بخشی از مقاله
چکیده:
برنامهریزیهای دقیق جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی در هر کشور وابسته به اطلاعات سرشماری های عمومی است. نتایج حاصل از اجرای سرشماری تصویر گویا یی از خصوصیات اجتماعی و اقتصادی افراد جامعه را برای برنامهریزیهای خرد و کلان فراهم می سازد.
با تغییر ابعاد مراکز جمعیتی به ویژه شهرهای بزرگ و تبدیل آنها به کلان شهرها، اجرای سرشماری مشکلتر می شود. تجربیات نشان می دهند هر اندازه مراکز جمعیتی بزرگتر باشد سرشماری مشکل تر و پوشش آن ناقص تر است ، این مسئله به ویژه در شهرهای بزرگ و مراکزی که در معرض مهاجرت های شدید قرار دارند بیشتر است و کم شماری محسوس تر است .
بنابراین لزوم پرداختن به شیوه های نوین اجرای سرشماری به عنوان جایگزین برای روش های سنتی در کشور ایران که پیشرو در انجام سرشماری ها بوده ضروری است.
روش ثبتیمبنا یکی از روشهای جایگزین برای سرشماری سنتی محسوب می شود و بیانگر گذار از روش سنتی به مدرن قلمداد می شود . این روش مبتنی بر شکل گیری ثبتهای پایه و ثبت داده از پایین ترین سطح است که پس از عملیاتی همچون تلخیص، ادیت، پردازش و طبقه بندی آمارهای ثبتی تولید می شود.
مبدع این روش در دنیا کشورهای اروپایی می باشند و تفکر اجرای آن از سالهای 1950 ایجاد شد و مشکلات مالی و کمبود نیروی انسانی موجود در برخی از کشورهای اروپای، دولتمردان این کشورها را بر آن داشت با عزمی راسخ جهت حل مشکلات، شیوههای نوین اجرای سرشماری را در دستور کار خود قرار دهند.
در این مقاله تئوری بکارگیری روش ثبتی مبنا در اجرای سر شماری عمومی نفوس و مسکن، پیش نیازها و مزایا و معایب آن ارائه می شوند.
مقدمه
مطالعات تاریخی شان میدهند از گذشته های بسیار دور در کشور های مصر، چین، روم و ایران سرشماری های جمعیتی رایج بوده است. مستندات و سوابق موجود از سرشماری ها در ایران به دوران ناصری باز می گردد که با فراز و نشیبهای بسیاری روبرو بوده است تا اینکه پس از سالها در فروردین 1332 قانون آمار و سرشماری به تصویب مجلس رسید و در آبانماه 1335 اولین سرشماری عمومی ایران اجرا شد، پس از آن سرشماری های سال های 1345،1355، - 1365جاری جمعیت - 1370،1375،1385،1390 به روش سنتی توسط مرکز آمار ایران اجرا شد.
با تغییر ابعاد مراکز جمعیتی به ویژه شهر های بزرگ و تبدیل آنها به کلان شهرها، اجرای سرشماری مشکلتر می شود. تجربیات نشان می دهند هر اندازه مراکز جمعیتی بزرگتر باشد سرشماری مشکل تر و پوشش آن ناقص تر است . این مسئله به ویژه در شهرهای بزرگ و مراکزی که در معرض مهاجرت های شدید قرار دارند بی شتر است و کم شماری محسوس تر است .
ایران کشوری است که از پتانسیل های کارشناسی قوی برای حرکت به سمت شیوه های مدرن سرشماری برخوردار است، تنها همدلی و همکاری مدیران دستگاه های اجرایی می تواند مسیر دستیابی به اطلاعات دقیق و روزآمد از طریق اجرای مدرن سر شماری را فراهم سازد.
