بخشی از مقاله
چکیده
در دنیاي رقابتی امروزي بقاي شرکت ها مستلزم توجه آن ها به مقوله هاي کارآفرینی و نوآوري است. محیط کسب و کار امروز بسیار پویاست. کوتاهی کردن در این امر باعث کاهش رقابت پذیري خواهد شد. این واقعیت علاقه مدیران و محققان علوم مدیریتی را به تئوري سرمایه اجتماعی بعنوان عامل کلیدي و بالقوه موثر در ارتقاء سطح عملکرد سازمان و خلق مزیت رقابتی جلب کرده است.
پژوهش حاضر نیز به بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و ابعاد آن - ساختاري، رابطه اي و شناختی - با گرایش به کارآفرینی و همچنین تعیین سهم نسبی هر یک از این ابعاد در پیش بینی گرایش به کارآفرینی پرداخته است. روش پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی بوده و جامعه آماري شامل کلیه کارکنان پارك علم و فناوري دانشگاه تهران می باشد، به منظور گردآوري داده ها از دو پرسشنامه:
- 1 پرسشنامه محقق ساخته سرمایه اجتماعی و
- 2 پرسشنامه محقق ساخته کارآفرینی استفاده شد.
براي تجزیه و تحلیل داده ها از روشهاي آمار توصیفی و استنباطی: تحلیل همبستگی و تحلیل رگرسیون گام به گام استفاده گردید. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که: بین سرمایه اجتماعی و ابعاد آن با گرایش به کارآفرینی در سازمان رابطه مثبت و معناداري وجود دارد، همچنین بعد رابطه اي سرمایه اجتماعی گرایش به کارآفرینی را پیش بینی می نمایند و ابعاد شناختی و ساختاري سرمایه اجتماعی نمی تواند پیش بینی کننده مناسبی براي گرایش به کارآفرینی در سازمان باشد.
مقدمه
گام برداشتن در زمینه ي کارآفرینی و نوآوري نه تنها در جهان توسعه یافته ي امروزي، بلکه در بازارهاي توسعه یافته باعث بقا و ادامهي کار می شود. بنابراین در دنیاي رقابتی امروزي بقاي شرکت ها مستلزم توجه آن ها به مقوله هاي کارآفرینی و نوآوري می باشد. محیط کسب و کار امروز بسیار پویاست. کوتاهی کردن در این امر باعث کاهش رقابت پذیري خواهد شد.
این واقعیت علاقه مدیران و محققان علوم مدیریتی را به تئوري سرمایه اجتماعی بعنوان عامل کلیدي و بالقوه موثر در ارتقاء سطح عملکرد پارك علم و فناوري دانشگاه تهران از سال 1384 شروع به کار کرد و از شرکت ها، مراکز تحقیق و توسعه و موسسات تحقیقات خصوصی و دولتی دانش بنیان که در زمینه فناوري پیشرفته فعالیت می نمایند، در جهت نوآوري، توسعه فناوري و افزایش توان رقابت در سطح منطقه اي و بین المللی حمایت می کند.
