بخشی از مقاله
فرسودگی بافتهای فرسوده شهری وچهره نازیبای حاصل از آن که اغلب در مراکز شهری نیز قرار دارند باعث کاهش انگیزه ساکنان قدیمی به حضوردر بافت و جایگزینی اقشار کم درآمد وطبقه ضعیف اجتماعی شده است که اکثرا مهاجرین داخلی وخارجی کشور های همسایه افغانستان ،پاکستان نیز می باشد که هیچ تعلق خاطری به بافت نداشته واز ارزشهای تاریخی وهویتی آن غافل هستند لذا در نگهداری وحفظ بافت خود را مقید نمی دانند این عدم مسئولیت باعث پایین آمدن ارزشهای اجنماعی ،اقتصادی ،فرهنگی ،کالبدی،زیست محیطی بافت شده و باعث سیر قهقرایی بافت در تمام زمینه های مذکور می شودیکی ازاین محلات که دربافت مرکزی شهر نیز قرارگرفته است محله جویباره می باشدکه با وجود مداخلاتی که در آن صورت گرفته اماهمچنان فرسودگی ،مهاجرت بومیان اولیه ومتروکگی درآن روبه گسترش می باشد .از آنجا که میدان امام علی - ع - در بافت مرکزی احیا گردیده است لذا تاثیر آن بر بافت پیرامونی اجتناب ناپذیر می باشد مقاله حاضردرجستجوی این نکته است که با وجود احیاء میدان مذکور آیا اصالت بخشی در محله جویباره قابل تبیین می باشد.
در این مقاله با استفاده از روش تجربی توصیفی تحلیلی وبررسی های اسنادی ،کتابخانه ای ،رویکرد اصالت بخشی معرفی ،شاخص های آن تبیین ونحوه تحقق آن برای احیاء بافت تاریخی محله جویباره موردبحث قرارگرفته است پس اصالت بخشی به عنوان آرمان واقعی وهم معنا با ارتقاء سطح رفاه ساکنان وشهروندان می باشد.بر اساس یافته های پژوهش رفع مشکلات گریبانگیر محله مذکور نیازمند دودسته از اقدامات می باشداقدامات خرد که شامل بررسی وتطبیق سه دسته شاخص های اصالت بخشی ازجمله شاخص های اقتصادی ،اجتماعی، فرهنگی اجتماعی می باشدواقدامات کلان که مداخله مستقیم دولت درجهت تشویق مشارکت مردمی وبخش خصوصی می باشد.
شهرها موجوداتی زنده و پویا هستند که برای حفظ پویایی آنها و زنده بودنشان باید هر چند وقت یکبار به شکل و شمایل آن ها توسعه داده شود و سلامت ظاهری شهر برای تامین سلامت شهروندان لازم و ضروری است و از آنجا که مراکز شهری به عنوان هسته های اولیه شکل گیری شهر که اکثر بناها و یادمان های تاریخی شهر را در خود جای داده اند نقش اساسی و مهمی در حفظ حیات شهر دارند. احیاء مراکز شهری مبحثی است که در جهت جبران نقصانهای بوجود آمده در اثر گذر زمان در این قسمت ازبافت های شهری مورد توجه قرار می گیرد. اولین اقدام عملیاتی در این خصوص با فعالیت های بارون هوسمان در مرکز شهر پاریس در دهه 1870 شروع شد. از آنجا که هرگونه تغییر در بافت های شهری در ابتدای امر حتی قبل از تغییرات کالبدی محسوس آثار اجتماعی وفرهنگی بدنبال دارد لذا اصالت بخشی نوعی احیای مراکز شهری است که در آن برخصوصیات اجتماعی تاکید بیشتری صورت می گیرد و منجر به ارتقای کیفیت محیط می گردد پس مورد توجه بیشتری قرار می گیرد.
در واقع اصالت بخشی فرایندی است که در نواحی ویژه ای از درون شهر رخ می دهد جایی که زیستگاه های قدیمی زیر سطح استاندارد خریداری و نوسازی می شوند و به وسیله خانواده های طبقه متوسط و ثروتمند اشغال می گردد. ضرورتهای اجرای طرح احیاءمیدان وبه تبع آن اثر مستقیمی که بر محله جویباره می گذارد انکارناپذیر است ودر بررسی فرایند اصالت بخشی توجه به سه رویکرد اصلی این فرایند شامل: الف:رویکرد کالبدی فضایی ب:رویکرد اقتصادی ج:رویکرد فرهنگی اجتماعی که برای عملی شدن فرایند اصالت بخشی در این سه رویکرد پروژه احیاء میدان درسه فاز با بازسازی میدان سابق کاه فروشان به قدمت سلجوقیه وسپس آزادسازی بافت پیرامونی واحداث پارکینگ ها ومجموعه زیرین میدان وسپس احیاء32 هکتار بافت فرسوده پیرامونی که درفازسوم قرارداردوهمچنان درحال انجام می باشد.مشکلات عمده بافت محله جویباره به چند دسته عمده تقسیم می شوند که شامل :
- ریزدانگی بافت و کالبد فرسوده ومخروبگی چیره برآن
- نفوذناپذیری وعدم دسترسی روان ومطلوب جهت ارایه خدمات ،حمل ونقل ،آتش نشانی ،اورژانش و...
- مهاجرت ساکنین بومی واصیل محله وجایگزینی قشر ضعیف وبزهکاروکم درآمد
- مشکلات اجتماعی سکونت اتباءبیگانه وقشر ضعیف شامل اعتیاد ومعضلات اخلاقی ،بیکاری و...
