مقاله شناسایی عوامل موثر بر بهبود وصول مطالبات بانک کشاورزی رودسر در استان گیلان

بخشی از مقاله

شناسایی عوامل موثر بر بهبود وصول مطالبات بانک کشاورزی رودسر در استان گیلان

چکیده هدف اصلی این مقاله شناسایی و بررسی علل وصول به موقع اعتبارات پرداختی در بانک کشاورزی شعبه رودسـر در اسـتان گـیلان

می باشد. بدین منظور، مطالبات بانک کشاورزی به صورت چهار طبقه مطالبات وصول به موقع، سررسید گذشته، معوقه و مشکوک-

الوصول طبقهبندی شدند و برای دسترسی به هدف مطالعه از اطلاعات پرونده هـای وام گیرنـدگان و رویکـرد اقتصادسـنجی الگـوی لاجیت چندگانه بهره گرفته شده است. مبلغ وام پرداختی، نرخ کارمزد تسهیلات اعطا شده، جریمه تاخیر و فاصله اقساط وام متغیر-

های مورد نظر در مدل اقتصادسنجی پیشنهادی میباشند. یافتهها نشان میدهد که متغیرهای نرخ کارمزد و مبلغ وام پرداخت شـده با اثر مثبت و میزان جریمه تاخیر با اثر منفی در بهبود وصول مطالبات در گروه وامهای مشکوکالوصول معنادار بـودهانـد؛ در حـالی که متغیر فاصله اقساط وام در این گروه، معنادار نبوده است. در گروه وامهای معوقه، متغیرهای میزان وام پرداختـی بـا اثـر منفـی و فاصله اقساط وام و میزان جریمه تاخیر با اثر مثبت بر بهبود وصول مطلبات معنادار بودهانـد، و نهایتـا، در گـروه وامهـای وصـول بـه موقع، صرفا متغیر جریمه تاخیر معنادار و دارای اثر مثبت بر بهبود وصول مطالبات بوده است.

1

واژگان کلیدی: الگوی لاجیت چندگانه، بانک کشاورزی شعبه رودسر، وصول مطالبات .1مقدمه

در سالهای اخیر تغییر نرخ بهره بانکی یکی از ابزارهای پولی دولت در راستای مدیریت اقتصاد شده است. استفاده بهینه از منابع وامکانات موجود به منظور برآورده ساختن نیازها و خواستههای بشری، از جمله افزایش تولید، اشتغال، رفاه جامعه و ... جزو مهمترین هدفهای توسعه هر کشور محسوب میشود.استفاده از اعتبارات خواه در سرمایهگذاری جدید و خواه در تامین سرمایه در گردش، منجر به افزایش تولید میشود و از این رو میتواند در اشتغالزایی بخشهای مختلف تاثیر داشته باشد. اعتبارات بانکی بر حسب اولویتهای اهداف توسعه به فعالیتهای مختلف اختصاص داده میشود که بخش کشاورزی نیز از این اعتبارات برای توسعه تولید، سرمایهگذاری، در نهایت اشتغال بهره میگیرد. بیشترین اعتبارات بانکی بخش کشاورزی (بیش از 50 درصد آن) توسط بانک کشاورزی تامین مالی میشود. همچنین اتکا به سیستم سنتی اعطای تسهیلات و قضاوتی بودن آن در عمل ضربات سنگینی را به پیکره بانک وارد کرده است. (تهرانی و فلاح شمس،.(1384 اما (خلیلی عراقی و همکاران،(1392، به شکاف نرخ بهره بانکی و بازار-

های غیررسمی توجه کردهاند.

