بخشی از مقاله
چکیده
مقاله حا ضر با تهیه فرم پر س شنامه و طرح 8 سؤال کار شنا سی شده تو سط مؤلف و یک تیم علمی پژوه شی از دبیر ستان امیرکبیر بابل با پر نمودن 200 نفر از دانشآموزان سالهای دوم و سوم ر شتههای ریا ضی- فیزیک چند مدر سه بابل تهیه گردیده است که پس از جداسازی پاسخنامههای ناهنجار 171 تا را انتخاب نموده و مورد بررسی و تجزیه و تحلیل آماری قرار دادند.
نهایتاً در جواب سؤال 4 زمانی که دبیران ریاضی دروس ریاضی را به روش حل مسأله تدریس میفرمایند فهم و یادگیری ریاضی چقدر آسانتر میگردد میبینیم که از مجموع 171 نفر پاسخ دهنده 120 نفر گزینههای خیلی زیاد و زیاد و 35 نفر گزینه متو سط و 16 نفر خیلی گزینههای ضعیف و خیلی ضعیف را جواب دادند و بیانگر آن ا ست که این روش فهم یادگیری ریا ضی را در فراگیران زیاد میکند و همچنین در جواب سوال 8 چه اندازه دبیران ریا ضی شما از تدریس به روش حل مسأله استفاده میکنند
از مجموع 169 پاسخ دهنده 76 نفر گزینه خیلی زیاد و زیاد، 47 نفر گزینه متوسط و 46 نفر گزینه ضعیف و خیلی ضعیف را انتخاب کردند که این یک پیام جالب و معناداری از آموزش ریاضی دبیران در مدارس را به همراه دارد که مهارت حل مسأله یک بخش مهمّی از برنامههای آموزش ریاضی است لذا مسئولین دستاندرکار علوم تربیتی باید روشی را انتخاب نمایند تا این چالش در مدارس و دانشگاهها مرتفع گردد. سپس با تجزیه تحلیل آماری، رسم نمودارهای مستطیلی، دایرهای و خلاصه، جمعبندی و نتیجهگیری همراه با پیشنهاداتی ارائه مینمایند. کلید واژهها: حل مسأله- فهم و یادگیری- نوآوری- خودباوری- نقش دبیران ریاضی
مقدمه - اهمیت جایگاه، موضوع، چرائی تحقیق -
در جهان امروز یکی از لازمههای مهم یادگیری و یاددهی صحیح ریاضی این است که انسان تلاش و فعالیتهای خود را همراه با متُد و قواعد خاص علمی ثبت و تجربه شده، انجام دهد دیگر گذشت بشر بیاید، عمر طولانی صرف کند، آزمایش و تجربههای مختلف و هزینهای کلان اقتصادی نمایند تا یک تئوری غیرمعقولی را برای یاددهی و یادگیری ریاضی انتخاب نماید و نهایتاً نتیجهای مطلوبی هم حاصلاش نگردد
لذا مدرسین ریاضی میبایست از همان اول روشی را برای یاددهی ریاضی انتخاب کنند تا در کمترین زمان ممکن توان یادگیری ریاضی فراگیران را به حداکثر ممکن افزایش دهند و علیرغم نبود هیچگونه مقاله پژوهش میدانی در مورد موضوع مورد مطالعه پژوهشگران را وادار نموده تا در این رابطه به روش میدانی تحقیقی داشته باشند
و هدف ا صلی مزایای یاددهی و یادگیری ریا ضی، از این متُد را متوجه فراگیران و ا ساتید ریا ضی و م سئولین د ستاندکار دو وزارتخانه آموزش و پرورش و علوم تحقیقات و فنآوری نمایند با این امید که در آتیه برای بهینهسازی آموزش ریاضی کشور گام مثبتی برداشته شود.
پیشینه تحقیق
اگرچه همانطوری که عنوان شد هیچگونه تحقیق میدانی در مورد مطالعه موضوع فوق در ایران و جهان صورت نگرفته است امّا مطالعات و مقالات زیادی در ارتباط غیرمستقیم با موضوع این مقاله توسط دانشمندان ایرانی و خارجی در کنفرانسهای رسمی و غیرر سمی و مجلات ریا ضی دنیا م شاهده شده که هر یک عملکرد علمی و تأثیر مفیدی به نوبه و زمان خود دا شتند و قابل ستایش و تحسین و قدردانی از مؤلفین آنهاست لذا چندتا را به عنوان مثال بیان مینمایند. اولاً ب سیاری معتقدند که تدریس ریا ضی از طریق حل م سأله تاریخچهای طولانی دارند و سقراط را اولین ک سی میدانند که این روش را عملاً در آموزش به کار برده است با نگاهی کوتاه به تاریخ داریم که ریاضیدانان بزرگی از جمله دکارت بولستانو و پولیا و شوئنفلد اشاره کرد.
