مقاله تاثیرجلوگیری از ایجاد مطالبات معوق شرکت های بازرگانی و وصول آنها توسط شرکت های ساماندهی جدید

بخشی از مقاله

تاثیرجلوگیری از ایجاد مطالبات معوق شرکت های بازرگانی و وصول آنها توسط شرکت های ساماندهی جدید

خلاصه

ضرورت وجود نهادهای کارشناسی با هدف جلوگیری از انباشت مطالبات معوق شرکتهای بازرگانی به خدمات مالی از جمله الزامات ایجاد تحول در نظام اقتصادی است که موجب شده است چندین بنگاه وصول مطالبات با همین نگرش پای به عرصه اقتصادی بگذارند

.تحقیق حاضر که با هدف تاثیر وصول مطالبات بر بوجود آمدن شرکت های تک فعالیتی جدید انجام گرفته است از لحاظ هدف کاربردی- توصیفی و از لحاظ روش در زمره ی تحقیقات همبستگی قرار دارد و در زمره ی مطالعات میدانی نیز قرار می گیرد. جامعه آماری شرکت های بازرگانی فعال در شهر مشهد و تعداد نمونه 71 مورد بوده است. نتایج این تحقیق میتواند کارگشای مدیران و صاحبان سرمایه در زمینه کسب و کار شرکتهای بازرگانی و بنگاهای اقتصادی باشد.

واژه های کلیدی: مطالبات معوق، ساماندهی مجدد وصول مطالبات معوق، نگرش اقتصادی، نگرش حقوقی، نگرش عملکردی

مقدمه

امروزه بیشتر سازمانهایی که با تعداد زیادی مشترک سر و کار دارند و مجبور به صدور صورتحساب و پیگیری جهت اخذ مبالغ و نگهداری حسابهای

مشترکین هستند، سیستمهای پیچیده و بزرگی را طراحی کردهاند و اهرمهای قوی جهت وصول در اختیار داشته و معمولا در نگهداری حسابهای مشترکین

اختلافی پیش نمیآید اما با داشتن اهرمهای باز هم تعداد مشترک بد حساب آنها کم نیست. آنها همه مشکلات خود را حل کرده و فقط به مشترکین بد

حساب فکر میکنند و در تلاش هستند که این تعداد را به حداقل برسانند.

( شعبانی، احمد؛ جلالی، عبدالحسین (1390:

در هر سیستم اقتصادی پویا بخصوص شرکت های بازرگانی ،گردش صحیح و سریع منابع نماینگر کارایی مطلوب روشهای اجرایی بوده است .

در یک تقسیم بندی می توان بدهکاران شرکت های بازرگانی را به سه گروه دسته بندی کرد .گروه اول کسانی هستند که ورشکسته و دچار تنگنای مالی

شده اند لذا می توان باز پرداخت بدهی خود را ندارند .گروه دوم ورشکسته و ناتوان از پرداخت نیستند بلکه به دلیل وضع نا بسامان اقتصادی و ایجاد رکود

در بازار،برنامه اقتصادی آنها به تعویق افتاده است . سرانجام گروه سوم متخلفین و بدهکارانی هسنتد که نه مشکل اقتصادی دارند و نه از نظر مالی نا توانند

بلکه به عمد بدهی خود را به تعویق انداخته و پرداخت نمی کنند عدم وجود بانک اطلاعاتی کارآمد ،به روز و مناسب در خصوص تعهدات مشتریان و

فقدان نظام ارزیابی و اعتبار سنجی مناسب از مشتریان که این خلا باعث می گردد مشتری از چند شرکت بازرگانی معاملات خرید و فروش را انجام دهد و

در بازپرداخت آن تعلل نماید.جلوگیری از ایجاد مطالبات معوق و وصول آنها توسط شرکت های ساماندهی ایجاد در آمد جدید را افزایش می دهد .

