بخشی از مقاله
چکیده
هدف تحقیق حاضر بررسی تاثیر آموزش راهبردهای فراشناختی با استفاده از مراحل مختلف چرخه خودتنظیم زیمرمن، بر مراحل اکتساب، یادداری و انتقال مهارت سرویس والیبال است. شرکت کنندگان 36 دانشجوی دختر دانشگاه یزد با میانگین سنی 19±0/8 سال که واحد تربیت بدنی را در نیم سال اول -95 1394 اخذ کرده بودند به صورت تصادفی به 3 گروه، 1 گروه راهبردهای فراشناختی و 2 گروه کنترل با تمرین و بدون تمرین تقسیم شدند. تکلیف مورد استفاده در این تحقیق، سرویس والیبال است. آزمودنی ها در مرحله پیش آزمون 1 بلوک 10 کوششی سپس در مرحله اکتساب 12 بلوک 10 کوششی را تمرین کردند، آزمودنی ها در آخرین جلسه تمرین در آزمون اکتساب - با همان شرایط پیش آزمون - ، آزمون یادداری و انتقال - پس از یک هفته - 1 بلوک 10 کوششی را تمرین کردند. داده ها با آزمون تحلیل واریانس یک راهه برای آزمون اکتساب، یادداری و انتقال تحلیل شد. نتایج نشان داد که بین گروه تمرینی که از راهبردهای فراشناختی بهره گرفتند با گروه های دیگر در آزمون اکتساب، یادداری و انتقال تفاوت معناداری وجود دارد . - p<0/05 - این یافته ها نشان میدهد راهبردهای فراشناختی و به عبارتی راهبردهای یادگیری خودتنظیم عامل موثری در پیشرفت عملکرد است.
واژه های کلیدی: راهبردهای فراشناختی، اکتساب، یادداری، انتقال، سرویس والیبال
مقدمه
یادگیری تغییری است که بر اثر تجربه یا آموزش در رفتار موجود زنده پدید میآید - اشمیت، . - 1376 نحوه آموزش در یادگیری تمامی مهارتها و همچنین یادگیری مهارتهای حرکتی در تمامی سطوح ازمبتدی تا ماهر نقش بسزایی دارد که با توجه به این موضوع لازم است افرادی که مسئولیت آموزش را برعهده دارند از فرایند آموزش و عوامل موثر بر آن آگاهی کافی داشته باشند - رهاوی و همکاران، . - 1392 در نظریه خبرپردازی اطلاعات، یادگیری به عنوان فرایند دریافت محرکهای طبیعی، گذر این محرکها از حافظه ، معنیدار شدن، و قرار گرفتن در حافظه دراز مدت تعریف شده است. هر تدبیری که به این منظور توسط روانشناسان کشف و ابداع شدهاند، با نام مهارت های یادگیری، یا به اصطلاح فنیتر راهبردهای شناختی و فراشناختی نام گذاری شدهاند - سیف نراقی و همکاران،. - 1393 دو جنبه از راهبردهای یادگیری وجود دارد: جنبه اول راهبردها به نقشه ها یا فعالیت های ذهنی مربوط است. این راهبردها به طور کلی به عنوان راهبردهای شناختی شناخته می شوند - فلاول ، . - 1976 جنبه دوم راهبردها که به یادگیری راهبرد "یادگیری برای یادگیری" میپردازند راهبردهای فراشناختی نامیده می شوند. از فراشناخت تعاریف گوناگونی ارائه شده است: آگاهی شخص از فرآیندها و راهبردهای شناختی - مسترز ، 1981؛ به نقل از کدیور، - 1393 و دانش فرد درباره چگونگی یادگیری خودش - سیف،. - 1394 فلاول - 1976 - معتقد است که راهبردهای شناختی برای پیشرفت و دست یابی به اهداف شناختی استفاده می شوند و راهبردهای فراشناختی جهت نظارت بر این فرایندها به کار گرفته میشوند - فلاول، . - 1976
یافتههای تحقیقات اخیر در حیطه آموزش مهارتهای حرکتی بیانگر تاثیر راهبردهای فراشناختی بر برنامهریزی تمرین است - رحمانیان و همکاران،. - 1393 در مطالعات جدید فراشناخت دارای دو عنصر مستقل، اما مرتبط با یکدیگر است؛ یکی دانش فراشناختی و دیگری کنترل فراشناختی - سانگر ، . - 2007 فلاول درباره دانش فراشناختی به سه مولفه اشاره کرده است: دانش متغیرهای شخصی، دانش کلی فرد در مورد نحوه یادگیری انسان و پردازش اطلاعات، و شامل اطلاعاتی مثل تواناییهای حافظه، مراحل حافظه و ظرفیت آنها، نحوه بررسی مطالب و فرایندهای کنترل کننده است - سوانسون ، . - 1990 دانش متغیرهای تکلیف - وظیفه - ، مشتمل بر دانش مربوط به ماهیت، نوع، کیفیت و چگونگی تکلیفی است که قرار است فرد با آن درگیر شود - کار و همکاران، . - 1996 دانش متغیرهای راهبردی، این مقوله بر دانش مربوط به راهبردهای شناختی و فراشناختی اشاره دارد، و این که فرد بداند چه موقع و کجا، از چه راهبردی میتواند استفاده کند که میتواند در امر اکتساب و یادآوری موثر باشد - فلاول و همکاران، . - 1998 فلاول - - 1985 به کارگیری توانایی های فراشناختی یا خود-تنظیمی را نظارت فراشناختی معرفی می کند - کدیور،. - 1393
