بخشی از مقاله
هدف از این پژوهش، تاثیر آموزش مهارت های مقابله ای بر سازگاری فردی و اجتماعی در دانش آموزان بود. جامعه آماری این پژوهش دانش آموزان دختر سال هشتم شهرستان اصفهان در سال تحصیلی 94-95 بود. به منظور انتخاب نمونه آماری از طریق نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای به صورت تصادفی 60 نفر دانش آموز از جامعه آماری انتخاب شد. که به صورت تصادفی 30 نفر در گروه آزمایش و 30 نفر در گروه کنترل قرار داده شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه شخصیتی کالیفرنیا CTP بود. روش پژوهش، نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل بود. گروه آزمایش، به مدت 8 هفته، هر هفته یک جلسه و به مدت 90 دقیقه تحت آموزش مهارت های مقابله ای قرار گرفتند در حالی که گروه کنترل، هیچ گونه آموزشی دریافت نکردند.داده های بدست آمده با استفاده از روش تحلیل واریانس چند متغیری - MANOVA - مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نشان داد که آموزش مهارت مقابله ای، بر افزایش سازگاری فردی و اجتماعی موثر بوده است. نوجوانی دوره ای است که فرد در آن تغییرات گسترده ای را در زمینه های شناختی، عصبی، زیستی و اجتماعی تجربه می کند. یکی از موضوع های مورد بررسی در نوجوانان شناسایی ویژگی های سازگاری آنان می باشد که کمبود در این زمینه می تواند پیامدهای زیانباری داشته باشد سازگاری عبارت است از نشان دادن واکنش مناسب به محرک های محیط و موقعیت ها به نحوی که برای فرد و دیگران یا هر دو مفید باشد. و فرد بتواند انتظارات خود و دیگران را برآورده سازد.
به عبارت دیگر رعایت اصولی است که باعث می شود فرد یک نوع هماهنگی رفتاری با خودش با دیگران و با محیط داشته باشد .سازگاری اجتماعی در واقع یک نوع توازن در ارتباطات اجتماعی می باشد و نبود این سا زگاری باعث بوجود آمدن اضطراب و افسردگی در فردمی شود. ناسازگاری در کودکان و نوجوانان عملکرد آنها را در تمام جنبه های ارتباطی، خانوادگی و محیط های آموزشی تحت تاثیر قرار می دهد . الگوهای رفتاری نوجوانان ناسازگار مانند رفتارهای پرخاشگرانه و زورمندانه نسبت به والدین و معلمان، ضعف در عملکرد تحصیلی، عزت نفس پایین، ضعف در مهارتهای اجتماعی و تعامل بین فردی، عدم توانایی مقابله با مساله و ناتوانی در حل مساله معلول تجربه ناکافی یادگیری اجتماعی این رفتارهاست و از آنجا که نوجوان همواره در معرض تغییرات و رویدادهای استرس زایی چون استرسهای مربوط به مدرسه، همسالان، سلامتی و استرس های فردی قرار دارد و همچنین همبستگی بین وقایع تنیدگی زا و اختلالات دوران نوجوانی ،مهارتهای مقابله ای از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بطور کلی تعداد کمی از نوجوانان زمانی که تحت تأثیر استرس قرار می گیرند، احساس می کنند که قادرند بطور مستقیم با این استرس ها مقابله کنند و اغلب آنها احساس فقدان تدابیرمشخص جهت مقابله با این استرس ها را دارند .
وقایع استرس زا انسان را از نظر هیجانی، شناختی و فیزیولوژیک تحت تأثیر قرار می دهند. ولی انسان روشهایی برای برخورد با استرس زاها و اثرات آنها دارد. افراد اثرات زیانبخش استرس زاها را با راهبردهای مقابله کاهش می دهند. مقابله با خصوصیت محافظت کنندگی خود می تواند موقعیتهایی که منجر به ایجاد تجربه های استرس آور شوند را تغییر دهد. معنای تجربه های استرس زا را قبل از آنکه فشار آور شوند کنترل کند و همچنین پیامدهای هیجانی مشکل را حفظ و مهار کند بنابراین با توجه به این امر لزوم توجه به شیوه ای که در رویا رویی با عناصر استرس زا اتخاذ می شود ضروری است. شیوه های مقابله با استرس به همه ی راهبردهایی که فرد برای اداره کردن موقعیت های استرس زای زندگی اعم از تهدیدهای واقعی یا غیر واقعی به کار می برد، گفته می شود روش های شناختی- رفتاری برای کمک به افراد، در اداره ی بهتر پاسخ به استرس کاربرد گسترده ای دارند. در این روش ها از الگویی بر پایه ی مفاهیم ارزیابی اولیه - ارزیابی معنای رویداد - و ارزریابی ثانویه - درباره آن رویداد چه می شود کرد - استفاده می شود .
