بخشی از مقاله
بررسی اثربخشی تمرینات تنفسی یوگا بر درد مزمن و اضطراب در زنان مبتلا به ام اس شهر گرگان
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی " تمرینات تنفسی یوگا بر درد مزمن ، اضطراب" زنان مبتلا به ام اس شهر گرگان انجام شده است . روش تحقیق از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بود .جامعه پژوهش شامل زنان 20 تا 40 سال که عضو انجمن ام اس شهر گرگان می باشد، روش نمونه به صورت روش نمونه گیری در دسترس بوده ، به صورت داوطلبانه ، 60 نفر به پرسشنامه ها پاسخ دادند . سپس از میان زنانی که نمره بالایی را در پرسشنامه کسب کردند ، تعداد 30 نفر به عنوان گروه آزمایش و گروه کنترل جایگزین شدند . ابزار اصلی گردآوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه است که از یک پرسشنامه 34 سوالی چند وجهی درد وست هیون-ییل ،آزمون 40 سوالی اضطراب حالت اسپیلبرگر ، استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل دادهها علاوه بر استفاده از روشهای آمار توصیفی ، از آمار استنباطی نیز استفاده گردید . به دلیل کم بودن تعداد نمونه در دسترس در هر کدام از گروهها از آزمونهای ناپارامتریک استفاده نموده ایم که شامل آزمونهای علامت ، رتبه علامت دار ویلکاکسون جهت استفاده در نمونه های وابسته ( پیش آزمون و پس آزمون ) و آزمون دو نمونه ای کلموگروف B اسمیرنوف بوده که با استفاده از نرم افزار SPSS 17 مورد تحلیل قرار گرفت . تحلیل داده ها نشان می دهد که تکنیکهای تنفسی یوگا به شیوه گروهی به طور معناداری (در سطح(P<./.5 ارائه شده فرض موثر بودن جلسات اجراشده تایید می گردد. علاوه بر آن به دلیل مثبت بودن آماره Z میتوان گفت که اثر مذکور نسبت به قبل و گروه گواه باعث کاهش درد مزمن ، کاهش اضطراب در پس آزمون می گردد .
واژگان کلیدی: ، یوگا ، تکنیکهای تنفس ، بیماری ام اس ، درد مزمن، اضطراب
.1مقدمه
ام اس یک بیماری میلین زدای سیستم عصبی مرکزی است . این بیماری یکی از شایع ترین بیماریهای نورولوژیک در انسان بوده و ناتوان کننده ترین بیماری سنین جوانی است . در این بیماری پوشش میلین سیستم عصبی مرکزی از قبیل مغز ، عصب بینایی و نخاع شوکی دچار آسیب می شود . رایج ترین دوره شروع آن دوره جوانی بوده و در زنان حدود دو برابر مردان شایع است . در این بیماران خستگی یکی از شایع ترین و ناتوان کننده ترین علایم می باشد که باعث اختلال در کار، فعالیت اجتماعی و عملکرد روزانه این بیماران می شود. خستگی تاثیر قابل ملاحظه ای در زندگی روزمره این بیماران دارد ، مانع فعالیت های فیزیکی شده و در مسولیت پذیری ، کار و نقش های اجتماعی تداخل ایجاد می کند. افسردگی و اضطراب ممکن است عامل افزایش خستگی زیاد شوند. افسردگی ممکن
1