کشاورزی به عنوان یکی از فعایتهای تولیدی در بیشتر کشورهای جهان، بویژه کشورهای در حال توسعه، از جایگـاه ویـژه برخـودار است. پیشرفت این بخش از چند جنبه بهویژه تامین موادغذایی، مواد اوایه برای صنایع، تهیهی ارز و سرمایه برای سـایر بخـشهـای اقتصادی،ایجاد بازار مصرف و اشتغالزایی دارای اهمیت است. بانک کشاورزی بـه عنـوان تنهـا بانـک تخصصـی در امـور کشـاورزی، اعتبارات را به صورت اعتبارات جاری، سرمایهای و ذخیره در سیستم بانکی میپردازد و به صورت تخصصی در ایـن مرحلـه فعالیـت میکند. بهطور معمول،کمبود سرمایه در بخش کشاورزی را میتوان از راه بخـش خصوصـی(پـسانـداز)، دولـت(بودجـه عمـومی) و سیستم بانکی(اعتبارات کشاورزی)تامین کرد. اعتبارات یک عنصر کلیدی در نوسـازی فعایـتهـای کشـاورزی اسـت کـه مـیتوانـد تنگناهای مالی و سرمایهای کشاورزان را برطرف نموده و در افزایش بهرهوری و درآمد آنان موثر واقع شود ( نجف،.(1387

2

در این راستا هدف اصلی مطالعه حاضر شناسایی عوامل موثر بر بهبود وصول مطالبات در بانک کشاورزی شعبه مهرگستر در رودسـر میباشد. به همین منظور در ادامه، عملکرد بانک کشاورزی در وصول مطالبات طی سالهـای گذشـته بررسـی مـیشـود و بـا تمـایز مشتریان ریسکی بانک به گروههای معوق، سررسید گذشته و مشکوک الوصول عوامل موثر بر احتمال قصور این گـروههـا شناسـایی میشود. نتایج این تخقیق میتواند اطلاعات مناسبی در اختیار مدیران بانک قرار دهد تا در تدوین سیاستهای اعتباری بانـک مـورد استفاده قرار گیرد. (فردوسی و همکاران،.(1392

.2روش تحقیق برای تحلیل داده ها و اطلاعات در مدل پیشنهادی از پروندههای دریافت کنندگان تسهیلات اعطایی در سال90 از بانـک کشـاورزی

شعبه مرکزی رودسر (کد-4401مهرگستر) دراستان گیلان کـه بازپرداخـت اقسـاط آنـان در سررسـیدهای تعیـین شـده پرداخـت نگردیده ودرردیف مطالبات معوق قرارگرفته، استفاده شده است. به جهت حجم زیاد جامعه آماری در دسترس و مطالعه در خصوص نرخ کارمزد، جریمه تاخیر، مقدار وام و فاصله اقساط وام، از تعداد 407 پرونده بصورت تصادفی ساده انتخاب نموده و مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرارمی گیرد. برای تجزیه وتحلیل دادهها از دو روش آماری استفاده میشود. از آمار توصـیفی بـرای توصـیف وضـع موجود به کمک جداول و نمودارها استفاده شده است. و از نرم افزار STATA و همچنین از مدل لاجیت چندگانه بـرای تجزیـه و تحلیل دادهها استفاده شده است.

.2,1 توصیف داده ها

تمام متغیرهای مدل فوق در جدول 1 تعریف شدهاند. جامعه آماری مورد مطالعه، کل وامگیرندگان حقیقی با اعتبارات خرد از بانـک کشاورزی رودسر(شعبه مهرگستر-کد(4401 واقع در استان گیلان در سال 90، میباشد. مطالبات به صورت چهـار حالـت سررسـید نشده، معوق، مشکوکالوصول و وصول به موقع طبقهبندی میشوند. اطلاعات مورد نیاز از طریق بررسـی پرونـدههـای وامگیرنـدگان برای هر گروه از شعبه گردآوری شده و حجم نمونه با استفاده از روش نمونهگیری طبقهای متناسب مشخص شده است که در کـل اطلاعات 407 پرونده به عنوان نمونه جمعآوری شده است.

