بخشی از مقاله
چکیده:
ازآنجاکه انسان بیشتر شایستگیهای خود را از طریق یادگیری کسب میکند و عوامل متعددی یادگیری بهینه انسان را تحتالشعاع قرار میدهد این مقاله به بررسی رابطه بین یادگیری و اعمال راهبردهای فراشناختی و خودتنظیمی میتوانند یادگیری مؤثر و ماندگارتر را ایجاد کنند.
کلمات کلیدی: یادگیری - راهبردهای فراشناختی - خودتنظیمی
مقدمه:
تلاشهای نظریهپردازان و پژوهشگران یادگیری که همگی به نوعی چگونگی یادگیری انسان و راههای تقویت و بهبود آن را مطالعه میکنند، درگذشته چنین تصور میشد که عامل عدم یادگیری در آدمیان به ویژه یادگیری آموزشگاهی، هوش ذاتی فرد است که هنگام تولد آن را از والدین خود به ارث میبرد - سیف . - 1393 ولی یافتههای جدید روانشناسی مشخص ساختهاند که هوش فقط حدود 45 درصد از یادگیری در پیشرفت تحصیلی را تبیین میکند و عوامل مهم دیگری نیز در این امر دخیل هستند - سیف - 1393 پژوهشگران در مطالعاتی که بر روی دانش آموزان انجام دادند به این نتیجه رسیدهاند که بسیاری از مشکلات یادگیری و انتقال به دانش آموزان ناشی از فقدان مهارتهای شناختی و فراشناختی و خودتنظیمی در آنهاست و بسیاری از یادگیرندگان در زمینه خود تنظیمی، خود وارسی، تشخیص مشکل خود و نظایر آن نیاز به آموزش دارند. - - گیج و برلاینر 1991 به نقل از سیف - - 1393 بنابراین هدف این مقاله بررسی و مطالعه از طریق بازنگری مقالات و ادبیات مربوط به روابط بین یادگیری و اعمال راهبردهای فراشناختی و خودتنظیمی و معرفی یک ساختار مفهومی و سپس جستجو و ارتباط با اجزا اعمال راهبردهای فراشناختی و خودتنظیمی برای بهبود یادگیری و پیشرفت تحصیلی یادگیرندگان میباشد.
بیان مسئله
سالهاست که روانشناسان تربیتی درصدد پاسخ دادن به این سؤال هستند که چرا بعضی دانش آموزان نسبت به بعضی دیگر ازنظر پیشرفت تحصیلی موفقترند؟ برای پاسخ دادن به این سؤال بررسی عواملی که تصور میشود موفقیت را تبیین میکنند، ضرورت پیدا میکند، زمانی تنها استفاده از راهبردهای شناختی مدنظر بود اما بهمرورزمان روشنشده است که کلید تبیین و پیشبینی موفقیت و کامیابی تنها استفاده از راهبردهای شناختی نیست بلکه دانشآموزانی با تأکید بیشتر روی راهبردهای فراشناختی، موفقیت تحصیلی بالایی را کسب کردهاند - سیف - 1393 محققان نشان دادهاند چنانچه راهبردهای فراشناختی را به راهبردهای شناختی اضافه کنیم پیشبینی پیشرفت تحصیلی بهطور معنیداری با احتمال بیشتر امکانپذیر میشود تا اینکه تنها از راهبردهای شناختی استفاده کنیم - مییرٌ و سالیویٍ، - 1991
منظور از راهبردهای فراشناختی، تدابیری است جهت انتخاب هوشیارانه روشهای مناسب، نظارت براثر بخشی آنها، اصلاح اشتباهها و در صورت لزوم تغییر راهبردهای جانشینسازی آنها با راهبردهای جدید - گودَ، برافیُ . - 1995از موارد مهم دیگری که طی دو دهه اخیر مطالعات قابلملاحظهای را به خود اختصاص داده است نظریه یادگیری خودتنظیمی است. خودتنظیمی عامل مهم دیگری در یادگیری میباشد چهارچوب اصلی این نظریه بر این اساس استوار است که دانش آموزان چگونه ازنظر باورهای فراشناختی، انگیزشی و رفتاری یادگیری خود را سازماندهی میکنند - لنینبرکِ و پنتریچّ - 2002 و اساس این نظریه در اواسط دهه 1980 در پاسخ به این سؤال که چطور دانش آموزان در فرآیندهای یادگیری خودشان مسلط میشوند مطرح شد.