آمار بالای مطالبات معوق نشان دهنده ریسک اعتباری بالادر شرکت های بازرگانی امروز است و این امر باعث بوجود آمدن شرکت های تک فعالیتی جدید

می باشد که موضوع این تحقیق می باشد. تجزیه تحلیل نتایج نشان می دهد که در بین عوامل وصول مطالبات معوق شرکت های بازرگانی بر ساماندهی

مجدد وصول مطالبات معوق تأثیر گذارند و می تواند باعث بوجود آمدن شرکت های تک فعالیتی جدید شود و اثر مستقیم دارد.

روشهای وصول مطالبات:

مبلغ (ذخیره مطالبات مشکوک الوصول) با چهار روش به شرح ذیل برآورده می شود.

(1 برآورد بر مبنای خالص فروش های نسیه : مبلغی که بایددردوره جاری به حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول برده شودبه صورت درصدسوخت مطالبات، نسبت به خالص فروش های نسیه محاسبه می شود .

(2 بر آورد بر مبنای مجموع فروش های نقد و نسیه : ازروش اول استفاده می شودبااین تفاوت که درصدبه دست آمده عبارت است ازنسبت مطالبات سوخت شده به مجموع فروش های (نقدونسیه)دوره

(3 بر آورد بر مبنای درصدی از مجموع حسابهای دریافتنی: دراین روش،نسبت میانگین حسابهای سوخت شده بدهکاران به حسابهای دریافتنی طی سالهای گذشته تعیین ودرمانده پایان دوره حسابهای دریافتنی ضرب می شودتامبلغ ذخیره مطالبات مشکوک الوصول برای دوره جاری به دست آید.

(4 بر آورد بر مبنای تحلیل زمانی حسابهای دریافتنی: دراین روش،حسابهای دریافتنی فعلی زمان بندی می شودوکل مبلغ غیرقابل وصول برمبنای نتیجه تحلیل زمانی وسایراطلاعات موجودبرآورده می شود.پس از آنکه مبلغ ذخیره حسابهای مشکوک الوصول بدین گونه محاسبه شد،مانده آن تعدیل گردیده تابامبلغ به دست آمده برابرشود.
( کاظمی وهمکاران (1391:

علل ایجادمطالبات معوق :

در مواقعی ممکن است چند عامل به طور هم زمان در ایجاد مطالبات غیرجاری مؤثر باشند. از جمله عوامل تأثیر گذار در این زمینه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1. رکود اقتصادی و تحریمهای بینالمللی، رکورد اقتصادی و تحریمهای تحمیل شده به برخی از صنایع،از جمله دلایلی است که صنایع

یاد شده را در تهیّهی مواد اولیه و تجهیزات و یا فروش محصول تولیدی .2 دچار مشکل کرده و این صنعت قادر به باز پرداخت تسهیلات دریافتی نمیباشد. تجلّی( : (1391

3. ورود افراد غیر متخصص در تولید؛ در پارهای موارد ملاحظه شده است افرادی که از تخصص لازم در راه اندازی یک صنعت برخوردار نیستند ، از حمایتهای قانونی و دولتی برای ورود به یک صنعت بهره جسته و از وامها و تسهیلات ارزان قیمت مربوط بهرهمند میشوند اما در نهایت قادر نخواهند بود که سرمایهگذاری انجام شده را به سر منزل مقصود برسانند و به این طریق هم سرمایهی خود و هم منابع را به هدر می دهند0 تجلّی(: (1391

4. عدم بررسی دقیق طرحهای توجیه ی؛ در مواردی طرحهای توجیه ی ارائه شده برای سرمایهگذاری توسط متخصصان ذیربط تهیّه نشده و یا درتهیّه ی آن دقت لازم صورت نگرفته است وصرفاً با هدف اخذ تسهیلاتتهیّه شده است. در نتیجه تمامی

جوانب امر در سرمایهگذاری در آن لحاظ نمیشود و این امر باعث میگردد که در هنگام بهره برداری طرح با مشکل مواجه شود و یا اینکه کلاً طرح سودآور نباشد.تجلّی(: (1391

