بخشی از مقاله
چکیده
گستره شهر، جمعیت روز افزون و موضوعاتی نظیر ناهنجاري هاي بصري و زیست محیطی، ترافیک، آلودگی هوا، ناپایداري و ناایمنی بنا و نارسایی در عرضه خدمات شهري، مدیریت شهري را در این مسیر قرار می دهد که راهکارهاي کارآمدي نظیر توسعه پایدار را اتخاذ کند. باتوجه به اینکه بخش عمده درآمد شهرداري از طریق فروش »تراکم« بوده است که از زمره درآمدهاي ناپایدار به شمار می آید در جهت دست یازیدن به توسعه پایدار شاید بعد از انسان که به تعبیري شهروند است و بدون انسان، توسعه پایدار شهر مفهومی ندارد، مهم ترین عامل، منابع پایدار شهري هستند.
منابع درآمد پایدار، عنصر و حلقه مفقوده اي است که فقدان آن عملکرد مدیریت شهري را به شدت تحت تأثیر منفی قرار می دهد اگر شهردارى ها نتوانند درآمد کافی و پایدار به دست آورند، نخواهند توانست تاسیسات ضرورى در شهر را ایجاد و اداره کنند. هر چند که منابع مالی شهرداري ها به صور مختلف قابل حصول است اما همه آنها از خصوصیات درآمدهاى پایدار برخوردار نیستند.
پایدارى در درآمدهاى مستلزم آن است که اولاً این اقلام از استمرار نسبی برخوردار باشند و ثانیاً حصول این درآمد ها شرایط کیفی شهر را در معرض تهدید و تخریب قرار ندهد. هدف پژوهش حاضر تأمین نظام درآمد پایدار، لازمه توسعه پایدار در شهرداري ها با تأکید بر شهرداري اسلامشهر می باشد.
براي رسیدن به این هدف با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی منابع درآمدي مختلف - پایداري و عدم پایداري - شهرداري اسلامشهر مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت، نتایج پژوهش نشان می دهد به منظور افزایش درآمد شهرداري اسلامشهر و ایجاد درآمدهاي جدید پایدار، باید به محورهاي بازنگري و اصلاح نظام درآمدها، بازنگري و اصلاح نظام بودجهریزي، بازنگري و اصلاح نظام مالی و حسابداري، بازنگري و اصلاح نظام مدیریت شهرداري توجه اساسی شود.
-1 مقدمه
رشد سریع جمعیت شهري به همراه واگذاري برخی از وظایف دولت به شهرداري ها - که انتظار می رود در آینده وظایف بیشتري نیز به شهرداريها واگذار شود - ، موجب افزایش شدید نیازهاي مالی شهرداريها شده است. وظایف شهرداري ها روز به روز گسترده تر میشود و شهرداري ها به عنوان نهادها ي مدنی، محلّی، عمومی و غیر انتفاعی، وظایف بیشتري را بر عهده میگیرند.
به این ترتیب و به منظور پاسخگویی به وظایف محوله، نظام تأمین مالی شهرداريها نیز به مرور تغییر یافته و پیشرفتهتر شده است. همواره درآمد شهرداري ها به این دلیل که درصد قابل توجهی از آن از طریق فروش تراکم و صدور پروانه ساخت حاصل میشود، در دوره هاي رکود و رونق دچار نوسان شده و در دوره رکود به کسري بودجه شهرداري میانجامد. در دهه هاي اخیر مدیریت شهري در ایران به طور فزاینده اي با چالش هاي فراوانی روبرو بوده است که ناشی از عوامل گوناگون اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اجرایی، مالی و حقوق متعددي است
بدیهی است که یکی از مسائلی که بر ابعاد مشکلات و معضلات حاضر افزوده، رشد و توسعه سریع و شتابزده و غالباً بر رویه شهرها به واسطه رشد سریع جمعیت شهري بوده است - معاونت عمرانی دفتر برنامه ریزي وزارت کشور، . - 11:1381 وجود بیش از60 درصد از جمعیت کشور در شهرها، بالاتر بودن نرخ رشد جمعیت شهري نسبت به نرخ رشد جمیت ملی و اختصاص درآمد بسیار بالایی از ارزش افزوده و اشتغال کشور به شهرها، نشان از جایگاه اقتصاد شهري در ایران دارد
