بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه حاضر به بررسی رابطه رقابت بازار حسابرسی و رابطه مداری در اظهار نظر حسابرس در زمینه کنترل داخلی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. در واقع؛ مسأله اصلی که محقق را ترغیب به انجام این پژوهش نمود، پاسخ به این سؤال بود که آیا بین رقابت بازار حسابرسی و رابطه مداری در اظهار نظر حسابرس ارتباطی وجود دارد و کنترل داخلی می تواند تعدیل کننده این ارتباط باشد یا خیر؟
بدین منظور، نمونه ای مرکب از 145 شرکت، از طریق نمونهگیری به روش معقول و حذف سیستماتیک، برای یک دوره زمانی پنج ساله - از ابتدای سال 1390 تا پایان سال - 1394 انتخاب و اطلاعات لازم جهت سنجش متغیرهای لازم، از طریق مراجعه به صورت های مالی و گزارشات همراه؛ استخراج و آزمون های آماری مورد نیاز، صورت گرفت. یافتههای پژوهش حاکی از این مطلب بود که رقابت بازار حسابرسی بر رابطه مداری در اظهار نظر حسابرس؛ تأثیر مثبت و معناداری دارد. اما تأثیر کنترل داخلی شرکت؛ در تعدیل ارتباط رقابت بازار حسابرسی و رابطه مداری در اظهار نظر حسابرس، از نظر آماری معنادار نبود که این یافتهها در انطباق با یافتههای نیوتون و همکاران - 2016 - میباشد.
مقدمه و طرح مساله
رقابت محوریترین مفهوم نظریه اقتصاد است که در نظریههای اقتصاد از آن به عنوان ساختار و سازمان ویژهای از بازار یاد میشود. اقتصاددانان کلاسیک معتقدند که بهترین مکانیسم هماهنگی و تخصیص منابع، بازار رقابتی است. از دیدگاه اقتصاددادن کلاسیک، خریداران و فروشندگان، قیمتپذیرند و با اقدامات خود قادر به تأثیرگذاری بر قیمت نمیباشند و به عنوان تخصیصدهنده منابع یک اثر مهم بر جای میگذارد که موجب نزدیکی قیمتهای بازار به قیمتهای طبیعی - قیمتهای رقابتی - میشود.
منافع اقتصادی موسسات حسابرسی نیز از این قاعده از طریق بهبود موقعیت آنها در عرصه رقابت در بازار حسابرسی تامین می شود . حسابرسان، برای قیمت گذاری خدمات حسابرسی از عوامل گوناگونی استفاده می کنند و تحقیقات زیادی نیز در رابطه با شناسایی و ارزیابی این عوامل انجام شده است. عوامل توصیفی که در اغلب مطالعات مدنظر قرار گرفته اند؛ شامل عوامل ریسک، حجم و پیچیدگی عملیات واحد مورد رسیدگی بوده است.
- خداداد کاشی، . - 1388 هدف اساسی از انجام هر حسابرسی نیز آن است که حسابرس با بررسی نتایج حاصله از رسیدگی به دفاتر و مدارکی که صورتهای مالی نهائی مؤسسه مورد رسیدگی به آنهامتّکی است و با توجه به اطلاعات و توضیحات مختلفی که در جریان این رسیدگی ها کسب می شود، نسبت به درستی صورت های مالی مذکور یک عقیده حرفه ای اظهار نماید. این اظهارنظر در طی گزارشی موسوم به گزارش حسابرسی یا گزارش حسابرس یا گزارش حسابرسان به عنوان شخص یا مقامی که انجام حسابرسی را به حسابرسمحوّل نموده است ارائه می گردد، که بر حسب اقتضاء ممکن است به یکی از دو صورت کوتاه یا تفصیلی صادر گردد.