.5 عدم اعتبارسنجی و ظرفیّت سنجی صحیح مشتری؛ یکی از مقولاتی که در اعطای تسهیلات از اهمیّت بسیار بالایی برخوردار است ، اعتبارسنجی و ظرفیّت سنجی مشتری است. این که آیا مشتری سابقهی اعتباری مناسبی دارد؟ و این که میزان تسهیلات درخواستی وی با نیاز وی همخوانی دارد و این که آیا مشتری توان باز پرداخت خواهد داشت؟ عدم ارزیابی دقیق این موارد، ریسک نکول را افزایش داده و موجب افزایش مطالبات غیر جاری میشود.تجلّی(: (1391

6. عدم وجود وثایق و تضامین کافی؛ در مواردی به دلایل متعدد از جمله فشارهای سیاسی و یا فساد اداری تسهیلاتی بدون اخذ وثایق و یا تضامین لازم پرداخت شده است که وصول آن اکنون با مشکل مواجه شده است.تجلّی( : (1391

7. مشکلات وصول ؛ مشکلات متعدد قانونی و حقوقی در وصول مطالبات وجود دارد که پروسهی وصول را طولانی مینماید. این امر از

یک سو باعث انباشته شدن حجم مطالبات غیر جاری شده و از طرف دیگر مشتریان بد حساب را تشویق به عدم باز پرداخت می
نماید. به طور قطع دلایل ایجاد مطالبات به موارد فوق خلاصه نمیشود و دلایل متعدد دیگری نیز وجود دارد اما عمدهترین دلایل
ایجاد را میتوان در موارد فوق جستوجو نمود.تجلّی( : (1391

پیشینه داخلی و خارجی تحقیق :

بررسی علل ایجادمطالبات معوق و سررسیدگذشته بانک مسکن طی دوره1365-76 توسط میرمجتبی هاشمی نودهی((1377، پایان نامه کارشناسی ارشد موسسه عالی بانکداری ایران ،بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نوشته شده است. طبق تحقیق مذکور،تأثیرمتغیرهای نرخ بهره بازاروهمچنین تفاوت نرخ سودتسهیلات به علاوه نرخ جریمه،بانرخ بهره بازار غیرمتشکل پولی،برمیزان مطالبات تأییدگردید. حیدری و همکارانش .(1389)

بررسی عوامل موثر بر افزایش مطالبات معوق بانک سپه مازندران توسط مستانی،شیرازی ،ناصر((1387،پایان نامه کارشناسی شد مدیریت دولتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم شهر.شناسایی عوامل موثر برایجاد مطالبات معوق نوشته نجف ،مرتضی (1387) سایت دنیای اقتصاد.بررسی وضعیت مطالبات معوق و سررسید گذشته شبکه بانکی کشور و استان کرمانشاه نوشته محمد جواد رشیدی ،محمد رضا نجات (1390) گزارش پژوهش -علمی -تحلیلی.شاخص-های کلان اقتصادی بر وصول مطالبات بانکی را مورد بررسی قرار داده و تاثیر آن را مورد تائید قرار دادند. تمام این مطالعات ضرورت وجود بنگاههای وصول مطالبات را برای تسهیل و تسریع در امر وصول و آشنایی بیشتر با مشتریان را تائید کرد. علوی و صابریان(.(1390

در تحلیلی بر رویکرد ترازنامهای (بنگاه- بانک) در ایجاد مطالبات غیرجاری بانکها، دریافتند که درنهایت مهمترین توصیه سیاستی حاصل ازبررسی آن که فشاربر شرکتهاوبنگاههای اقتصادی برای پاک کردن بدهیهای معوق آنهاازترازنامه نه تنهابه حل مشکل نمیانجامدبلکه میتواندبه وخیمترشدن بیثباتی مالی واقتصادی نیزبی انجامد. یکی از پژوهش های مهم درباره این موضوع را پراشانت -ک -ردی (2002)با عنوان مطالعه تطبیقی از مطالبات معوق در نظام بانکی هند در محدوده جهانی ،شباهت ها،تفاوت هاو اقدامات اصلاحی انجام داده است.در این پژوهش ،عوامل اصلی موثر در پیدایش مطالبات از سوی پنج کشور آسیایی شامل چین ،ژاپن و هند مورد بررسی قرار گرفته است .