خودتنظیمی یک فرآیند خود هدایتی است که از طریق آن یادگیرندگان تواناییهای ذهنیشان را به مهارتهای علمی مرتبط به تکلیف تبدیل میکنند - زیمرمنْ - 2001 بهطورکلی نظریه خودتنظیمی بر این اساس استوار است که دانش آموزان چگونه ازنظر باورهای فراشناختی انگیزشی و رفتارهای یادگیری خود را سازماندهی میکنند - کدیور . - 2009بنابراین برای ایجاد یک یادگیری مؤثر و مداوم نیازمند درک مفهومی از عوامل مؤثر بر یادگیری ازجمله راهبردهای فراشناختی و خودتنظیمی هستیم که درک و شناخت این عوامل میتواند موجبات پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و یادگیری معنیدار و مداوم را فراهم نماید.
سؤالات پژوهش
این پژوهش با بررسی ادبیات موضوع به سؤالات زیر در ارتباط یادگیری با راهبردهای فراشناختی و خودتنظیمی پاسخ خواهد داد.
-1 رابطه بین یادگیری و راهبردهای فراشناختی و خودتنظیمی کدام است؟
-2 اجزا و روشهای راهبردهای فراشناختی و خودتنظیمی برای پیشرفت تحصیلی کدماند؟
-3 چهارچوب مفهومی برای رسیدن یادگیری بهتر به اعمال راهبردهای فراشناختی و خودتنظیمی کدام است؟
ضرورت اهمیت پژوهش
بدون شک تلاش کلیه معلمان است که شیوه کار خود را طوری تنظیم کنند که اکثر قریب بهاتفاق فراگیران را به بیشترین میزان یادگیری برسانند و از مطالب و موضوعات مطرحشده در کلاس، درک همهجانبه و عمیقی به آنها انتقال دهند. در این راستا استقلال یادگیری و آموزش کنترل رفتار به فراگیران باید بهعنوان هدف اصلی مدنظر قرار گیرد و دانش آموزان به مهارتهایی مجهز گردند که از طریق آن بتوانند به خود نظم دهی و استفاده از اطلاعات اقدام نمایند، مهارتهایی که زندگی و یادگیری را کنترل میکنند. ازجمله مهارتهای اساسی یادگیری خود نظم دهی و راهبردهای شناختی و فراشناختی است که اهمیت و ضرورت مسئله باعث شده است نظریهپردازیهای متعددی در این زمینه صورت بگیرد. هدف اساسی آموزش و یادگیری فراشناختی، خودکنترلی و خودآموزی است تا فراگیران یادگیرندگان مستقلی شوند که بتوانند فرآیندهای شناختی یادگیریشان را در جهت اهداف تعیینشده خود، هدایت، نظارت و اصلاح کنند - فلاولٌ 1988 به نقل از آقازاده محرم - 1392
بنابراین لازم است فراگیران درزمینه مهارتهایی از قبیل نظم دهی، نظارت بر خود برنامهریزی و تعیین هدف، آموزش لازم را ببینند تا بر راهبردهای شناختی تعمیمیافته مسلط شوند و پایه یادگیریهای جدید ایجاد شوند در غیر این صورتحل تکالیف جدید که قبلاً با آن مواجه نشدهاند، برایشان مشکل است - پالیسکار و براونٍ - 1984 در کنار مقوله فراشناخت موضوعی که اهمیت خود را بیشتر نشان میدهد فرآیند خودتنظیمی میباشد. بهطورکلی خودتنظیمی به فرآیندهایی اشاره دارد که در آن یادگیرندگان بهصورت نظامدار افکار، احساسات و اعمال خودشان را جهت دستیابی به اهداف خودشان هدایت میکنند - زیمرمن و شانکَ - 2012 بنابراین بررسی ادبیات موضوع و چهارچوب مفهومی آن ضروری به نظر میرسد تا بتواند مفهومی واضحتر و درکی کاملتر برای معلمان و دانش آموزان ارائه دهد و با بررسی نتایج و تحقیقات انجامشده تحقیق حاضر تأثیر بهکارگیری راهبردهای فراشناختی و خودتنظیمی را در یادگیری بهتر و پیشرفت تحصیلی با بررسی ادبیات و تحلیل و موضوع موردبررسی قرار میدهد.
روششناسی تحقیق
روش پژوهش بهصورت میدانی و بازنگری منسجم به ادبیات موضوع صورت گرفته است. در ابتدا پیشزمینههای سه اصطلاح یادگیری، فراشناخت و خودتنظیمی جمعآوری گردید. سپس دادههای موردنیاز با مراجعه به پایگاههای اطلاعاتی موجود - eric, sid. - ,UDQGRFN… و بررسی کتب و پایاننامهها و فصلنامهها، همچنین جستجو در گوگل جمعآوری گردید اولین گام تحقیق، پیشینه نظری تئوریهای یادگیری، فراشناخت و خودتنظیمی موردبررسی قرار خواهیم داد؛ و سپس اعمال و راهبردهای فراشناختی
