هند - 500 مؤسسه کارآفرینی شروع به کار کردهاند و بسیاری از شرکتهای بزرگ جهان نیز برای حل مشکلات خود به کارآفرینان روی آوردهاند - همان - .
کارآفرینی به عنوان یکی از مهمترین محورهای اصلی رشد و توسعه اقتصادی و پایدار به دلایل زیر دارای اهمیت است:
ارزشها جهتگیری فرد را مشخص میکنند و ملاک انتخاب و اخذ تصمیم قرار میگیرند لذا میتوانند نقش مهمی را در اهداف و اعمال مردم ایفا کنند - قمبرعلی و رستمی، . - 79 :1394
کارآفرینی خلاقیت، نوآوری، توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، عدالت اجتماعی، شادزیستی، امید به زندگی، طراوت و شادابی را دنبال دارد - حاجیهاشمی و دیگران، . - 4 :1394
رویکردهای توسعه کارآفرینی
رویکردهای متفاوتی نسبت به کارآفرینی از جمله ، رویکرد اقتصادی، روانشناسی، جامعهشناسی، شناختی و بومزیستی - تلفیقی - وجود دارد - کرمی و آگهی، . - 84 :1394