راهبردهای فراشناختی، فعالیتهای شناختی از قبیل نظارت، نظم دهی، برنامه ریزی و پیش بینی را در بر میگیرند - پرویز، . - 1390 بسیاری از مشکلات یادگیری و انتقال یادگیری ناشی از فقدان مهارتها و راهبردهای فراشناختی است - پالیسکار و همکاران،. - 1984 راهبردهای فراشناختی به عنوان جنبه های اصلی و مهم راهبردهای یادگیری محسوب میشوند. فرایندهای تصمیم گیری فراشناختی و پیامدهای یادگیری در محیط آموزشی نیز با میزان استفاده فراگیران از راهبردهای خودتنظیمی یادگیری مرتبط است - زیمرمن ، . - 2008 خودتنظیمی در یادگیری از ابعاد مختلف تعریف و تبیین شده است. در رایج ترین برداشت از خودتنظیمی زیمرمن - - 1986 خودتنظیمی را مشارکت فعال فراشناختی، انگیزشی و رفتاری یادگیرندگان در فرایند یادگیری توصیف کرده است. یادگیرندگان خودتنظیم، اهداف مشخصی برای خود در نظر میگیرند و برای دستیابی به آنها راهبردهایی را به کار میبرند. این یادگیرندگان، خود شروع به یادگیری میکنند، بر پیشرفت یادگیری خود نظارت دارند و آن را ارزیابی میکنند - دسی و همکاران، . - 1985
از لحاظ نظری، یادگیرندگان خود-تنظیم، راهبردهایی شناختی و فراشناختی را در اختیار دارند و در هنگام لزوم، برای تکمیل مهارت یا تکلیف از آن استفاده میکنند. مدلهای زیادی از خودتنظیمی معرفی و مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از مدل های مشهور خودتنظیمی، مدل ارائه شده توسط کلری و زیمرمن - 2006 - است. این مدل، خودتنظیمی را در یک فرایند سه مرحله ای ارائه می کند طبق نظریه زیمرمن این مراحل به ترتیب شامل: - 1 دور اندیشی - تعیین هدف - ، - 2 عملکرد - خودضبطی - ، - 3 خود اندیشی - خودارزیابی - - کلری و همکاران، . - 2006 نتایج حاصل از یافتههای تحقیقات آزمایشگاهی اخیر نشان دادند که راهبردهای فرانشاختی در یادگیری و اجرای مهارت ملاک موثر است از جمله تحقیق کیوانی و همکاران - - 1394 در بررسی تاثیر آموزش راهبردهای فراشناختی در افزایش خلاقیت وبهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان، رحمانیان و همکاران - - 1393 در بررسی ویژگی های روانسنجی مقیاس فراشناخت کاربردی در فعالیت بدنی، رحمانیان و همکاران - - 1392 در بررسی ارتباط بین فراشناخت و فعالیت ورزشی، کرمی و همکاران - - 1392 در بررسی تاثیر آموزش راهبردهای فراشناختی وشناختی بر خلاقیت، انگیزه، پیشرفت و خودپنداره، یوسف زاده و همکاران - - 1390 در بررسی تاثیر آموزش راهبردهای فراشناختی بر خودکارآمدی، منوچهری اردستانی - - 1390 در بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی در پیشرفت تحصیلی، ملکیان و همکاران - - 1389 در بررسی نقش راهبردهای شناختی و فراشناختی در انگیزه پیشرفت فراگیران نظام آموزشی، عطارخامنه و همکاران - - 1388در بررسی تاثیر آموزش راهبردهای یادگیری مطالعه فراشناختی بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی، ملکی - 1384 - در بررسی تأثیر آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر افزایش یادگیری و یادداری متون مختلف، کارشکی - - 1381 دربررسی تاثیر آموزش راهبردهای فراشناختی بردرک مطلب، ستانی و همکاران - - 2012 در بررسی ویژگی های روان سنجی مقیاس فراشناخت کاربردی در فعالیت بدنی، نشان دادند که راهبردهای فراشناختی و راهبردهای خودتنظیمی از فاکتورهای اثرگذار بر یادگیری حرکت قلمداد میکند.
