بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه حاضر به بررسی تأثیر کنترل داخلی بر رابطه رقابت بازار حسابرسی و رابطه مداری در اظهار نظر حسابرس شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. در واقع؛ مسأله اصلی که محقق را ترغیب به انجام این پژوهش نمود، پاسخ به این سؤال بود که آیا کنترل داخلی میتواند رابطه رقابت بازار حسابرسی و رابطه مداری در اظهار نظر حسابرس را تعدیل نماید؟ بدین منظور، نمونهای مرکب از 145 شرکت، از طریق نمونهگیری به روش معقول و حذف سیستماتیک، برای یک دوره زمانی پنج ساله - از ابتدای سال 1390 تا پایان سال - 1394 انتخاب و اطلاعات لازم جهت سنجش متغیرهای لازم، از طریق مراجعه به صورتهای مالی و گزارشات همراه؛ استخراج و آزمون های آماری مورد نیاز، صورت گرفت. یافته های پژوهش حاکی از این مطلب بود که کنترل داخلی، توان لازم برای تعدیل رابطه رقابت بازار حسابرسی و رابطه مداری در اظهار نظر حسابرس را ندارد.
مقدمه و طرح مساله
رابطه مداری در اظهار نظر برای مدتهای طولانی یکی از دغدغههای اصلی قانونگذاران حوزه حسابرسی بوده است. گزارش کمیسیون تردوی بر تفاوت موجود بین اظهارنظرهای مدیریت صاحبکاران و حسابرسان و ترغیب مدیریت به مشاوره با سایر حسابرسان به منظور حصول اظهارنظری با توجه به منافع مدیریت در ارائه نتایج مطلوب تاکید نموده است. هر چند تحقیقات پیشین شواهد کافی نسبت به موفقیت صاحبکاران در انتخاب اظهارنظرهای شفاف حسابرسی در بازارهای خارج از آمریکا را مورد تایید قرار داده اند؛ شواهد مرتبط با مشارکت صاحبکاران آمریکایی در رابطهمداری در اظهارنظر حسابرسی در سطح محدودی قرار گرفته است. انگیزه این تحقیق برای بررسی تمایل شرکت ها برای انتخاب اظهارنظرهای مطلوب کنترل داخلی از دو منبع جداگانه حاصل گردیده، در گام نخست دفوند و ژانگ - 2014 - براهمیت موضوع رابطهمداری در اظهار نظر تاکید داشتهاند. دفوند و ژانگ - 2014 - بر این عقیده بوده که محدودیتهای اصلی تحقیقات در رابطه با انتخاب اظهارنظر، عدم تعمیمپذیری نتایج به محیط تجاری آمریکا و عدم دسترسی به شواهد انحصاری از کارکرد اظهارنظر حسابرسی به عنوان تخمینی از کیفیت حسابرسی میباشد. از دید محققان، اهمیت انتخاب اظهارنظر صرفاً به مکانیزم پیادهسازی شده مرتبط نبوده، بلکه این مکانیزم تحت تاثیر عوامل فراوانی قرار داشته که استقلال حسابرسان را خدشهدار مینماید. ارزیابی مکانیزمی که از شباهت بالایی با اظهارنظرهای حسابرسی در صورتهای مالی برخوردار بوده احتمال ایجاد نتایج نامطلوب برای صاحبکاران حسابرسی را افزایش داده است.
دلیل دوم برای بررسی انتخاب اظهار نظر کنترل داخلی اشاره متعدد گزارشات و ناچیز بودن نقاط ضعف مورد اشاره در این تحقیقات بوده است، برای مثال پژوهشی که اخیرا در وال استریت ژورنال منتشر شده بیانگر این مطلب بوده که تحلیل گران حسابرسی به گزارش 629 فقره در اولین سال معاهده ساربینز- اوکسلی پرداخته، اما این نقاط ضعف مورد اشاره در سال 2011 به 141 مورد رسیده است. باید دانست که موسسات حسابرسیای که در بازارهای رقابتی فعالیت دارند، همواره به حفظ صاحبکاران خود توجه میکنند. در این راستا، موسسات حسابرسی یا از طریق بهبود سرعت رسیدگیها و یا نرمش و انعطافپذیری، روابط خود با صاحبکاران را حفظ نموده و یا توسعه میدهند. در حالت بهبود سرعت رسیدگیها، حسابرس سرعت در کار را فدای اثر بخشی مینماید، لذا احتمال کشف تحاریف با اهمیت توسط حسابرس کاهش می یابد. هم چنین، در حالت نرمش و انعطافپذیری، حسابرس به دلیل ورود زیان احتمالی ناشی از صدور گزارش حسابرسی نامطلوب به صاحبکار - مانند کاهش قیمت سهم شرکت مورد رسیدگی و غیره که منجر به کاهش اعتبار مدیر نزد سهامداران و اثرگذاری منفی بر بقای کار گردد - ممکن است انعطافپذیری بیشتری نسبت به مدیر به خرج داده و در پی این امر، از خطاها چشم پوشی و یا از گزارش آنها خودداری کند. با توجه به این تفاسیر، می توان فرض کرد هنگامی که رقابت افزایش می یابد، کیفیت حسابرسی کاهش مییابد.
اما از طرف دیگر میتوان فرض نمود که افزایش رقابت موجب نوآوری در حسابرسی و بهبود کیفیت حسابرسی می شود. به عنوان نمونه، پلی منی و همکاران - 2010 - اشاره نمودند که رقابت منجر به بروز ابتکاری به نام حسابرسی بدون کاغذ در حسابرسان شد، بطوری که رواج آن بین حسابرسان سبب بهبود کیفیت حسابرسی گردیده است. اما در مورد بازارهای حسابرسی با رقابت پایین، اعتقاداتی وجود دارند که مطرح میکنند که احتمالا در آنجا سطح بالایی از کیفیت حسابرسی وجود دارد. در چنین بازارهایی به دلیل فقدان رقابت، حقالزحمه حسابرسی موسسات بالا بوده و در نتیجه موسسات حسابرسی خدمات با کیفیت تری ارائه می نمایند. البته در مقابل نباید فراموش نمود که در چنین بازارهایی اگر انگیزه پیشرفت و توسعه در موسسات حسابرسی وجود نداشته باشد، احتمالا کیفیت حسابرسی در این بازارها پائین است. در نهایت می توان گفت عواملی چون شهرت یافتن، سطح مسئولیت حسابرس و الزام به رعایت استانداردهای حرفه ای، مانع از تاثیر شدید رقابت بر سطح کیفیت حسابرسی میشود. هدف پژوهش حاضر؛ بررسی تأثیر کنترل داخلی بر رابطه رقابت بازار حسابرسی و رابطه مداری در اظهار نظر حسابرس شرکتهای پذیرفته شده در اوراق بهادار تهران میباشد.
پیشینه پژوهش پژوهشهای خارجی
*جی و همکاران - 2017 - 2 رابطه بین کیفیت اقلام تعهدی و کنترل های داخلی را در شرکت هایی که گزارش نقاط ضعف کنترل های داخلی را بر گزارشگری مالی تحت قانون 302 و 404 ساربینز - اوکسلی گزارش کرده بودند بررسی کردند. هنگامی که ضعف های کنترل داخلی بااهمیت وجود داشته باشد این احتمال وجود دارد که تحریفات با اهمیت سالانه پیشگیری و یا تشخیص داده نشود.
