بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه مسئله حق و برقراری آن نسبت به مال و ایجاد حق مالکیت به عنوان یکی از چالش های اساسی نظامات حقوقی مطرح می شود. بسیاری از مبادالت الکترونیکی و غیر الکترونیکی بر روی اموال مادی و غیر مادی انجام می گیرد، که الزمه انجام این مبادالت دارا بودن حق مالکیت مالک بر مال موصوف و به رسمیت شناختن این مالکیت از سوی قوه حاکمه می باشد.تشخیص و شناسایی این حقوق و آموزش آن به احاد مردم جهت باالبردن آگاهی نسبت به حقوق خود و نحوه به کارگیری صحیح آنها الزمه دستیابی به حقوق شهروندی می باشد، بدین جهت در ماده 75 منشور حقوق شهروندی عالوه بر احترام به حق مالکیت شخصی شهروندان بر عدم امکان سلب یا توقیف اموال مردم یا ایجاد مزاحمت نسبت به حقوق مالکانه آنها تاکید شده است.
پس از شناسایی این حقوق نوبت به بکارگیری آنها در نظامات مختلف از جمله نظام ثبتی می گردد. امروزه مطابق مواد9،22 ،47،48 قانون ثبت اسناد و امالک با به روی کارآمدن ثبت عمومی امالک و اجباری شدن ثبت اسناد معامالت بین الطرفینی و نهایتا ضمانت اجرای عدم پذیرش اسناد به ثبت نرسیده در ادارات و محاکمات، مسئله شناسایی حق مالکیت و آموزش آن به عنوان یکی از شاخه های حقوق شهروندی، بهتر جلوه می نماید. همانطور که در منشور حقوق شهروندی جنبه های مختلف این حق و مقررات آن بیان شده است، در این مقاله تنها به جنبه های حقوقی این حق در شناسایی حقوق مالکانه افراد و اثرات آن در پیشبرد نظام ثبتی کشور می پردازیم .
مقدمه
واژه حق2 از مفاهیم اعتباری تلقی می گردد - جوادی آملی، - 1385 از دیدگاه فقهی تعاریف متعددی از حق به عمل آمده که در یک نگاه می توان از آن به عنوان «اعتبار سلطنت افراد بر افعال نام برد - »پورموال ، - 1390 و در اصطالح حقوقی از آن به قدرتی که قانون به شخص اعطا کرده یا نفعی که مورد حمایت قانونی می باشد می توان اشاره کرد. - موحد، - 1384 برخی نیز از حق به توانایی که حقوق هر کشور به اشخاص می دهد تا از مالی به طور مستقیم استفاده کنند یا انتقال مال و انجام دادن کاری را از دیگری بخواهند نام برده اند. - کاتوزیان، - 1382 برخی نیز از آن به عنوان سلطه ضعیف بر مال یا منفعت نام برده اند.
- نایینی ، - 1418 مال از نظر حقوقی به چیزی اطالق می شود که مفید بوده و قابلیت تملک و اختصاص داشتن به شخص یا ملت معین را داشته باشد. - کاتوزیان،ناصر - 1384 بنابراین رابطه ای که میان حق و مال بوجود می آید مولد حق مالکیت بر مال مزبور است. این حق دارای ویژگی های مختلفی است که هر ویژگی دارای اثرات منحصر به فرد خود می باشد. شناسایی و آموزش این ویژگی ها به افراد این اختیار را می دهد تا با اگاهی کامل از حقوق قانونی مشروع خود، در اعمال روزانه خود قدم برداشته و به انجام اعمال حقوقی مختلف از جمله مبادالت اقتصادی مبادرت بنمایند.
از طرفی شناخت این ویژگی ها می تواند این آگاهی را به فرد دهد که تحت چه صالحیتی مالک قانونی مال خود تلقی می شود و چگونه می تواند به ثبت اسناد و امالک خود مطابق آنچه در قوانین ثبتی آمده است بپردازد و چگونه می تواند در موارد تعارض حقوق مالکانه، از حق قانونی خود دفاع نماید. بنابراین در این مقاله سعی خواهد شد تا با بیان حقوق مالکانه افراد بر اموال تملیکی خود، برنحوه بکارگیری این حقوق در نظام ثبتی کشور بپردازیم.