و موفقیت سازمان و خلق مزیت رقابتی جلب کرده است و همچنانکه گفته اند: سرمایه اجتماعی زیر بناي نوآوري می باشد
سرمایه اجتماعی به معناي روح سازمان است، و همچون رگی است که اعتماد را به درون سازمان انتقال می دهد، که این باعث تحقق اهداف سازمان و خلق مزیت رقابتی و بقاي آن می گردد
اهمیت سرمایه اجتماعی به این دلیل است که حضورش نوعی از کنش را میسر می سازد و براي افراد، گروه ها و سازمان هایی که به اندازه کافی از آن برخوردار هستند، مفید و سودمند است
از اینرو، سرمایه اجتماعی مفهومی اساسی و بنیادي در درك نوآوري، خلاقیت و پویایی هاي سازمانی بشمار می آید، چرا که فرآیند نوآوري، خلاقیت، یادگیري تیمی و غیره را تحت تاثیر قرار داده و آنها را تسهیل می کند
در محیط رقابتی و پویاي امروز، نوآوري به علت سه روند عمده ذیل بیش از پیش مطرح می شود: رقابت شدید بین المللی، بازارهاي خرد شده6 و تکنولوژي در حال تغییربا توجه به اهمیت نوآوري، تحقیق از رشته هاي مختلف در پی پاسخگویی به سوال هاي مهمی از این قبیل هستند که:
-1 چه چیزهایی را می توان براي بهبود نوآوري انجام داد؟
-2 چگونه شرکتها می توانند بطور اثربخشی از سرمایه اجتماعی شان براي ایجاد فعالیت هاي کارآفرینانه استفاده نمایند؟
با توجه به اهمیت شایان توجه موضوع، و از آنجا که تاکنون چنین تحقیقی در داخل انجام نگرفته، از اینرو هدف مقاله حاضر بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و ابعاد آن - ساختاري، رابطه اي و شناختی - با فعالیت هاي کارآفرینی می باشد.
مفهوم سرمایه اجتماعی سازمانی
هر چند که مفهوم سرمایه اجتماعی با رویکرد جامعه شناختی به چند دهه قبل بر می گردد اما باید گفت که ایده سرمایه اجتماعی سازمانی دوران طفولیت خود را به سر می برد و توافق و اجماع نظر چندانی در مورد تعریف، ابعاد و ویژگی هاي آن وجود ندارد.
لینا و وان بورن - 1999 - سازه "سرمایه اجتماعی سازمانی" را خلق و توسعه داده و بیان می کنند که سرمایه اجتماعی به عنوان یک پدیده سازمانی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از نظر آنان سرمایه اجتماعی را منبعی است که از روابط اجتماعی درون سازمان نشات می گردد و آنرا "منبعی که انعکاس دهنده ماهیت و ویژگی روابط اجتماعی در درون سازمان است" تعریف می کنند که از طریق گرایش به هدف جمعی و اعتماد مشترك در میان اعضاي سازمان مشخص می گردد. به زعم آنان، سرمایه اجتماعی سازمانی دارایی است که هم به سازمان - همچون خلق ارزش براي سهام داران - و هم به اعضایش - همچون افزایش مهارت کارمند - سود می رساند و از طریق تسهیل عمل جمعی موفق سبب خلق ارزش می شود.
ناهاپیت و گوشال - 1998 - 9 سرمایه اجتماعی سازمانی را "جمع منابع بالفعل و بالقوه موجود در درون، قابل دسترس از طریق، و ناشی شده از شبکه هاي روابطی که متعلق به فرد یا واحد اجتماعی است" تعریف می کنند. بنابراین سرمایه اجتماعی هم شبکه ها و هم دارایی هاي که ممکن است از طریق این شبکه به حرکت درآید را در بر می گیرد. از نظر آنان سرمایه اجتماعی اساسا با منابعی که در درون ساختار ها و فرآیند هاي مبادله اجتماعی قرار دارند، سرو کار دارد و تنها عاملی است که می تواند فراهم کننده مزیت سازمانی پایدار باشد.
ویلانووا و جوسا - 2003 - 10 سرمایه اجتماعی را پدیده اي مدیریتی تلقی کرده که داراي ویژگی هاي: اعتماد - هنجار ها - ، ارزش ها و رفتار هاي مشترك، روابط، همکاري، فهم و درك، تعهد متقابل، و شبکه هاي متقابل است. به زعم آنان، نمی توان تصور کرد که سازمانی بدون وجود بعضی از ویژگی هاي سرمایه اجتماعی بتواند وظیفه خود را انجام دهد. از نظر آنان سرمایه اجتماعی عمل مبتنی بر همکاري را تسهیل کرده و ارزش دارایی هاي ناملموس را افزایش می دهند.