است در نتیجه ی کیفیت خواب و تغذیه نامناسب ، ایجاد شود و یا اینکه با احساس عمومی افسردگی ارتباط داشته باشد. اگرچه اضطراب یکی دیگر از علایم ناتوان کننده در این بیماران است اما کمتر مورد بررسی قرار گرفته است (خضری مقدم ، و همکاران .( 1391 بررسی ها نشان داده اند که یوگا تاثیرات مثبتی بر کارکرد شناختی و عاطفی دارد (نجفی دولت آباد، و همکاران .(1389 شیوع ام اس در زنان تقریبا دوبرابر مردان است. شایع ترین دوره پیدایش بیماری بین 20 تا 35 سالگی است. ولی در موارد نادری نیز در کودکان و افراد مسن گزارش شده است.علت ام اس هنوز مشخص نشده است، ولی عواملی مانند نارسائی ایمنی ، استعداد ژنتیکی فرد ، زمینه خانوادگی ، منطقه جغرافیایی ، عفونتهای ویروسی و فشارهای روانی (استرس) را در پیدایش آن موثر می دانند.(سلطان زاده ، .(1383 به منظور کاهش شدت خستگی ، علایم خلقی منفی شایع و بهبود کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به ام اس ، درمانهای متعددی به کار گرفته شده است. دارو درمانی یکی از شایعترین درمانها است. ولی علاوه برآن در سالهای اخیر روشهای غیرداروئی توجه زیادی را به خود جلب کرده است که تحت عنوان درمانهای مکمل مطرح هستند. درمانهای مکمل می توانند روند و سیر بیماری ام اس را کند و تعداد حملات را کاهش دهند و شروع ناتوانی همیشگی را به تاخیر بیاندازند یکی از این درمانها ورزش یوگا (Yoga) و
... میباشد. (ریگی کوته و همکاران .( 1392 مزمن بودن ماهیت بیماری ام اس نداشتن پیش آگهی و درمان قطعی و درگیر ساختن فرد در سنین جوانی باعث ایجاد اختلالات روانی متعددی در بیماران می گردند که در این میان افسردگی ،اضطراب و استرس بیشترین شیوع را دارد.(غفاری و همکاران( 1387 یکی از علائم بیماری ام اس درد مزمن میباشد که در میان این بیماران شیوع زیادی دارد. مطالعات مختلف گزارش کرده اند که وقوع درد در یک دوره یک ماهه در این بیماران بین 53 تا 79 درصد متغیر است( اسوندسن1 و همکاران ، 2005، آرچیبالد2 و همکاران ، 1994، بیسک 3و همکاران ، .(2004 برخی از مطالعات شیوع درد در ام اس را بین 43 تا 54 درصد (با خارج نمودن سردرد از انواع درد در نظر گرفته شده ) گزارش داده اند. ( سولارو4 و همکاران، .2004 استناگر5، کنودسن6، جنسن7 ، .1991 ورموت8 ، کتلائر9، کارتون 10، 1986 به نقل از حقیقت و همکاران(1392 طبق تعریف انجمن بین المللی درد، (درد یک احساس ناخوشایند و تجربه عاطفی است که در ارتباط با آسیب و صدمه بافتی می باشد) (اوکسوز11،( 2007 و دارای جنبه های گوناگون مثل شدت، ادراک، کیفیت، محل، طول مدت و حاد یا مزمن بودن است ( اصغری مقدم و همکاران، .(2002 پژوهشگران بسیاری تلاش کرده اند تا عواملی که موجب تنوع میزان سازگاری با درد مزمن می شود شناسایی کنند. این تلاشها منجر به شکل گیری الگوهای چندوجهی زیستی روانی اجتماعی شده است که نشان می دهند گذشته از جنبه زیست-پزشکی درد (مانند شدت درد و طول مدت ابتلا)، عوامل روان شناختی مانند شناخت های مرتبط با درد، محیط اجتماعی و فرهنگ نیز در چگونگی سازگاری با درد نقش مهمی ایفا میکنند (اوکیفوجی.12 و تورک، .(2002 نقش عوامل روانشناختی در شکل گیری و تداوم کمر درد مزمن و ناتوانی ناشی از آن، بیانگر موثر بودن این عوامل در شکل گیری انواع علائم روانشناختی است( مورلی13و همکارش، ( 2005 در مطالعات نشان داده شده که سطوح بالای استرس و اضطراب موجب عدم سازش موفقیت آمیز با درد می شود( ادواردز14 و همکاران، .