از جمله تکنیکهای رفتاری - شناختی، آموزش مهارتهای مقابله ای در برابر استرس بود که توسط مایکنبام8 روانشناس کانادایی و از جمله بنیانگذاران درمان با رویکرد رفتاری- شناختی مطرح شد. وی پس از تجربه ی شخصی خود به این فکر افتاد که شیوه های رفتاری- شناختی به تنهایی نمی توانند فرد را برای مقابله با استرس آماده سازند و بنابراین، با ادغام رویکرد های رفتاری و شناختی روشهای غلبه بر استرس را ابداع کرد این تکنیک با بهره گیری از رویکرد شناختی- رفتاری همانند ایمن سازی پزشکی سعی در تشکیل مهارتهای مقابله ای دارد و از این طریق، با بالا بردن میزان مقاومت افراد در برابر وقایع استرس زا، آنها را در برابر دوره های آینده ی استرس مصون می نماید و بدین ترتیب هر فرد با قرار گرفتن در برنامه ی آموزش مهارتهای مقابله با استرس حائز تکنیکهای بسیار خوب و مؤثری می شود که می تواند در مواقع استرس به آنها متکی شود. این تکنیکها، فرد را از احساس غرق شدن به هنگام روبروشدن با استرسها باز می دارد - مایکنبام، 1986؛ و کامرون1983 2؛ به نقل از فونتانا، هیرا، گادفری و کرماک3 ،. - 1999بطور کلی مهارتهای مقابله به تلاشهای شناختی - رفتاری برای جلوگیری، مدیریت و کاهش استرس اشاره می کند.
یورلینگر بونتکو5معتقدند این نوع آموزشها با عث افزایش احساس کنترل، خود کارآمدی، می شودوعزت نفس، سازگاری و حمایت اجتماعی را به همراه دارد و مجموعه این عوامل باعث کاهش اضطراب، افسردگی و استرس می شود.از آنجایی که اساس برنامه های ترویج دهنده بهداشت روانی، پیشگیری اولیه است و در عین حال روش اصلی پیشگیری اولیه آموزش است و در ضمن نقش مهم مدارس آموزش است . هدف کلی پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش مهارتهای مقابله ای بر سازگاری فردی و اجتماعی نوجوانان دختر می باشد .
روش تحقیق
پژوهش حاضر از نوع طرحهای نیمه آزمایشی دو گروهی، با پیش آزمون و پس آزمون می باشد.جامعه آماری این پژوهش شامل نوجوان دختر سال هشتم در سال تحصیلی94-95 شهرستان اصفهان می باشد. نمونه پژوهش که شامل 60 نفر از نوجوانان دختر سال هشتم بود با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای از میان دانش آموزان جامعه به صورت تصادفی انتخاب شد . محقق به صورت تصادفی یک ناحیه را و سپس یک مدرسه را از میان مدارس متوسطه اول برگزید .محقق از میان دانش آموزان کلاس هشتم دو کلاس 30 نفره را به طور تصادفی یکی را گروه آزمایش و دیگری را گروه گواه قرار داد.از دوگروه، قبل از هر چیز آزمون سازگاری فردی واجتماعی گرفته شد .وسپس طی 8جلسه در 8 هفته به مدت90 دقیقه به گروه آزمایش آموزش مهارتهای مقابله ای داده شد و به گروه گواه در این زمینه آموزشی داده نشد. سپس آزمون سازگاری فردی و اجتماعی مجددا از هر دوگروه گرفته شد و به اندازه گیری متغیر مستقل پرداخته شد.