3

جدول -1تعاریف عملیاتی متغیرها

جداول و نمودارهای زیر مربوط به آمارهای اصلی بانک کشاورزی میباشد که به صورت دستهبندی شده در ادامه ارائه شده است:

جدول :2 فراوانی و فراوانی نسبی نرخ کارمزد تسهیلات

ماخذ: گردآوری شده توسط محقق

نمودار-1فراوانی و فراوانی نسبی نرخ کارمزد تسهیلات

نمودار1 نشان میدهد که بیشترین نرخ کارمزد 21٪ با میانگین درصد0/2773،کمترین آن 4٪ دارای میانگین 24/4592 و با نـرخ کارمزد 15٪ دارای میانگین 1/0538 میباشد.

4

جدول-3توصیف دادههای مدت تسهیلات

ماخذ:گردآوری شده توسط محقق

نمودار-2توصیف دادههای مدت تسهیلات

نمودار2، مدت تسهیلات 132-60ماه با میانگین 16/5749، در بازه 48-9 بـا میـانگین 79/3502، و در بـازه 7 -2مـاه بـا میـانگین

4/0749 را نشان میدهد.

5

.2,2 توصیف مدل مورد استفاده

به منظور بررسی عوامل موثر بر بهبود مطالبات، متغیرهای معرفی شده در در بخش قبلی را بصورت مدل ریاضی در رابطـه 1 نشـان می دهیم :

که در آن y متغیر وابسته میباشد و شامل 4حالت مشکوکالوصول، معوقه، سررسید نشده و وصول به موقع میباشد. ضرایب

0 ،1 ، 2 ، 3 ، 4 بیانگر ضرایب متغیرهای مستقل و میزان تاثیر بر متغیر وابسته میباشند.

.3 یافته ها

جدول-4 نتایج حاصل از تخمین مدل لاجیت چندگانه

6

ماخذ: نتایج تحقیق

در جدول 4، ستون اول بیانگر ضرایب متغیرهای تخمین زده شده میباشد. ستون دوم انحراف معیـار متغیرهـای تخمینـی را نشـان میدهد. در ستون سوم ضرایب آماره Z برای تعیین معنادار بودن یا عدم معناداری ضرایب تخمینی مدل آمـده اسـت. بـا توجـه بـه استانداردهای موجود در آزمون فرضیه و نظریه آمار و اقتصادسنجی، چنانچه قدرمطلق آماره Z بزرگتر از عدد 2 باشد یعنـی |Z|<2

باشد آنگاه میتوان گفت ضریب تخمینی معنادار است و در غیر اینصورت ضریب مربوطـه از لحـاظ آمـاری معنـادار نیسـت. سـتون چهارم جدول بیانگر ارزش احتمال مربوط به آماره Z است. بنابر اسـتانداردهای مربـوط بـه آزمـون فـرض در آمـار چنانچـه ضـریب تخمینی دارای ارزش احتمال کوچکتر از0/05 باشد ( p<0/05 ) در آن صورت ضریب مربوطه در سطح اطمینان 95 درصد معنادار است. و نهایتا ستون آخر در جدول فوق بیانگر سطح اطمینان 95 درصد برای هر کدام از ضرایب تخمینی است.

در جدول4 گروه وامهای سررسید نشده به عنوان گروه پایه در نظر گرفته شده است. با توجه به نتایج تخمین مدل در جدول فـوق و ضرایب متغیرها در ستون اول و آزمون معناداری ضرایب با توجه به ستونهای سوم و چهارم میتوان نتیجه گرفت کـه متغیرهـای نرخ کارمزد، مبلغ وام پرداخت شده و میزان جریمه تاخیر در پرداخت اقساط در گروه وامهای مشکوکالوصول معنـادار بـودهانـد؛ در حالی که متغیر فاصله اقساط وام در این گروه، معنادار نبوده است.

علاوه بر این، در گروه وامهای معوقه، متغیرهای میزان وام پرداختی و فاصله اقساط وام و میزان جریمه تـاخیر معنـادار بـودهانـد، در حالی که متغیر نرخ کارمزد معنادار نبوده است و نهایتا، در گروه وامهـای وصـول بـه موقـع، متغیرهـای نـرخ کـارمزد وام، مبلـغ وام پرداختی و فاصله اقساط وام پرداختی معنادار نبودهاند و صرفا متغیر میزان جریمه تاخیر معنادار بوده است.