(2003 بیماران با درد مزمن معمولا افسردگی، آشفتگی در روابط بین فردی به ویژه خانواده، آشفتگی در خواب، خستگی و کاهش کارکردهای حسی و روان شناختی را تجربه می کنند( تورک و همکاران، .(2006 یوگا می تواند به عنوان یک روش مناسب و موثر احتمالی برای کاهش افسردگی بیماران مبتلا به ام اس مورد استفاده قرار گیرد.بنابراین اطلاع و آگاهی از اثرات این نوع تمرینات بر وضعیت روحی و روانی بیماران مبتلا به ام اس می تواند به عنوان یافته ای ارزشمند برای جامعه پزشکی تلقی گردد و این روش کم هزینه غیر دارویی را به بیماران خود تجویز نمایند (دکتر رهنما و همکاران.( 1390 مطالعه ها نشان دادند که تکنیک های یوگا می
2
تواند هورمون های همراه با استرس و اضطراب را کاهش داده و بر فعالیتهای مغز تاثیر بگذارند (پرشاد.( 2004 مطالعه ای به وسیله اوکن و همکاران(2006 )،تحت عنوان تاثیر یوگا بر عملکرد شناختی ، خستگی،خلق و کیفیت زندگی مردان انجام شد و نتایج آن نشان داد که یوگا باعث بهبود کیفیت زندگی و کاهش خستگی در این افراد می شود. انجام تکنیک های یوگا کیفیت خواب بیماران را بهبود می بخشد (.آکرمن وهمکاران2006 )،(سوکارون،( 2001 با توجه به آنچه ذکر گردید و شیوع بیشتر این بیماری در زنان ، پژوهش حاضر به منظور تعیین اثربخشی در پی پاسخ به این سوال می باشد آیا تمرینات تنفسی یوگا بر درد مزمن،اضطراب ،بر زنان مبتلا به ام اس اثربخش است؟
.2سؤالات تحقیق
سوال اصلی:
آیا تمرینات تنفسی یوگا بر درد مزمن،اضطراب ، بر زنان مبتلا به ام اس اثربخش است؟
سوالات فرعی:
آیا تمرینات تنفسی یوگا بر درد مزمن زنان مبتلا به ام اس اثربخش می باشد؟
آیا تمرینات تنفسی یوگا بر اضطراب زنان مبتلا به ام اس اثربخش می باشد؟
.3فرضیه های تحقیق
تمرینات تنفسی یوگا بر درد مزمن زنان مبتلا به ام اس اثربخش می باشد.
تمرینات تنفسی یوگا بر اضطراب زنان مبتلا به ام اس اثربخش می باشد.
.4مبانی نظری
مبتلایان به بیماری ام.اس به علت ظهور علائم پیشبینی ناپذیر، درمان دشوار، عوارض جانبی داروها و ناتوانی فیزیکی فزاینده، با عواقب روانشناختی همچون دور ماندن از اهداف زندگی، بیکاری، اختلال در روابط، اختلال در فعالیتهای روزمره زندگی و اوقات فراغت مواجه هستند (جانسن1، 2003؛ هاکیمو2، 2000 ،به نقل از دنسیون و همکاران، .( 2008 ساترلند و اندرسون در این زمینه اظهار میدارند: که ورزش اثرات بالقوهای در کاهش خطر بیماریهای روانی و جسمی دارد و بیماران ام.اس میتوانند از اثرات مفید ورزش در جهت به حداقل رساندن عود بیماری و خستگی ناشی از آن سود ببرند. ورزش، بخش مهمی از شیوهی زندگی است که علاوه بر سلامت جسمی و عقلی، خطر پیدایش بیماریهای مزمن را کاهش، امید به بقا را افزایش و کیفیت زندگی را در طول سالهای آینده ارتقاء میدهد. ( آندرسون3، ساترلند( 20014 انجمن بینالمللی مطالعهی درد IASP) یا International Association for the (Study of pain، درد را این گونه تعریف میکند: »یک تجربهی حسی و روانی ناخوشایند که با آسیب احتمالی یا واقعی بافت در ارتباط است و یا در دورههای این گونه آسیبهای بافتی به وجود میآید).