همچنین نتایج حاصل از یافتههای تحقیقات میدانی اخیر نشان دادند که راهبردهای خودتنظیمی در یادگیری و اجرای مهارت ملاک موثر است از جمله تحقیق رهاوی و همکاران - - 1392 درمهارتهای پایه بسکتبال و یا حسینی و همکاران - - 1392 سرویس بدمینتون، فارسی و همکاران - - 1389 در درایو فورهند تنیس روی میز، کلری و همکاران - 2006 - در پرتاب آزاد بسکتبال کلوولونیس و همکاران - - 2011 مهارت حرکتی دارت، تئودوسیو و همکاران - 2008 - در بسکتبال. بنا به نظر آکسان - 2009 - مداخلات خودتنظیمی در افراد به واسطه کنترل شرایط، به طور کلی یادگیری را افزایش میدهد. همچنین یافته های تحقیقات آزمایشگاهی اخیر رهاوی و همکاران - 1388 - در تکالیف ساده و پیچیده ، باتاچاریا و همکاران - - 2016 در انگیزه، آگوستیانی و همکاران - - 2016 در عملکرد تحصیلی، لائو و همکاران - - 2015 در عملکرد درس ریاضی، دیبندیتو و همکاران - 2013 - در ساخت و اعتبار پیشبینی اندازهگیریهای ریزتحلیلی خودتنظیم دانشآموزان از یادگیری علم، کیم و همکاران - 2009 - در موفقیت تحصیلی و ورزشی، زیمرمن - 2013 - در مدلسازی شناختی؛ بشارت و همکاران - 1393 - در بررسی نقش پیشبین خودتنظیم گری و تکانشوری در موفقیت ورزشی، نشان دادند که راهبردهای خودتنظیمی از فاکتورهای اثرگذار بر یادگیری حرکت قلمداد میکند.
بنابراین نتایج پژوهشها استفاده از راهبردهای فراشناختی و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی را به عنوان یک عامل مهم در یادگیری، عملکرد و رفتار در کلاس نشان دادهاند - بوفارد بوچارد و همکاران، 1993؛ البوم و همکاران، 1993؛ هیگینز ،1996؛ پینتریچ و همکاران،1990؛ زیمرمن،1996، زیمرمن و همکاران، . - 1990 باتوجه به این یافتهها و نقش مهم راهیردهای فراشناختی و از سویی مطالعات اندک در حیطه راهبردهای فراشناختی در مهارتهای حرکتی نیاز به پژوهشهای بیشتری در این حوزه احساس میشود تا با استفاده از آنها بتوان به ویژه در مورد یادگیری و عملکرد اجرا در مهارت های مختلف از جمله مهارت سرویس والیبال اظهار نظر کرد. از این رو تحقیق حاضر سعی دارد به این سوال پاسخ دهد: چگونه آموزش راهبرد-های فراشناختی اکتساب، یادداری و انتقال مهارت سرویس والیبال را تحت تاثیر قرار میدهد؟
روش شناسی تحقیق
روش تحقیق ازنوع نیمه تجربی با گروه کنترل است. آزمودنی های تحقیق شامل 36 دانشجوی دختر با میانگین سنی19±0/8 از جامعه آماری 650 نفری دانشجویان دانشگاه یزد بودند که واحد تربیت بدنی عمومی را اخذ کرده بودند که به صورت داوطلبانه در این تحقیق شرکت کردند. آزمودنیها به طور تصادفی در قالب 3 گروه آزمایشی، 1 گروه راهبردهای فراشناختی - گروه چرخه های خودتنظیم زیمرمن - و 2 گروه کنترل بدون تمرین و با تمرین در مراحل مختلف آزمون قرار گرفتند. به منظور جمع آوری اطلاعات در زمینه سن، جنس، سابقه فعالیت ورزشی و سلامت جسمانی از فرم مشخصات فردی استفاده شد . از کارت نشانه در سه مرحله خودتنظیمی زیمرمن استفاده شد. از آزمون سرویس والیبال ایفرد برای جمعآوری اطلاعات استفاده شد - واعظ موسوی و همکاران،. - 1390 شرکت کنندگان بر اساس معیارهای چندگانه برای اطمینان از اینکه آنها بازیکنان مبتدی هستند انتخاب شدند. اگر: - الف - نمره عملکرد پرتاب پیش آزمون کمتر از 20 بدست می آوردند، - ب - در تیم سازمان یافته والیبال بازی نکرده باشند، بدین منظور فرم مشخصات فردی به شرکت کنندگان ارائه شد. رضایت کتبی برای شرکت دراین مطالعه از شرکت کنندگان گرفته