از دید اقتصاد شهري عواملی چون گسترش دامنه فعالیت هاي شهرداري ها و ارتقاي سطح انتظارات مردم از آنها و مشکلات ناشی از افزایش جمعیت شهري نیاز به گسترش منابع مالی و درآمدي شهرداریها را بیشتر می کند - قلعه دار، . - 2:1382 بنابراین در میان بخشهاي مختلف مدیریت شهري، تأمین منابع مالی و درآمدي شهرداري ها اهمیت ویژه اي دارد زیرا از یک سو کسب درآمد شهرداري ها تأثیر عمده اي در ارائه خدمات به شهروندان دارد و از سوي دیگر فقدان درآمد کافی نه تنها سبب عدم ایجاد خدمات ضرورى در شهر می شود بلکه اساسا اجراى تمامی طرح ها و برنامه هاى شهرى را با مشکل مواجه خواهد ساخت
اهمیت موضوع زمانی روشن می شود که بدانیم بیش از 95 درصد از منابع مالی شهردارى ها از محل درآمدهاى محلی درون شهرها تامین می شود و وابستگی به کمک هاى بلاعوض دولتی کمتر از5 درصد است. اگر چه از ابتداى تاسیس بلدیه در سال 1286 - ه.ش - و به دنبال آن در قانون جدید شهر دارى ها در سال 1309 - ه.ش - قوانینی در زمینه تامین هزینه هاى شهرى وضع شده است. اما درآمد حاصل چندان زیاد نبوده و نظام شهرى به کمک هاى دولتی بسیار متکی بوده است
طرح موضوع خودکفایی و خوداتکّایی شهردارى ها در سال1362 بی توجه به مبانی نظرى حاکم به روابط مالی دولت و شهردارى ها و ادامه این سیاست در سالهاى بعدى، شهردارى هاى کشور را در شرایط بغرنجی قرار داده و شماره معکوس براى کاهش سهم آنها از بودجه دولت آغاز شد. به دنبال کاهش وابستگی درآمدى شهردارى ها به دولت و با توجه به تشدید مسائل و مشکلات شهرها در نتیجه رشد جمعیت و مهاجرت ها، حجم زیاد تقاضا براى خدمات شهرى و اتکاى شهردارى ها به درآمدهاى ناپایدار شرایط کار را براى متولیان امور در شهردارى ها دشوار کرده است
بنابراین عدم برخوردارى - نجاریان بهنمیرى، 1378ص. - 2 از منابع مستمر درآمدى- حداقل براى پاسخگویی به هزینه هاى دائمی- برنامه ریزى مالی و بودجه اى شهردارى ها را مختل و با این روند منابع درآمدى فعلی جوابگوى هزینه هاى رو به تزاید شهردارى ها رادر سالهاى آتی نخواهد کرد
به گونه اى که برخی نظیر پیتر مارتین معتقد است که مهمترین چالش مدیریت شهرى در هزاره سوم حول هزینه ها متمرکز خواهد بود و تحصیل درآمد، کانون سیاست گذاریها و برنامه ریزي ها در سطح مدیریت محلی - شهرى - قرار خواهد گرفت
نابراین شهرداریها به لحاظ ارائه خدمات به شهروندان – که هزینه هاى زیادى را می طلبد نیازمند به منابع درآمدى جدید و پایدارى می باشند. شهر تهران با جمعیتی حدود 8/5 میلیون نفر، یک شهر با چند خیابان و دروازه کوچک و بزرگ نیست که بتوان آن را با هزینه هاي کم اداره کرد و خدمات مناسبی به شهروندانش ارائه داد. ساماندهی ترافیک، جمع آوري زباله، رفت و روب معابر و فعالیت هاي عمرانی از جمله نیازهایی هستند که هر کدام از آنها با هزینه هاي سرسام آوري در تهران اجرایی می شوند. واقعیت موضوع این است که تهران را دیگر نمی توان با دستورالعمل و بخشنامه هاي موردي راهبري کرد و تصمیم گیري پیرامون شهر را دچار روزمرگی کرد.