« بوشر5،1995 ).نظریه های مهمی در مورد علل اضطراب بیان کردند که هر یک از آنها از نظر مفهومی و علمی در درمان بیماران مبتلا به اختلالات اضطرابی مزایایی دارند ( پورافکاری . ( 1375 آدلر نیز معتقد است که اضطراب ناشی از احساس حقارت است ، از نظر وی هر اختلال نوروزی از جمله اضطراب به منزله کوششی است برای رها کردن فرد از احساس حقارت نیل به احساس تفوق و برتری که در مواردی به حالتهای جبرانی نامطلوب منتهی می شود
. ( آتش پور و شفتی ( 1377 هورنای نیز معتقد است که اضطراب احساس تنهایی و در ماندگی کردن در دنیای خصومت آمیز است نوفرویدی ها عقیده دارند در اضطراب اولیه به هنگام تولد ، بلکه بعد ها در هنگامی که کودک متوجه وابستگی خود به والدینش می
3
شود به وجود می آید . ناکامی بالقوه یا واقعی در ازای نیازهای وابستگی موجب اضطراب می شود . ( پژوهان . ( 1378 زاجر نیز اضطراب را نتیجه ادراک تهدید نسبت به خویش پنداری می داند که محصول ناهماهنگی بین تجربیات فعلی و قبلی شخص می باشد . ( آتش پور و شفتی ( 1377 نظریه های شناختی در این نظریه عقیده بر این است که عامل بوجود آورنده اضطراب یا فشار روانی ، رویدادها ، مشکلات نیستند بلکه تفسیر فرد از رویدادها یا وقایع است که می تواند این مشکلات را به دنبال داشته باشد . از دیدگاه روانشناسی، تمرینهای یوگا با کاستن از تنش به سازگاری و تعدیل کمک میکند و با محدود کردن حالتهای ذهن و روح و کاهش انگیختگی قشر مخ، آرامش جسم و ذهن را برای انسان به ارمغان میآورد و لذا از اضطراب و افسردگی میکاهد.(استریتر 1و همکاران ( 2007 ، (جیکولان 2و همکاران ( 2000
.5 روش پژوهش
این پژوهش، از نوع پژوهش های آزمایشی می باشد که به صورت طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل اجرا شد. آموزش تمرینات تنفسی یوگا به عنوان متغیر مستقل و درد مزمن ، اضطراب ، بهزیستی جسمانی و بهزیستی روانشناختی به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شدند. قبل از اجرای متغیر مستقل، هر دو گروه از طریق پرسشنامه، مورد اندازه گیری قرار گرفتند و بعد از آن متغیر مستقل (تمرینات تنفسی یوگا) برای گروه آزمایش اجرا شد. متغیر مستقل در 16 جلسه هر هفته 2 جلسه به مدت 75 دقیقه به گروه آزمایش ارائه شد و پس از پایان جلسات، پس آزمون از هر دو گروه آزمایش و گواه گرفته شد. جامعه ی آماری این پژوهش را زنان 20 تا 40 سال عضو در انجمن ام اس شهر گرگان انتخاب شدند. شیوه ی نمونه گیری به این ترتیب بود که ابتدا از بین زنان 20 تا 40 سال عضو در انجمن ام اس شهر گرگان که در دسترس بودند به صورت داوطلبانه 60 نفر پرسشنامه چند وجهی درد وست هیون -ییل ،آزمون اضطراب -حالت اسپیلبرگر1983 ، را اجرا کردند. سپس از میان زنانی که نمره بالایی را در پرسشنامه کسب کردند تعداد 30 نفر به صورت تصادفی در دو گروه 15 نفری به عنوان گروه آزمایش و گروه کنترل جایگزین شدند.
