بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مطالعه بررسی تأثیر بازخورد خودکنترلی در سطوح ذهن آگاهی مختلف بر اکتساب یک مهارت مجرد بود. بدین منظور 60 دانشجوی دختر در دامنه سنی 18 الی 24 سال از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در سال 1395 به صورت نمونه در دسترس و هدفمند انتخاب و به طور تصادفی در 4 گروه 15 نفره قرار گرفتند. در این تحقیق از فرم اطلاعات شخصی، آزمون چندوجهی ذهن آگاهی - FEMQ - و آزمون دقت شوت ثابت بسکتبال، به عنوان ابزار استفاده شد. آزمودنی ها به طور هم زمان شوت بسکتبال را آموزش دیدند. پس از اتمام جلسات آموزش و تمرین، برای گروه اول بازخورد خودکنترلی با ذهن آگاهی بالا و برای گروه دوم بازخورد خودکنترلی با ذهن آگاهی پائین، برای گروه سوم بازخورد جفت شده با ذهن آگاهی بالا و برای گروه چهارم بازخورد جفت شده با ذهن آگاهی پایین اعمال شد. آزمون اکتساب یک ساعت پس از اتمام تمرینات به عمل آمد. گروه های خودکنترل بر زمان بازخورد خود، کنترل داشتند و بازخورد را پس از هر کوششی که احساس نیاز کردند، دریافت نمودند. گروه های جفت شده بر زمان تقاضای بازخورد کنترلی نداشته و زمان دریافت بازخورد برای هر آزمودنی جفت شده مشابه با ترتیبی بود که همتای خودکنترلی او برای آن کوشش ها بازخورد دریافت کرد. اطلاعات به وسیله آزمون تحلیل واریانس دوعاملی ترکیبی و آزمون تعقیبی LSD تجزیه وتحلیل شد. نتایج نشان داد عملکرد دو گروه ذهن آگاهی بالا-بازخورد خودکنترلی و ذهن آگاهی بالا-بازخورد جفت شده تفاوتی نداشتند. میزان خطای آزمودنی های گروه ذهن آگاهی پایین-بازخورد خودکنترلی در دورههای زمانی پیشآزمون و اکتساب تفاوت معنی داری داشت؛ بنابراین میتوان از بازخورد خودکنترلی در کنار تمرینات ذهن آگاهی جهت یادگیری مهارتهای مجرد استفاده نمود.
کلمات کلیدی: بازخورد، خودکنترلی، ذهن آگاهی، اکتساب، مهارت.
مقدمه
یادگیری فرایندی است که در اثر تمرین و تجربه صورت گرفته و منجر به تغییراتنسبتاً پایدار در قابلیت اجرای ماهرانه میشود - اشمیت و لی، . - 2005 عوامل زیادی وجود دارند که بر اجرای مهارتهای حرکتی، کیفیت و سرعت یادگیری تأثیر میگذارند. بهطور یقین یکی از مهمترین این عوامل، بازخورد است - ورتسیتن و گالتر، . - 1995 به کلیه اطلاعاتی که فرد در مورد انجام مهارت خود در حین یا پس از خاتمه حرکت دریافت میکند، بازخورد گفته میشود - اشمیت و ریسبرگ، . - 2000 نقش مهم بازخورد در اکتساب مهارت حرکتی و کنترل حرکتی اثباتشده است و تحقیقات متعدد نشان دادهاند که بازخورد یادگیری و نحوه اجرای مهارت را کنترل میکند - پور آذر، حمایتطلب، عرب عامری، . - 1393 بر اساس دیدگاه پردازش اطلاعات پیشنهاد میشود که آگاهی از نتیجه - KR - 1 به دو شیوه مکمل در یادگیری حرکتی بکار گرفته شود. اول اینکه، یادگیرنده بهمنظور بررسی یک فرضیه در خصوص صحت پاسخ قبلی بهKR نیازمند است وثانیاً هر فرضیه پاسخ بررسیشده در ایجاد یک حافظه بهتر از آن پاسخ مشارکت میکند. بهعبارتدیگر، یادگیرنده پس از تکمیل یک کوشش تخمین میزند که به چه اندازه در آن کوشش موفق بوده است. سپس یادگیرنده صحت تخمین خود را بواسطه مقایسه آن با KR دریافت شده ارزیابی میکند. اشمیت و لی - 2005 - معتقدند از بین متغیرهایی که طی تمرین بدنی بر یادگیری اثر می گذارند، مهم ترین متغیر، بازخورد افزوده ای است که در پایان پاسخ ارائه می شود. رویکرد تجربی متفاوتی که درباره بهینه سازی ارائه بازخورد در تحقیقات اخیر در زمینه تمرین بدنی استفاده شده، ارائه بازخورد زمانی است که فراگیرنده خود آن را طلب می کند. به این شیوه ارائه بازخورد، بازخورد خودکنترلی گویند - نزاکت الحسینی و