فصل اول: بیان مفاهیم
گفتار اول: تعریف حق مالکیت و بیان ویژگی های آن از دیدگاه قانون مدنی ایران، فقه امامیه و اعالمیه جهانی
حقوق بشر:
2 از لحاظ لغوی این واژه داللت بر ثبوت و پایداری امری در متعلق خود به نحوی که مقتضای آن موجود، اقتضای وجود آن امر را در خود دارد، می نماید. - جاویدی، - 1394 برخی معتقدند حق گاهی در مفهوم مقابل ملک و گاه در مفهوم مرادف آن به کار می رود و به هر دو معنی، قدرتی است اعتباری و قراردادی که به موجب آن انسان، بر مالی یا شخصی یا هر دو آنها سلطه داده می شود. - بحرالعلوم - 1403 حق مالکیت3 اقتدار و امتیازی است که قانونگذار به متصرف یک مال جهت هرگونه استفاده مادی و حقوقی تحت شرایطی داده و مالک در برابر دارا بودن این امتیاز برخی تکالیف را نیز برخوردار می باشد.
مالکیت مهمترین حق عینی موجود بر اموال است و عبارت از رابطه ای است بین شخص و شیء، که به وی حق همه گونه تصرف و انتفاع را می دهد. - صفایی - 1379 البته در این خصوص تفاوتی نمی نماید که مال مورد نظر مادی یا غیر مادی باشد بدین ترتیب در ماده 76 منشور حقوق شهروندی انواع مالکیت های فکری از جمله مالکیت ادبی، هنری و صنعتی مورد احترام قرار گرفته و حق تمامی شهروندان در خصوص انتفاع از ابعاد مختلف حقوقی این نوع اموال را به رسمیت شناخته است.
مالکیت از دیدگاه قانون مدنی ایران دارای سه ویژگی می باشد که عبارتند از: مطلق بودن، انحصاری بودن و دائمی بودن . ویژگی مطلق بودن مال در ماده 30 قانون مدنی بیان شده و اشاره به اصل تسلیط داشته و جز در مواردی که قانون تصریح نماید، بر اختیار مالک بر تصرف مطلق بر مال خود تاکید دارد که این امر در ماده 17 اعالمیه جهانی حقوق بشر با این عنوان که هر شخص نسبت به مال خودش به طور فردی و همینطور به طور مشترک با دیگران حق دارد، تصریح شده است و در فقه اسالمی تحت حدیث نبوی «الناس مسلطون علی اموالهم» مورد اشاره قرار گرفته است.
ویژگی انحصاری بودن مالکیت همانطور که در ماده 31 قانون مدنی بیان شده است بر عدم امکان سلب مالکیت یک مالک، جز در موارد مصرح قانونی اشاره دارد که ماده 17 اعالمیه جهانی حقوق بشر در این خصوص نیز بر عدم امکان محروم کردن افراد از حق مالکانه آنها به صورت خودسرانه بیان نموده است و نهایتا ویژگی دائمی بودن مالکیت، بر عدم از بین رفتن مالکیت مالک در طول سالهای طوالنی جز در موارد استثنا مانند اعراض اشاره دارد.
برخی دکترین بر اختصاص اصل دائمی بودن مالکیت بر عین بدلیل امکان موقتی بودن مالکیت منفعت و حق انتفاع اشاره دارند. - کاتوزیان ، - 1384 صرف نظر از اینکه آیا این اصل شامل عین می شود یا منفعت را نیز شامل می گردد، می توان دریافت که شناسایی این حقوق در وهله اول و آموزش این حقوق مطابق اصول قانونی، می تواند جلوی 3 در حقوق فرانسه حق مالکیت را به حقوق زیر تحلیل می کنند:
-1 حق استعمال: مالک می تواند مال خویش را شخصا استعمال نماید؛ مثال در خانه اش سکونت کند و در اتومبیلش سوار شود.
-2 حق استثمار: مالک می تواند از مال خود بهره برداری نماید. مثال خانه اش را اجاره دهد.
-3 حق اخراج از مالکیت: مالک می تواند مال خود را از ملکش خارج سازد، بدین نحو که آن را مصرف یا نابود کند یا تصرف قانونی ناقلی در آن نماید. - صفایی، - 1379