.6 ابزار تحقیق
الف)پرسشنامه چند وجهی درد وست هیون- ییل (کرنز و همکاران، (1985، آزمونی چند عاملی است که بر مبنای نظریه ی شناختی-رفتاری درد (ترک و همکاران، (1983 و نظریه ی ارزیابی سلامت (ترک و کرنز،(1985 طراحی شده است. این پرسشنامه اطلاعاتی مختصر اما جامع، پایا و معتبر از مسائل مرتبط با تجربه ی درد فراهم می آورد و برای بکارگیری در برنامه های میان رشته ای ارزیابی درد مزمن مناسب است. پایایی و اعتبار پرسشنامه ی چندوجهی درد نخستین بار در یک نمونه ی 120 نفری از بیماران مبتلا به درد مزمن تأیید شد (کرنز و همکاران، .( 1985 این پرسشنامه از سه بخش مستقل از یکدیگر تشکیل شده است: اولین بخش دارای 20 عبارت است و از بیمار می خواهد تا در قالب 5 خرده مقیاس، ارزیابی خود را از شدت درد، اختلال در زندگی روزانه، کنترل بر زندگی، اختلال عاطفی و حمایت گزارش کند. بخش دوم دارای 14 عبارت است و از بیمار می خواهد تا ارزیابی خود را از واکنش همسر (یا سایر افراد مهم در زندگی اش) از دردی که دچار آن است در قالب سه خرده مقیاس واکنش منفی، تلاش برای انحراف توجه از درد، و نشان دادن دلسوزی درجه بندی کند. بخش سوم دارای 18 عبارت است و در قالب 4 خرده مقیاس، فراوانی فعالیت های بیمار را در امور خانه داری، امور مربوط به تعمیر و نگهداری وسایل منزل، فعالیت های اجتماعی و انجام فعالیت هایی بیرون از منزل ارزیابی می کند.
ب) آزمون اضطراب اسپیلبرگرآزمون اضطراب STAI-Y ، نخستین فرم پرسشنامه حالت صفت (آشکار و پنهان ) اضطراب در سال 1970 توسط اسپیلبرگر و همکاران به نام STAI-Y ارائه گردید و در سال 1983 مورد تجدید نظر قرار گرفت. فرم تجدید نظر شدهSTAI-Y ،40 سوال است .از سوال 1 تا 20 اضطراب حالت(آشکار ) با چهار گزینه (به هیچ وجه ، گاهی ، عموما ، خیلی زیاد )و از سوال 21 تا 40 اضطراب صفت با) با چهار گزینه (تقریبا هرگز ، گاهی اوقات ، بیشتر اوقات ، تقریبا همیشه ) شامل می شود
.بین مقیاس صفت اضطراب و دیگر آزمونهایی که اضطراب را می سنجند ،همبستگی های بالا گزارش شده است. همبستگی این مقیاس با اضطراب آشکار تایلر TMAS از 0/ 79 تا 0/ 83 و همبستگی بین صفت اضطراب با فهرست صفات عاطفه AACT از
4
0/52 تا 0/85 گزارش گردیده است.پرسشنامه حالت - صفت اضطراب ، هماهنگی درونی بالایی دارد. میانه ضرایب آلفا در گردهمایی
مختلف در مقیاس حالت 0/92 و برای صفت 0/90 گزارش گردیده است.
.7 یافته های تحقیق
جدول((1 شاخص سن بیماران نمونه در گروه گواه و آزمایش در مراحل پیش و پس آزمون
جدول((2 میزان تحصیلات بیماران در گروه گواه و آزمایش در مراحل پیش و پس آزمون
با توجه به جدول (2) مشاهده می شود سطح تحصیلات افراد نمونه درهر دو گروه تقریبا یکسان است که این امر بـه مـا
را در اثر بخشی دوره ها کمک خواهد نمود .
جدول (3) نرمالیته متغیرهای مورد مطالعه
5