- فاصله کم به بازار باعث جایگزینی بافت از مسکونی به انبارومحل انباشت اجناس و1ایین آمدن نرخ ملک وروی آوردن وسکونت کسبه خردو دستفروشان دراین محل - اندوخته های تجربی ،مطالعات میدانی ومصاحبه با کسبه ،سکنه - .
لذا سیستم مدیریت شهری زیر مجموعه شهرداری اصفهان در سالهای اخیر در این بافت به منظور احیاء بافت قدیم ، میدان عتیق یا میدان کاه فروشان سابق که سابقه ای به قدمت سلجوقیه داشته است وارد شد و کار احیاء این میدان تاریخی را انجام داد که بعد از سالها پایین بودن ارزشی املاک در این ناحیه دوباره باعث رونق اقتصادی مرکز شهر شده است واین خود نقطه شروع برای فرایند اصالت بخشی بافت مرکزی شهر اصفهان محسوب می شود. در این پژوهش بررسی می کنیم که تاثیر فرایند اصالت بخشی در این بافت ومحله جویباره باتوجه به احیاء بافت میدان چگونه بوده است. انتخاب بافت مرکزی شهر اصفهان میدان امام علی - ع - وبررسی تاثیرآن برمحله جویباره ازاین لحاظ برای ما حایز اهمیت بوده است که این مکان نه تنها به لحاظ جایگاه شهری آن که بافت اولیه شهراصفهان راتشکیل می دهد به سبب وجود مجموعه بازار ،کاروانسرها،سراهای تاریخی،مسجد جامع ،منارهارونیه ،خانه های تاریخی موجود به عنوان یک مجموعه فرهنگی ،اجتماعی اقتصادی ومسکونی مورد توجه مدیریت شهری ،شهرسازان وحتی جغرافیدانان قرارگرفته است این قسمت ازشهر اصفهان به لحاظ بافت تاریخی اش از دیرباز تاکنون مورد توجه جهانگردان سیاحان وهم اکنون جاذبه های فروانی برای توریست داشته وبه لحاظ شکل گیری شکل محل وعمق محتوایی بافت درچنین مطالعاتی ضرورت دارد.
در واقع بابررسی اثرفرایند اصالتبخشی برمعیارهای کالبدی فضایی،اقتصادی، فرهنگی اجتماعی طرح های اجراشده ماننداحیاء میدان امام علی - ع - وتاثیر آن برمحله جویباره می توان به نقاط قوت وضعف محله پی برده تا درشرایط احیاء مشابه دگربافت های فرسوده شهری مدنظر مدیریت شهری وشهرسازان قرارگیردزیرا بی توجهی به این گونه فرایندها باعث می شود در آینده نه تنها به لحاظ اقتصادی بافت رونق پیدا نکند بلکه از لحاظ کالبدی وفضایی وهمچنین فرهنگی اجتماعی همچنان سیر قهقرایی خود را طی نموده لکن باتوجه دقیق به ویژگیهای کالبدی فضایی،اقتصادی اجتماعی وفرهنگی ودرنتیجه اجرایی نمودن فرایند اصالت بخشی می توان مشکل بیش از 40هزار بافت فرسوده شهری درکشور را تاحد زیادی مرتفع نمود.
-1 شناخت شاخصهای موثر در اصالت بخشی بافتهای مرکزی شهری -2 بررسی میزان تاثیر وپیشرفت فرایند اصالت بخشی در میدان وبافت پیرامون
-3 بررسی پتانسیل بافت مرکزی شهر اصفهان در پذیرش فرایند اصالت بخشی با بررسی چند نمونه جهانی که فرایند اصالت بخشی را تجربه کرده و خصوصیات محدوده بافت مرکزی شهر اصفهان به آنها نزدیک بوده است این بافت را انتخاب و مناسب جهت تجربه فرایند اصالت بخشی دانسته ایم.
مفهوم واقعی فرایند »اصالت بخشی« نخستین بار توسط جامعه شناسی به نام روث گلاس در سال 1964 میلادی برای جایگزینی طبقاتی که در مرکز شهر لندن رخ داده بود بیان شد. پس از آن در فاصله سالهای 1970 تا 1980 تحقیقات و مقالات متعددی توسط افرادی همچون اسمیت و ویلیامز در قالب پروژههای گوناگون انجام شد. در سال 1979 این مفهوم با بیان تئوری شکاف اجاره توسط اسمیت پرورانده شد. پس از آن نیز کندی و لئونارد درسال 2001 در گزارش انستیتو بروکینگز، اصالت بخشی را فرایندی تعریف کردند که طی آن جایگزینی طبقه کارگر ساکن در خانههای متروکه توسط طبقات متوسط صورت می گیرد و در نتی آن پیشرفتهای اساسی در واحدهای همسایگی و دگرگونی مشخصههای آن رخ می دهد. تجربیات وسیعی دراین زمینه در شهرهای لندن، پاریس، بوستون، واشنگتن، نیویورک سیتی، سیاتل، تورنتو و ... انجام شده است. نتیجه تجربه این فرایند در تمامی شهرهای مذکور حاکی از آن است که علاوه بر ارتقای کیفیت محیط در ابعاد مختلف و سایر تأثیرات مثبتی که داشته، بهبود کنترل رشد شهری توسط مدیریت شهر و صرفههای اقتصادی ناشی از آن را نیز به همراه داشته است.
