بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله حاصل پژوهشی است که با عنوان لشناسایی نظام مدیریت معنوی بر مبنای نهج البلاغهل انجام پذیرفته است.
در این پژوهش به دلیل آنکه از استراتژی تئوری داده-بنیاد استفاده گردید، مدل مفهومی و فرضیه تدوین نگردیدند و طبق الزامات این استراتژی تحقیق، سوال اصلی پژوهش؛ لمناسب ترین شکل مدیریت معنوی در نگاه نهج البلاغه چیست؟
در این تحقیق، علاوه بر احصا نکات کلیدی از خطبه ها، نامه ها و حکمت های نهج البلاغه، برای هر نکته یک کد معین گردید. سپس با مقایسه کدها، چند مفهوم که اشاره به یک جنبه مشترک پدیده معنویت از نگاه نهج البلاغه داشتند، شناسایی شد. حاصل مقایسه هر مفهوم با مفاهیم دیگر، دستیابی به مقولاتی بود که پایه های سه گانه تئوری مدیریت معنوی اسلامی از نگاه نهج البلاغه را شکل می دهند. با توجه به اهمیت بومی سازی تئوری های مدیریت در کشور، تدوین این تئوری با نگاه به دانش موجود در ماخذ اسلامی می تواند برای مدیران جوامع اسلامی مفیدتر و در عین حال عملی تر باشد. استراتژی این پژوهش، تئوری داده بنیاد متنی بوده است.
۱. مقدمه
در دنیای پیچیده امروز همچنان مدیریت نقش حیاتی و اساسی خویش را ایفا می کند. و میتوان ادعا نمود که هیچ علمی به اهمیت مدیریت برای انسان حاضر و بشر آینده وجود ندارد. از این رو در جوامع پیشرفته و توسعه یافته، سالهاست که مبانی نظری آن شکل گرفته و نهادینه شده است. بنابراین، در طرح و بررسی و تدوین شاخصهای نظری و اجرایی این مقوله، در مرحله فعلی جامعه ما، صاحب نظران نقش مهمی را ایفا می کنند. در این مطالعه، از روش تحقیق تئوری داده - بنیاد - yطپکلا2 1ک2غأپطن - جهت تدوین تئوری مدیریت معنوی - صغکعک؟هغهق yصطئهأصطططژح - استفاده شده است. هدف این مقاله، ایجاد نوعی تئوری دارای ماهیت واقعی از مدیریت معنوی است که فرایندهای مدیریت اسلامی را از نگاه نهج البلاغه به عنوان یک منبع غنی از شیوه حکومت علوی و با استفاده از روش تحقیق معتبر در پژوهش های کیفی یعنی استراتژی تئوری داده - بنیاد،. توصیف نماید.
در میان رویکردهای سه گانه نسبت به پژوهش- رویکرد قیاسی، تطبیقی و استقرایی- رویکرد استقرایی در مطالعات سازمان و مدیریت کم تر مورد توجه قرار گرفته است. در رویکرد استقرایی، محقق با شناسایی اجزای تئوری، به شکل دهی تئوری می پردازد. یکی از استراتژی های تحقیق کیفی که بر رویکرد استقرایی استوار است، استراتژی تئوری داده-بنیاد است.
در این استراتژی، همان طور که در این تحقیق استفاده گردید، تئوری از درون داده ها بر می آید و محقق به جای اتکا به ادبیات تحقیق، با ورود به میدان پژوهش، اجزای تئوری را می سازد. تئوری حاصل از این استراتژی به واقعیات طبیعی نزدیک تر است. از این رو، استفاده از این استراتژی در سازمان و مدیریت منجر به جنبه های معتبری در مورد رقبای آن ها در سازمان و مدیریت و حتی رفتار سازمان و مدیریت خواهد شد.
۲. نگاه تئوریک به معنویت سازمانی و تئوری های مدیریت
دنیای مدیریت و سازمان هم اکنون دوره گذار از ارتباطات استخدامی توام با امنیت و وفاداری به ارتباطات مربوط به استخدام پذیری در آینده را سپری میکند. تغییر از زمانی که مسئولیت کارکنان، وفاداری، حضور و عملکرد رضایت بخش بود به زمانی که از کارکنان انتظار میرود کارآفرین باشند، نوآوری داشته باشند و در تغییر و عملکرد عالی سرآمد باشند.