-1 رو شنگر، ح سن و همکاران، آموزش ا ستراتژیهای حل م سأله به دانشآموزان راهنمایی با کمک مدل حل م سأله پولیا در دهمین کنفرانس آموزش ریاضی ایران- یزد تابستان 1387 ناشر اداره کل آموزش و پرورش یزد، ص.247
-2 رستمی، محمدهاشم و حاجی بابائی، جواد، به سوی فرهنگ یاددهی- یادگیری حل مسأله در آموزش ریاضی همراه با حل مسأله، با فرهنگ آموزشی حل مسأله، از دفتر برنامهریزی تألیف کتب درسی در هشتمین کنفرانس آموزش ریاضی ایران تابستان 1385 شهرکرد، ناشر: آموزش و پرورش استان چهارمحال و بختیاری، ص225، سال انتشار .1385
-3 روزدار، علی، نقش رهیافتها در حل م سأله در ه شتمین کنفرانس آموزش ریا ضی ایران، شهرکرد، ص399، سال انت شار .1385
-4 خانپور، ولیا...، در دو مقاله اهمیت حل مسأله توسط فراگیران پیام ریاضی شماره 3 ص 19، سال انتشار 1383 و مقالهای تحت عنوان حل مسأله از دیدگاه جورج پولیا و نظریه شوئنفلد در پیام ریاضی، شماره 6، بهار سال 1387، ص.7
-5 کازیو یوشی اکویا از دانشگاه هوکایدو ژاپن، ترجمه لیلا قربانلو، ناشر: رشد آموزش ریاضی، شماره 100، ص85، سال انتشار .1389
-6 جهانیپور، روحا...، انتخاب ا ستراتژی در فرآیند حل م سأله از دان شگاه صنعتی شریف ر شد آموزش ریا ضی، شماره 27، زمستان سال 1375، ص.49
-7 ا سدی گرمارودی، جعفر، پرونده شخ صی حل م سأله ر شد برهان راهنمایی، شماره 1، پاییز سال 1391، دفتر انت شارات تکنولوژی وزارت آموزش و پرورش، ص.39
-8 غلام آزاد، سهیلا، راهکارهای حل مسأله، ناشر: ماهنامه تکنیک، شماره دوم، خرداد ماه 1379، ص.21
-9 سمندی، شهلا و دیگر همکاران، شیوههای آموزش حل م سأله ریا ضی در دوره راهنمائی در دوازدهمین کنفرانس آموزش ریاضی ایران، سمنان، شهریور ماه 91، ناشر: اداره کل آموزش و پرورش سمنان، ص.67
-10 روشهای حل مسأله مبتنی بر الگوی جورج پولیا در دوازدهمین کنفرانس آموزش ریاضی ایران، شهریور .92
-11 خزائیان، جعفر، آموزش حل مسأله در راهنمایی در هفتمین کنفرانس آموزش ریاضی ایران، سنندج، شهریور 1383، ناشر اداره کل آموزش و پرورش استان کردستان، ص.65
و چند مقاله دیگر که از حوصله و اهداف این تحقیق خارج است گرچه همه مؤلفین و ارائه دهندگان مقالات در پژوهشهای بالا جملگی تلاش بسزایی در رشد تفکر آموزش ریاضی به روش مبتنی بر حل مسأله داشتند ولی در این مقاله کوشیده شده تا برای اوّلین بار در جهان تأثیر یاددهی ریاضی مبتنی بر حل مسأله تحقیقاتی به روش میدانی از دیدگاه فراگیران صورت گرفت.
متُد یافتههای تحقیق:
به صورت میدانی به طوری که ابتدا فرم پر س شنامه حاوی چند سوال کار شنا سی شده تو سط تیم علمی پژوه شی دبیر ستان امیرکبیر شهرستان بابل تهیه شده و سپس 200 نفر از دانشآموزان سالهای دوم و سوم رشته ریاضی فیزیک دبیرستانهای پسرانه امیرکبیر و شهید مطهری و دخترانه شهید اصفهانی و علی بن موسیالرضای بابل که تعداد شرکت کننده هر مدرسه به طور مساوی فرمها را پر نمودند، 29 پاسخنامه ناقص را کنار گذاشته و پاسخنامههای کامل را دستهبندی و فراوانی مطلق، درصد فراوانی ن سبی را محا سبه کرده و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار دادند. نهایتاً نمودارهای م ستطیلی و دایرهای آن را با کمک نرم افزارهای SPSS رسم نمودند
ادبیات تحقیق
قبل از بیان، تجزیه و تحلیل یافتههای تحقیق ابتدا در مورد روشهای یاددهی یا همان تدریس حل مسأله و اهمیت حل مسأله از دیدگاه دانشمندان ریاضی مختصر مطالبی را عنوان مینمایند.