پژوهش مهم دیگر با عنوان مطالبات معوق ،علل ،راهکارها و برخی آموزه هاتوسط محمد شفیق الاسلام و همکارانش (2005) درباره حل مشکلات معوق انجام شده است . پژوهش دیگر مربوط به کشور ترکیه است که کارا بو لوت و همکارانش (2002) انجام دادند .در این پژوهش ،برای بررسی دلایل بروز مطالبات معوق ،اثر بیمه سپرده ها به صورت نامحدودبر وام های معوق مورد بررسی قرار گرفته است. گوانینگ- نینگ((2007باعنوان علل پیدایش مطالبات معوق و راهکارهای آن دربانکهای تجاری چین انجام داده،عوامل پیدایش مطالبات معوق دربانکهای تجاری چین بررسی شده وراهکارهایی برای حل این مشکل بیان گردیده است.

متدولوژی تحقیق:

تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی- توصیفی و از لحاظ روش در زمره ی تحقیقات همبستگی قرار دارد که بر اساس ماتریس کواریانس تحلیل می شود از آنجا که این تحقیق در یک محیط واقعی انجام می شود و اطلاعات از طریق پرسشنامه جمع آوری می گردد، لذادر زمره ی مطالعات میدانی قرار می گیرد.

در تحقیق حاضر برای تعیین روایی یا اعتبار پرسشنامه، از روش روایی محتوایی و روایی سازه استفاده گردید، و پرسشنامه تحقیق مورد تائید صاحبنظران و برخی اساتید در حوزه بازاریابی قرار گرفت و سپس در بین نمونه مورد نظر توزیع گردید و همچنین برای سنجش پایایی، از شیوه پایایی همسانی درونی به روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. جزئیات مربوط به آلفای کرونباخ در پیش آزمون نهایی به شرح زیر میباشد:

جدول:1 آزمون نهایی آلفای کرونباخ

با توجه به پایین بودن اندازه جامعه از روش تمام شماری استفاده می شود برای کل جامعه آماری پرسشنامه طراحی و برای همه آنها فرستاده شده است در نهایت از بین 71 پرسشنامه تعداد 60 پرسشنامه ی سالم و قابل تحلیل بدست آمده است.

آمارههای توصیفی به مجموعهای از معیارهایی گفته میشود که میتوانند مشخصات کلی از اطلاعات جمعآوری شده را برای پژوهشگر ارائه دهند. توجه داشته باشید از آمارههای توصیفی نمیتوان نتایج را به حالات کلی تعمیم داد بلکه فقط برای ارائهی یک دید کلی از تحقیق از این معیارها استفاده میشود. در پژوهش حاضر با ارائه جداول و نمودارهای مربوطه به بررسی توصیفی مشاهدات پرداختهایم.

نتایج توصیفی نشان می دهد که مردان سطح مشارکت بیشتری داشتند به طوری که %80 درصد مشارکت مربوط به مردان بوده اند. یعنی مردان 4 برابر زنان مشارکت داشته اند.

درصد فراوانی مربوط به میزان تحصیلات پاسخ دهندگان نشان می دهد، 23درصد پاسخ دهندگان دارای تحصیلات لیسانس، 61 درصد فوق لیسانس، 15درصد دکترا. در نتیجه بیشترین فراوانی به لحاظ تحصیلی بیش از %76 مربوط به پاسخ دهندگانی با تحصیلات فوق لیسانس و بالاتر بوده اند که نشان دهنده سطح بالای تحصیلات پاسخ دهندگان بوده است.