- 2006 - بعد غیر رسمی سازمان را، که مبتنی بر اعتماد متقابل بوده و مکمل بعد رسمی سازمان می باشد بعنوان سرمایه اجتماعی سازمانی تعریف می کند و بر این باور است که سرمایه اجتماعی سازمانی تحقق بهتر و سریعتر اهداف سازمان را میسر می سازد.
سرمایه اجتماعی یک خصیصه سازمانی است نه دارایی یکایک اعضا، یعنی سازمان و اعضا مشترکا مالک آن هستند و محصول فرعی2 دیگر فعالیت هاي سازمانی است
گزاره اصلی سرمایه اجتماعی سازمانی این است که شبکه هاي اجتماعی - ارتباطات شخصی - که در طول زمان توسعه می یابد، مبنایی براي اعتماد و همکاري ایجاد می کند و شامل منابع ارزشمند بالفعل و بالقوه می شود که به هدایت روابط اجتماعی کمک می کند ، عملکرد سازمانها را بهبود می بخشد و سبب خلق مزیت رقابتی می گردد
ابعاد سرمایه اجتماعی سازمانی
ناهاپیت و گوشال - 1998 - با رویکرد سازمانی سه بعد را براي سرمایه اجتماعی بر می شمرند: ساختاري، رابطه اي و شناختی.
-1 بعد ساختاري که وضعیت غیرشخصی پیوند هاي بین افراد یا واحد ها را توصیف می کند. بعبارت دیگر این بعد به الگوي کلی ارتباطات بین اعضا اشاره می کند _ اینکه به چه کسانی دسترسی دارید و چگونه به آنها دسترسی دارید_
مهمترین جنبه هاي این بعد، وجود یا فقدان پیوند هاي شبکه اي بین اعضا، وضعیت شبکه و سازمان مناسب است.
-2 بعد رابطه اي5 که توصیف کننده انواع روابط شخصی اي است که افراد با همدیگر، بواسطه تاریخی از تعاملات گسترش داده و بر روابط خاصی همچون احترام و رفاقت، که رفتار افراد را تحت تاثیر قرار می دهد، تمرکز دارد. این بعد به آن دسته از داراییهایی که از طریق روابط خلق و استفاده می شود، اشاره دارد. مهمترین جنبه هاي این بعد عبارتند از: اعتماد و قابلیت اعتماد، هنجار ها و ضمانت اجرایی، الزامات و انتظارات، هویت و شناسایی.
-3 بعد شناختی6 که به منابعی که فراهم کننده مظاهر، تفاسیر و سیستم معانی مشترك در میان طرفین است، اشاره میکند. از جمله مهمترین جنبه هاي این بعد زبان، کد ها و حکایات مشترك است
بعد شناختی سرمایه اجتماعی نمایانگر این واقعیت است که مادامی که افراد با یکدیگر بعنوان جزئی از گروه تعامل دارند، بهتر می توانند مجموعهاي از اهداف و دیدگاه هاي مشترك را براي سازمان توسعه دهند. دیدگاه و اهداف مشترك، ارزش هایی را خلق می کند که در ارتقاء یکپارچگی و خلق حس مسئولیت مشترك کمک می کند. از این دیدگاه، سرمایه اجتماعی ممکن است یک جانشین براي تماس هاي رسمی، مشوقهاي رسمی و سیستم کنترلی بوده، که سازمان براي کنترل رفتار افراد آن را ایجاد می کند. این بعد به وسیله ابعاد ساختاري و رابطه اي تقویت می شود و متقابلا آنها را تقویت می نماید
مفهوم کارآفرینی
کار آفرینی به اقدامات ایجاد، احیا یا نو آوري سازمانی اطلاق می شود که در داخل یا مستقل از سازمان موجود رخ می دهد
فعالیت کار آفرینی که در مرز هاي سازمان موجود رخ می دهد، کار آفرینی سازمانی نامیده می شود. کار آفرینی مستقل در بر گیرنده ي فعالیت هاي خلاقانهي سازمانی است که توسط افرادي شکل می گیرد که مستقل از سازمان موجود عمل می کنند.