نکاتی که در گزارش حسابرس قید می شود تابع نوع حسابرسی، حدود رسیدگی و بالاخره منظوری که حسابرسی به خاطر آن صورت گرفته است، می باشد. لیکن گزارش حسابرس در هر صورت باید متکی به نتایج حاصله از رسیدگی های انجام شده و حاوی اظهارنظر صریح وی مبنی بر تائید و یا تائید مشروط و یا رد صورت های مالی مورد رسیدگی باشد. بدیهی است در مواردی به علت عدم دسترسی به مدارک و اطلاعات لازم و یا به علت کامل و یا کافی نبودن اطلاعات و مدارک موجود، یا رسیدگی به آنها نمی توان به طور قاطعی نتیجه گیری نمود و بنابراین حسابرس به ناچار در گزارش خود از اظهارنظر صریح نسبت به بعضی موارد خودداری نموده و فقط نسبت به بقیه محتوی صورت های مالی مورد گزارش اظهار عقیده می نماید.
در بعضی موارد دیگر حسابرس به طور کلی از اظهارنظر نسبت به صورت های مالی خودداری نموده و در مواردی ممکن استاصولاً قادر به ارائه هیچ گونه گزارشی نباشد. البته باید دانست که از نقطه نظر حرفه ای فقط در موارد بسیار استثنائی حسابرس به این روش هاتوسّل جسته و در موارد عادی لازم است حسابرس در انجام وظایف خود و اتخاذ همه گونه تدابیر حرفه ای، از لحاظ انجام رسیدگی های مقتضی منتهای جدیت لازم را معمول دارد به طوری که در پایان حسابرسی بتواند نسبت به صورتهای مالی مورد رسیدگی و کلیه مواردی که به نحوی از انحاء در صحت یا سقم صورتهای مذکور تأثیر دارند به یک عقیده حرفهای دست یافته و به طور صریح نسبت به آنها اظهار عقیده نماید.
باید دانست که واحدهای اقتصادی برای دستیابی به اهداف کوتاه مدت و بلند مدت و تحقق ماموریت ها و چشم اندازها، حفظ توان مالی و سود آوری، مقابله با رویدادهای غیر منتظره و پاسخ گویی در برابر پاسخ خواهان - صاحبان سرمایه، دولت و غیره - باید از یک سیستم کنترل داخلی اثربخش برخوردار باشند. کنترل داخلی، یک رویداد یا وضعیت خاص نیست، بلکه مجموعه ای از اقدامات متوالی و فراگیر است که به همه فعالیت های سازمان نفوذ و تسری پیدا میکند. این اقدامات در گستره عملیات یک سازمان و به شکلی مستمر روی میدهد، آنها در مسیری که مدیریت سازمان را اداره میکند و پیش میبرد و به صورتی فراگیر و جداییناپذیر از آن وجود دارند - شعری و آذینفر،. - 1386 هدف پژوهش حاضر؛ بررسی ارتباط رقابت بازار حسابرسی و رابطهمداری در اظهار نظر حسابرس در زمینه کنترل داخلی در شرکتهای پذیرفته شده در اوراق بهادار تهران میباشد.
پیشینه پژوهش پژوهشهای خارجی
*جی و همکاران - 2017 - 1 رابطه بین کیفیت اقلام تعهدی و کنترل های داخلی را در شرکت هایی که گزارش نقاط ضعف کنترل های داخلی را بر گزارشگری مالی تحت قانون 302 و 404 ساربینز - اوکسلی گزارش کرده بودند بررسی کردند. هنگامی که ضعف های کنترل داخلی بااهمیت وجود داشته باشد این احتمال وجود دارد که تحریفات با اهمیت سالانه پیشگیری و یا تشخیص داده نشود. آن ها به این نتیجه رسیدند که ضعف های کنترل داخلی با اقلام تعهدی با کیفیت نسبتا پایین همراه است و نقاط ضعف کنترل داخلی بااهمیت در ارتباط مستقیم با کیفیت اقلام تعهدی - به عنوان مثال سودآوری - است و همچنین بررسی کردند که کنترل های داخلی قوی با مدیریت سود رابطه دارد. آنها به این نتیجه رسیدند که مشکلات کنترل داخلی علت ریشهای برای اقلام تعهدی با کیفیت پایین است.