حل مسأله به دیدگاه جورج پولیا عبارت است از ضرورت جستجوی آگاهانه وسیله مناسب برای رسیدن به هدف مشخص که ابتدا واضح نمیباشد و منظور حل مسأله پیدا کردن آن میباشد [1] - 1962 - و به گفته فن دویل تدریس مبتنی بر حل مسأله اغلب، اگرنه همه مفاهیم و رویههای مهمّ ریاضی از طریق حل مسأله بهتر تدریس خواهند شد 2004 - ، ص. - 36 این عبارت اگرچه اغراقآمیز به نظر میرسد امّا مبنای برنامهریزیهای در سی ب سیاری در دهه اخیر بود ا ست .[2] و روش تدریس یکی از ارکان مهم برنامه درس ریاضی است درک دانشآموزان از ریاضی توانایی آنها در حل مسأله، اعتماد به نفس و حتی نگرششان ن سبت به ریا ضی از طریق تدریس که در مدر سه با آن مواجه می شوند شکل میگیرد از این رو میتوان گفت بهبود آموزش ریاضی نیازمند به تدریس مؤثر یا همان یاددهی مناسب ریاضی است از طرفی یاددهی مؤثر ریاضی نیازمند آن است که بدانیم دانشآموزان چه میدانند و چه احتیاج دارند چه چیزهایی را باید یاد بگیرند تا بتوانیم آنها را در یادگیری بهتر آن مطالب حمایت کرده و به چالش بکشیم NCTM - ، - 2000 و روزدار - 1383 - به نقل از شرودر ولستر - 1989 - سه رویکرد متمایز زیر را در تدریس ریاضی معرفی میکند [2]
-1 تدریس درباره حل م سأله: در این رویکرد دانشآموزان رهیافت و راهبردهایی را آموزش میبینند که در حل مسایل به یاری آنها آیدمی و معمولاً معلّم یک مسأله را حل میکند، آنگاه از طریق مشخص کردن چهار مرحله حل مسأله پولیا - فهمیدن م سأله- طرح نق شه- اجرای نق شه- به عقب نگاه کردن - پی شنهاد مینماید - پولیا - 1957 سپس راجعبه فرآیند آن صحبت میکنند.
-2 در روش یاددهی یا تدریس برای حل مسأله: معلم ابتدا محتوای پایهای ریاضی را قبل از کاربرد آن محتوا در یافتن راه حل مسایل متعدد ارائه میدهد در حقیقت اصل این دیدگاه بر این پایه استوار است که دانشآموزان بایستی ابتدا محتوای ریاضی را مطالعه کنند آنگاه مسایل را حل کنند.
-3 یاددهی یا تدریس از طریق حل مسأله: در این رویکرد از آموزش ریا ضی م سأله را به عنوان ابزاری برای یادگیری ریا ضی به شمار میرود. تدریس یک موضوع ریاضی با یک موقعیت مسألهای که جنبههای کلیه موضوع ریاضی را در بردارد شروع میشود این رویکرد معرف دو سطح در دنیاست یکی دنیای واقعی اشیاء مسألهها و کاربردهای ریاضی و دیگری دنیای مجرد نمادها، اعمال و فنون ریا ضی، اهمیّت یاددهی از طریق حل م سأله همین بس که در سال 1989 شورای ملی معلمان ریا ضی آمریکا در سند ا ستانداردهای برنامه در سی و ارز شیابی اعلام دا شتند که حل م سأله باید هدف ا صلی آموزش ریا ضی و بخش جداییناپذیر همه فعالیتهای ریا ضی با شد و این که دانشآموزان باید رویکرد حل م سأله را برای برر سی و درک مطالب ریا ضی مورد ا ستفاده قرار دهند شواهد بدست آمده از بکارگیری توصیههای این سند در دهه 90 میلادی مؤید آن است که حل مسأله میتواند وسیلهای قدرتمند و مؤثری در یادگیری ریاضی باشد - فن دویل، [2] . - 2004 حال یک سوال مطرح است که حل مسأله چگونه میتواند در یادگیری مؤثر ریا ضی دانشآموزان کمک کند در پا سخ این سوال ا صول و ا ستانداردهای ریا ضی مدر سه - 2000 - آمده ا ست که مسایل مناسب با هدف یادگیری مفهوم مورد نظر و خوب طراحی شده و این فرصت را در اختیار دانشآموزان میگذارند تا آنچه را
میدانند استحکام بخشند و آن را توسعه دهند. [2] و هنگامی ریا ضی جالب ا ست که دانشآموزان بتوانند م سألهای را طرح و خود آن را حل کنند و دان شمند دیگری به نام کاک کرافت در
سال 1982 حل مسأله را توانایی بکار بردن ریاضیات در موقعیتهای مختلف میداند و معتقد است که دانشآموز نمیتواند حل یک م سأله ریا ضی را آغاز کند مگر این م سأله به عبارتهای منا سبی تبدیل شود این نخ ستین و ا صلیترین گام م شکلات فراوانی را برای بسیاری از دانشآموزان ببار میآورد که معلمان ریاضی کمتر به آن توجه دارند و توصیه میشود که حل مسأله جزیی از تجربهی ریاضی فراگیران باشد.