همکاران، . - 1390 بازخورد خودکنترلی، بازخوردی است که طی آن امکان مشارکت فعالانه آزمودنی در تعیین ویژگیهای تمرین میسر میگردد - پور آذر، حمایتطلب، عرب عامری، . - 1393 معمولاً تحقیقات انجامشده بهصورت خودکنترلی به این صورت انجام میگیرد که گروه خودکنترلی با گروه دیگر که بهصورت جفت شده با آنها هستند، مقایسه میشود. در مورد مکانیسم های اثر بازخورد خودکنترلی، ولف و تول - 1999 - 2 اظهار دارند که تمرین خودکنترل به سه دلیل ممکن است باعث افزایش یادگیری شود: اول اینکه تشویق آزمودنی ها برای رسیدن به مهارتی در سطح بالاتر و آزمودن شیوههای متفاوت حرکت نسبت به زمانی است که تمرین غیر خودکنترل داشتهاند. دوم، آزمودنیها میتوانند هنگام عدم اطمینان و تردید در مورد نحوه عمل و یا زمانی که احساس ضعف در اجرا می کنند، برای بازگشت به اجرای صحیح و یا برعکس برای تأیید اجرای صحیح خود تقاضای بازخورد می نمایند و سوم اینکه آزمودنیها میآموزند بازخورد را زمانی که واقعاً به آن احتیاج دارند دریافت نمایند، درحالی که این موضوع در مورد گروه جفت شده صدق نمی کند. نقش انگیزشی بازخورد خودکنترل یکی دیگر از علل معرفی شده سودمندی بازخورد خودکنترل است. بر اساس فرضیه لینترن و روسکو - 1980 - 3 هنگام یادگیری مهارت، تمرکز بر آنچه صحیح اجراشده است، به ویژه در اوایل یادگیری به خودی خود برای یادگیری بهینه کافی نیست، در عوض تجربه ای که فرد در اصلاح "خطا" به دست آورده است - بر اساس بازخورد مربوط به خطا - اهمیت ویژه ای برای کسب مهارت دارد، به نظر زیمرمن - 2000 - ، زمانی که خودکنترلی اتفاق افتد، فراگیرنده خود کوششهای تمرینی را به گونه ای هدایت می کند که به پالایش مهارتها منجر شود و بهواسطه آن به ثبات در اجرا دست مییابد. فراگیرنده در این سطح با اتکا به خود نظارتی به ارزیابی الگوهای حرکت خویش - شکل مهارت - می پردازد و توجه او به فرایند بیشتر از نتیجه کار است.
دانش روان شناسی ورزش با ارائه استراتژیها و تکنیکهای ذهنی همواره درصدد کمک به ورزشکاران بوده است. تا سی سال اخیر این تکنیکها بیشتر از تمرین مهارتهای روانی که متأثر از تئوریهای شناختی-رفتاری هستند، سرچشمه میگرفت. اخیرأرغبت به مداخلههای مبتنی بر ذهن آگاهی در بین روان شناسان ورزش افزایش یافته است - بیر1 و همکاران، . - 2012 تحقیقات نشان می دهد ورزشکارانی که در آغاز برنامه ورزشی، دارای ذهن آگاهی بالاتری هستند، توانایی بیشتری برای کسب مهارت ها در طول برنامه داشته باشند که باعث ارتقاء عملکرد آنان نیز میشود - هسکر2، . - 2010 لانگر - 2000 - 3 اظهار دارد ذهن آگاهی یعنی: " حالت منعطف ذهن که فعالانه فرد در زمان حال درگیر شده، مسائل جدید را شناسایی کرده و به مفاهیم حساس میشود". بهطور مشابهی سالمون و گلوبرسون - 1987 - 4، بیان کردند "ذهن آگاهی حالتی از ذهن است که شامل فرایندهای به کارگیری فراشناختی غیر خودکار و ارادی استکه معمولاً نیازمند تلاش هستند". بهطور دقیقتر ذهن آگاهی بهعنوان توجه ارادی، درزمان حال و بدون قضاوت تعریف میشود - کابات زین5، . - 1994 نکته مشترک این تعاریف، مشارکت فعال و ارادی ذهن در طول ذهن آگاهی است؛ به نظر می رسد چنین مشارکت بسط داده شده ذهن، برخلاف ذهن ناآگاه - انجام تکالیف به طور خودکار مبتنی بر تجربه کسب شده پیشین - ، برای یادگیری سودمند است - لانگر، . - 2000 دیگر جنبه ذهن آگاهی تمرکز بر لحظه حاضر است که با عملکرد ورزشی مرتبط است، زیرا اجازه می دهد فرد عوامل مخرب ضد تمرکز مربوط به گذشته و آینده و دیگر رویدادهای جاری را حذف کند - کی و وانگ6، . - 2008 توجه بدون قضاوت از مهمترین مؤلفههای مهم ذهن آگاهی است که میتواند بر عملکرد ورزشی مؤثر باشد.