این تغییرات بیانگر این مساله است که میبایست به انسانها به عنوان ایجاد کنندگان دانش و منابع سازمانی ارزشمند نگریست و با آنها رفتاری توام با احترام داشت و حتی فراتر از منابع سازمانی، کارکنان به عنوان سرمایههایی ارزشمند در نظر گرفته شوندب۳م. بدین منظور میبایست نه تنها نیازهای مادی بلکه نیازهای غیر مادی آنها را درک نمود و برآورده ساخت. به عبارت دیگر، این موضوع بیانگر اهمیت مسائل معنوی است. معنویت شکل خاصی از احساس است که به فعالیتها انرﮊی میبخشد و عبارتست از احساس وحدت و یگانگی فرد با وجود متعالی خویش و همه عالم. به عبارت دیگر، معنویت خود آگاهی درونی ما می باشد.
۱,۲. رویکردهای موجود به معنویت سازمانی
دیدگاه درونگرا: در این دیدگاه عقیده بر این است که معنویت مفهومی است که از درون افراد نشأت می گیرد. یکی از ویژگی های اصلی این دیدگاه این اعتقاد است که معنویت چیزی ورای قوانین مذهب است.
معنویت بیانگر جستجوی درونی ماست برای معنی یافتن که هرکسی بدون درنظر گرفتن مذهب می تواند آن را دنبال نماید. احساس پیوند با کار و نیز دیگران هم از ویژگی های این دیدگاه است.
دیدگاه مذهبی : درنای دیدگاه عموماً معنویت مترادف با مذهبی بودن است، ویژگیهای معنویت در واقع نشأت گرفته از مذهبی است که افراد دارند. در همین دیدگاه بروس - ۶۹۹۱ - مذهب یا معنویت را این گونه تعریف می کند:
مذهب شامل عقاید، اقدامات و رفتارهایی است که معتقد به موجودیت فراطبیعی اند که قدرت اقدام دارد و نیز معتقد به قدرت غیرشخصی در مسائل روحی و اخلاقی اند
دیدگاه اگزیستانسیالیست: این دیدگاه بیشترین ارتباط را با جستجوی معنوی و هویت در محیط کار داراست. ب۶م افراد در محیط کار به دنبال یافتن پاسخ به سئوالاتی هستند که مهمترین آنها عبارتست از: چرا من این کار را انجام می دهم؟ معنی این کار چیست؟ این کار مرا به کجا می رساند؟ آیا دلیلی برای وجود من و نیز سازمان وجود دارد؟ فقدان معنی در محیط کار منجر به از خودبیگانگی کارکنان شده و نهایتاً باعث کاهش بهره وری و عملکرد افراد و سازمان میشود.
۲,۲. جایگاه معنویت در تئوری های سازمان و مدیریت:
کیونها و دیگران در سال ۳۰۰۲، از این نظریات کمک گرفته و به این تحلیل پرداختند که هر ایدئولوﮊی مدیریتی مستقیم یا غیرمستقیم دربرگیرنده معنویت است. در واقع آنها معتقدند بهتر است تمام نظریه ها را با لنز معنویت مورد بررسی قرار داد. آنها پنج ایدئولوﮊی را در این رابطه و در یک سیر تاریخی مطرح کرده اند که در ادامه به توضیح آن می پردازیم.
ایدئولوﮊی بهبود صنعتی: دوره بهبود صنعتی برمبنای این اعتقاد شکل گرفت که توسعه صنعت بستگی به کیفیت اخلاقی کارکنان دارد. ایجاد کیفیت مناسب به عهده مدیران است و در همین راستا می بایست محیط مناسب این امر را طراحی و ایجاد نماید. رویکرد عمده در این زمان بهره گیری از توان و قابلیت های مذهبی بود. به عنوان نمونه می توان به شکل گیری انجمن مسیحیان جوان اشاره نمود.