در صد پاسخ دهندگان به تفکیک سابقه کار در زمینه شرکت های بازرگانی سابقه کاری زیر 5 سال با فراوانی 43 درصد در رتبه اول قرار دارد .سابقه کاری بین 5 تا 10 سال با فروانی 41 در صد در رتبه دوم قرار دارد .سابقه کاری بین 11 تا 15 سال با فراوانی 11 در صد در رتبه سوم قرار دارد . سابقه کاری بین 16 تا 20 سال با فراوانی 1/7در صد در رتبه چهارم قرار دارد و سابقه کاری بالای 20 سال با فراوانی 1/7 در صد در رتبه پنجم قرار دارد ، که در نهایت می توان نتیجه گرفت بیشترین درصد مشارکت (%43/3) را افراد با سابقه کاری کمتر از 5 سال داشته اند. کمترین سطح مشارکت مربوط به افراد با سابقه کاری بالای 20 سال بوده اند.

فراوانی مربوط به سن پاسخ دهندگان نشان می دهد. 81 درصد از پاسخ دهندگان بین از 26 تا 35 سال سن دارند. 10 درصد بین 36 تا 45 سال ، 6 درصد بین46 تا 55 سال و1 درصد بیش از 55 سال و بالاتر را دارند. همانطور که مشاهده می شود بیشترین فراوانی مروبوط به رده سنی 26 تا 35 سال است و کمترین فراوانی مربوط به رده های سنی بیشتر از 55 سال می باشد، که نشان دهنده جوان بودن گروه آماری می باشد.

شکل :2 مدل معادلات ساختاری را در حالت تخمین ضرایب استاندارد

نشان میدهد. کلیه متغیرهای این مدل به دو دستهی پنهان و آشکار تبدیل میشوند . متغیرهای آشکار (مستطیل) یا مشاهده شده به گونهای مستقیم به وسیله پژوهشگر اندازه گیری میشود، در حالی که متغیرهای پنهان (بیضی) یا مشاهده نشده به گونهای مستقیم اندازه گیری نمیشوند، بلکه بر اساس روابط یا همبستگیهای بین متغیرهای اندازه گیری شده استنباط میشوند. متغیرهای پنهان بیانگر یکسری سازههای تئوریکی هستند مانند مفاهیم انتزاعی که مستقیماً قابل مشاهده نیستند و از طریق سایر متغیرهای مشاهده شده ساخته و مشاهده میشوند.

متغیرهای پنهان به نوبه خود به دو نوع متغیرهای درون زا1 یا جریان گیرنده2 و متغیرهای برونزا3 یا جریان دهنده4 تقسیم میشوند.

هر متغیر در سیستم مدل معادلات ساختاری میتواند هم به عنوان یک متغیر درون زا و هم یک متغیر برونزا در نظر گرفته شود. متغیر درون زا متغیری است که از جانب سایر متغیرهای موجود در مدل تأثیر میپذیرد. در مقابل متغیر برونزا متغیری است که هیچگونه تأثیری از سایر متغیرهای موجود در مدل دریافت نمیکند بلکه خود تأثیر میگذارد. در این مدل متغیر های استفاده از واحدهای حقوقی، تدابیر اندیشیده شده شرکت بازرگانی برای پیگیری وصول مطالبات ، میزان مراجعه و اعتماد شرکت ها و وجود یک بنگاه برای پیگیری، وصول مطالبات و نظارت بر عملکرد مستقل یا برونزا و متغیر ساماندهی مجدد مطالبات معوق، وصول به موقع مطالبات (وابسته) یا درونزا میباشند. در این نمودار اعداد و یا ضرایب به دو دسته تقسیم میشوند. دستهی اول تحت عنوان معادلات اندازه گیری هستند که روابط بین متغیرهای پنهان (بیضی) و متغیرهای آشکار (مستطیل) میباشند. این معادلات را اصطلاحاً بارهای عاملی5 گویند. دستهی دوم معادلات ساختاری هستند که روابط بین متغیرهای پنهان و پنهان میباشند و برای آزمون فرضیات استفاده میشوند. به این ضرایب اصطلاحاً ضرایب مسیر6 گفته میشود. اعداد درون بیضی نیز ضریب تعیین می باشند.