بررسیهای تاریخی و گسترش جغرافیایی شهر های ایران از سویی و مطالعهی مستندات سایر کشور ها از سویی دیگر، باعث شده است تفکر تغییر روش اجرای سرشماری های نفوس و مسکن در اذهان کارشناسان و مدیران آمار نقش ببندد. عوامل متعدد و متنوعی وجود دارند که تغییر رویکرد سرشماری را امری ضروری و اجتناب ناپذیر قلمداد می کند می توان به طور خلاصه بیان کرد که چرا تغییر روش سرشماری الزامی است؟
1 -افزایش تقاضا از سوی کاربران آمارهای جمعیت و ویژگی های آن:
در قرن حاضر برنامه ریزیهای جمعیتی به روز، عاملی جهت توسعهی کشور ها به شمار می آید. امروزه سیاست مداران ، برنامه ریزان ، پژوهشگران ، نخبگان و سازمانهای بین المللی به منظور بررسی و تحلیل های جمعیتی نیازمند اطلاعات دقیق و به روز جمعیت و ویژگی های آن می باشند و می توان گفت اطلاعات کهنه بین سرشماری ها پاسخگوی نیاز آنها نیست.
-2پیشرفت های فناوری IT و ICT در دنیای امروز ، دیدگاه ه ا و ظرفیت های نوینی برای جمع آوری و انتشار آمارها فراهم می سازد، به نحوی که مرکز آمار ایران نیز با بکارگیری و جایگزینی تبلت به جای پرسش نامه های کاغذی درسال 1392کاربر اصلی این فناوری به شمار می آید. استفاده از این فناوری ها منجر به افزایش سرعت و دقت جمع آوری آمار ها و ابزاری برای تسهیل فعالیت های آماری به شمار می آیند.
-3رویکرد دولت ج .ا.ا که رویکرد دولت الکترونیک می باشد و تمامی قوانین و مصوبه های قانونی بر اساس این رویکرد قلم می خورد و تدوین می شود.
-4کاهش بار پاسخگویی
پرسش بیش از 70 سوال و قلم اطلاعاتی از پاسخگویان به روش سنتی و چهره به چهره بار پاسخگویی را افزایش میدهد و متاسفانه با خستگی پاسخگو و یا عدم تمایل پاسخ همراه می شود. استفاده از روش های نوین اجرای سرشماری عمومی ، کاهش بار پاسخگویی را فراهم میسازد.
-5بهره وری زمان
-6ارتقای کیفیت نتایج
-7مطالعات نشان می دهد همواره ارتقای سواد و نگرش آماری و همچنین افزایش رفاه اجتماعی در جوامع با عدم همکاری و ارائهی پاسخ نادرست رابطه ی مستقیم دارد. لذا با در نظر گرفتن وضعیت جوامع در این خصوص روش های جایگزین برای کسب اطلاعات سرشماری معرفی میشوند.
-8امروزه سیستم های ثبت اداری در دستگاه های اجرایی کشور شکل گرفته و در حال رشد و ارتقا می باشند. ازجمله سیستم های ثبت وقایع حیاتی ، سیستم های وضع تحصیلات و آموزش و... با به کارگیری ثبت های اداری در جهت تولید آمارها میتوان روش های سرشماری مبتنی بر ثبت های اداری را معرفی و جایگزین کرد.
-9 مخاطبان آمار در ایران در حال افزایش هستند و استفاده کنندگان آمار برای اثبات علمی نظریه ها و بیانات خود به آمارها متوسل می شوند، هرچه آمار ها دقیق تر و به روز رت باشند فرهنگ به کارگیری آمار ها در توجیهات علمی و تصمیم گیری ها افزایش می یابد.
-10 آسیب شناسی سرشماری های نفوس و مسکن اخیر - به ویژه سال - 1390 مهم ترین دلیل برای پرداختن به شیوههای نوین اجرای سرشماری است. اجرای سرشماری به روش های گذشته غیر ممکن است و پرداختن به روش های نوین از وظایف قانونی و شرعی کارمندان و مدیران آمار می باشد.
-11 مسئله استخدام نیروی آمارگیر، بحران کمبود نیروی انسانی با آموزش کافی برای سرشماری ها - به ویژه سال - 1390 تصمیم گیری در خصوص اجرای سرشماری به روش سنتی در سال 1395 را با ابهام روبرو می سازد.