نتایج مطالعات مروری در خصوص اثربخشی مداخله های روانی سنتی نشان داد هیچ کدام از مداخله های روانی سنتی - هدف گزینی، تصویرسازی، تنظیم انگیختگی، خود گفتاری و مداخله های ترکیبی - بر عملکرد ورزشی ورزشکاران رقابتی تأثیر اثباتشدهای نداشت - گاردنر و مور، . - 2006 در این خصوص گاردنر و مور - 2006 - پیشنهاد کردند که روشهای مبتنی بر کنترل و سنتی موجود برای بهبود عملکردورزشی ممکن است سهواً موجب افزایش فرایندهای - کلامی-معنایی و متمرکز بر خود - شناختی نسبت به فعالیت های - در لحظه حال و بدون قضاوت - فراشناختی شده و بدین گونه منجر به کاهش توانایی در انجام خودکار مهارت های ورزشی خوب آموخته شده و در نتیجه ناتوانی در پاسخ مناسب به علائم محیطی و حفظ تمرکز مربوط به تکلیف شوند. طبق نتایج مطالعه بر روی 118 ورزشکار ردهبالا، گروه تحت مداخله مبتنی بر ذهن آگاهی- پذیرش- تعهد نسبت به گروهی که تحت تمرین مهارتهای روانی سنتی قرار گرفتند، بهبود بیشتری در عملکرد ورزشی داشتند - گاردنر و مور، . - 2007 با توجه به این نتایج به نظر می رسد روش مداخله مبتنی بر ذهن آگاهی-پذیرش-تعهد رویکرد ماندنی برای افزایش عملکرد ورزشی رقابتی است - گاردنر و مور، - 2012 و اهمیت و برتری روش های مبتنی بر ذهن آگاهی نسبت به روشهای سنتی غیرقابلانکار به نظر میرسد. برای دست یافتن به عملکرد بهینه، ورزشکار ابتدا باید از حالات روانی خودآگاه بوده و به طور ذهن آگاه آن ها را بپذیرد. عملکرد بهینه در وضعیت هایی مانند پریشانی، خستگی و اوضاع نامساعد نیز اتفاق می افتد، به شرط آنکه ورزشکار قادر به پذیرش ذهن آگاه موقعیت باشد و در استراتژیهای عملی و هیجانی در گیرشود - بروتلی7 و همکاران، . - 2012 مداخلات مبتنی بر ذهن آگاهی با تأکید بر توجه، توجه آگاهانه به حال، باعث افزایش آگاهی بیشتر از نشانه های بیرونی، درونی و حرکتی در طول ورزش می شوند - تامسون و همکاران، . - 2011 به علاوه، آگاهی از لحظه حال، به ورزشکاران در درک و مدیریت خودکارامد سطح انگیختگی کمک میکند - برنیر و همکاران، - 2009 و بدین ترتیب باعث بهبود عملکرد ورزشی میشود.
در این راستا برنیر، تینوت، پلاس و فورنیر - 2016 - بهبود قابل توجهی را در عملکرد اسکیت بازان نمایشی نخبه پس از مداخله ذهن آگاهی گزارش کردند. چیویاکاوسکی - 2014 - در تأثیر بازخورد خودکنترلی ورزشکاران دریافتند که گروه
